της Νικηταρά Στεφανίας
Στις 30 Μαρτίου εξελέγη η
νέα Πρόεδρος της Σλοβακίας, Zuzana Čaputová, έπειτα από δύο γύρους εκλογών.
Καθοριστικό ρόλο στα αποτελέσματα των εκλογών του Μαρτίου έπαιξε ο θάνατος του
δημοσιογράφου, Jan Kuciak, και της μέλλουσας συζύγου του, το 2018, που άλλαξε
το πολιτικό σκηνικό της χώρας, προκαλώντας αίσθημα ανασφάλειας και «τρόμου»
στον πληθυσμό. Ο εν λόγω δημοσιογράφος
ασχολούνταν με υποθέσεις διαφθοράς ανάμεσα στην τότε κυβέρνηση και την
ιταλική μαφία.[1]
Από τον Φεβρουάριο του 2018, οι παρεπόμενες διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης
οδήγησαν στην παραίτηση του τότε πρωθυπουργού, Roberto Fico, ο οποίος φαινόταν
να είχε ανάμειξη στην υπόθεση που δημοσίευσε ο Kuciak. Στις διεξαχθείσες εκλογές
τη θέση του Προέδρου διεκδικήσαν δεκατρείς υποψήφιοι.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον
παρουσιάζει το γεγονός ότι προέρχονται από διαφορετικές πολιτικές προσεγγίσεις
και ρεύματα. Ενδεικτικά, οι πιο γνωστοί υποψήφιοι είναι οι εξής: ο Maroš Šefčovič ως
υποψήφιος του κόμματος Smer (S&D-Προοδευτική
Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών) έχει πολύχρονη εμπειρία στους ευρωπαϊκούς
θεσμούς ως Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ως Επίτροπος της Ενεργειακής
Ένωσης (στο εξής Ε.Ε.) και διπλωμάτης σε διάφορες χώρες. O Šefčovič
διάκειται υπέρ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υποστηρίζει την κοινωνική δικαιοσύνη
και ισότητα. Δεύτερη υποψήφια είναι η Zuzana
Čaputová, προερχόμενη από το φιλελεύθερο-κεντρώο PS-ALDE (Συμμαχία
Φιλελεύθερων και Δημοκρατών για την Ευρώπη). Εργάζεται ως δικηγόρος, ενώ έγινε
ευρέως γνωστή το 2016, όταν απέσπασε το Περιβαλλοντικό Βραβείο Goldman. Τίθεται υπέρ της
Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ και υποστηρίζει τις φιλελεύθερες δημοκρατικές αξίες. Η
προστασία του περιβάλλοντος και η μάχη κατά της διαφθοράς αποτελούν βασικά
στοιχεία της πολιτικής της εκστρατείας. Ο επόμενος υποψήφιος είναι ο δικαστής
Štefan Harabin, ως ανεξάρτητος. Εκπροσωπεί τον ευρωσκεπτικισμό, τίθεται κατά
της πολιτικής των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, ενώ υποστηρίζει συντηρητικές απόψεις για
πληθώρα κοινωνικών ζητημάτων, όπως είναι οι αμβλώσεις, τονίζοντας χριστιανικές
αξίες και ασκώντας κριτική στην ηθική πτώση της κοινωνίας. Επιπλέον, ο František Mikloško διεκδικεί για τρίτη φορά
την προεδρία. Ως ανεξάρτητος υποψήφιος και παλιό μέλος του KDH-EPP (Ευρωπαϊκό Λαϊκό
Κόμμα), υποστηρίζει έντονα την ευρωπαϊκή και τη νατοϊκή ολοκλήρωση. Ο εν λόγω
υποψήφιος μπορεί να χαρακτηριστεί ως «παραδοσιακός χριστιανοδημοκράτης». Ένας
ακόμα υποψήφιος είναι ο Marian Kotleba, προερχόμενος από το ακροδεξιό κόμμα L’SNS-NI (Λαϊκό Κόμμα-Η δική
μας Σλοβακία). Ο συγκεκριμένος υποψήφιος έχει συμμετάσχει σε πληθώρα ακροδεξιών
οργανώσεων και ήταν ιδρυτής της οργάνωσης «Σλοβακική συντροφικότητα», η οποία
διαλύθηκε από το Ανώτατο δικαστήριο, λόγω των εξτρεμιστικών απόψεων που εκπροσωπούσε.
Βασικά ζητήματα στα οποία αντιτίθεται είναι η Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ, προτείνοντας
την έξοδο από τους εν λόγω θεσμούς. Τέλος, ο Béla Bugár είναι πρόεδρος του
κόμματος της ουγγρικής μειονότητας Most-Híd-EPP, υποστηρίζοντας ένθερμα την
Ε.Ε. και το NATO. Στόχος του τίθεται
η καταπολέμηση του εξτρεμισμού, του εθνικισμού και της μη-ανεκτικότητας.[2] Η τελική
αναμέτρηση δόθηκε ανάμεσα στον Maroš Šefčovič και την Zuzana Čaputová.
Επρόκειτο για μία αναμέτρηση διαφορετικών ιδεολογιών, με τον Šefčovič να εκπροσωπεύει
συντηρητικές ιδεολογίες, προερχόμενος από την προηγούμενη κυβέρνηση, και με την
Čaputová να εκφράζει φιλελεύθερες ιδέες και την προάσπιση των δικαιωμάτων
ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως των μεταναστών και ατόμων με διαφορετικό
σεξουαλικό προσανατολισμό. Στις 30 Μαρτίου, η Zuzana Čaputová κέρδισε τις
εκλογές με ποσοστό 58,3%. [3]
Οι προκλήσεις της σλοβακικής κοινωνίας και η νέα
Πρόεδρος
Η Σλοβακία, παρά το γεγονός
ότι αποτελεί κράτος-μέλος της Ε.Ε., καλείται να αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις
σχετικά με τις επιδόσεις της στην προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Συγκεκριμένα, η διαφθορά, ιδιαίτερα των πολιτικών προσώπων, αποτελεί συχνό
φαινόμενο. Ταυτόχρονα, εξίσου συχνή καθίσταται, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη
έκθεση των ΗΠΑ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η παραβίαση της ιδιωτικότητας των
πολιτών.[4] Επιπλέον, οι Ρομά
αποτελούν αντικείμενο συνεχούς διάκρισης, πρακτική την οποία εκπροσωπούν τα
ακροδεξιά κόμματα. Η ίδια ρατσιστική πρακτική παρατηρείται στους αιτούντες
ασύλου, στους οποίους πολλές φορές δεν παραχωρείται άσυλο, εξαιτίας δυσκολιών ως προς τη νομική τους υποστήριξη,
ενώ ταυτόχρονα, υπάρχουν περιστατικά παράνομης κράτησης των αιτούντων[5]. Τέλος, ενδεικτικό
παράδειγμα του περιορισμού της ελευθερίας του λόγου αποτελεί η δολοφονία του
δημοσιογράφου, Jan Kuciak, η οποία πυροδότησε την αντίδραση του λαού. Τα κυριότερα αυτά
ζητήματα θα κληθεί να αντιμετωπίσει η νέα Πρόεδρος από τον Ιούνιο του 2019.
Παρά το γεγονός ότι ο ρόλος του Προέδρου για τη Σλοβακία σε ορισμένες
περιπτώσεις καθίσταται περισσότερο «συμβολικός», ο Πρόεδρος διατηρεί εξουσίες,
οι οποίες μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην άσκηση πολιτικής.
Ενδεικτικά, έχει το δικαίωμα άσκησης αρνησικυρίας σε κάθε νομοσχέδιο που
ψηφίζεται από το Εθνικό Συμβούλιο (Βουλή). Εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση, όταν
σε δεύτερη ψηφοφορία το νομοσχέδιο λάβει την πλειοψηφία των ψήφων. Τέλος, ο
Πρόεδρος αποτελεί τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων της
χώρας.[6] Η
Zuzana Čaputová εργάζεται ως δικηγόρος και έχει διατελέσει μακροχρόνια
ακτιβίστρια υπέρ της κοινωνίας των πολιτών. Η εκλογή της αποτελεί αλλαγή για το
πολιτικό σκηνικό της Σλοβακίας, καθώς η ίδια θα προωθήσει πιο φιλελεύθερες
ιδέες σε σχέση με τους προκάτοχους της, ενώ αποτελεί ένα άφθαρτο πολιτικό
πρόσωπο. Για μία μερίδα του πληθυσμού, η τελική αναμέτρηση της Čaputová με τον
Šefčovič αποτελούσε μία αναμέτρηση με τις «δυνάμεις του κακού», δηλαδή με την
παλιά, καθεστηκυία κυβέρνηση και τις συντηρητικές πεποιθήσεις αυτής.[7] Σε μία χώρα, στην οποία οι
εκπρόσωποι της ακροδεξιάς έχουν λάβει ποσοστό τουλάχιστον 8% των εδρών του
Κοινοβουλίου, η επικράτηση της φιλελεύθερης ιδεολογίας της Čaputová αποτελεί
εξισορροπητική δύναμη όχι μόνο για το εσωτερικό της χώρας, αλλά και για το
πολιτικό σκηνικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.[8] Δεδομένων
των επερχόμενων Ευρωεκλογών, η Σλοβακία αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα για τις
χώρες, στις οποίες ανθίζει ο «καρπός της ακροδεξιάς», δίνοντας ένα ηχηρό μήνυμα
ότι είναι απαραίτητη η αλλαγή του συστήματος στην εν λόγω χώρα, αλλά μόνο με
συνταγματικές διαδικασίες. Οι προσδοκίες που δημιουργούνται για την Čaputová, η
οποία έχει χαρακτηρισθεί και ως «Erin Brockovich της Σλοβακίας»[9] έπειτα από το δυναμισμό
που έχει δείξει ως δικηγόρος, για μία φιλελεύθερη πολική, υπέρ της προστασίας
των δικαιωμάτων του ανθρώπου είναι μεγάλες και μένει να αποδειχθεί κατά πόσο
αυτές θα πραγματοποιηθούν ή θα αποτελέσουν ευχολόγιο.
[1] 2019.
Zuzana Caputova becomes Slovakia's first female president, BBC. Διαθέσιμο: https://www.bbc.com/news/world-europe-47756368
[Ημερομηνία Πρόσβασης:
30/04/2019]
[2] T.
Bálint,(2019). Slovakian Presidential Election: Is there an upset on the
cards?,Europe Elects. Διαθέσιμο: https://europeelects.eu/2019/03/11/slovakian-presidential-election/
[Ημερομηνία Πρόσβασης: 30/04/2019].
[3] S. Mortkowitz,(2019). Political
outsider wins Slovakia’s presidential election, Politico. Διαθέσιμο: https://www.politico.eu/article/political-outsider-wins-slovakias-presidential-election-zuzana-caputova-maros-sefcovic/
[Ημερομηνία Πρόσβασης: 30/04/2019].
[4] (2017).
SLOVAKIA 2017 HUMAN RIGHTS REPORT, Bureau of Democracy, Human Rights and Labor,
United States Department of State. Διαθέσιμο: https://www.state.gov/documents/organization/277461.pdf [Ημερομηνία Πρόσβασης:
01/05/2019].
[5] Ibid.
[6] Bálint, ibid.
[7] A. Gurzu
& L. Greenhalgh, (2019). Anti-corruption
candidate wins first round of Slovakia’s presidential election, Politico. Διαθέσιμο:
https://www.politico.eu/article/zuzana-caputova-slovakia-president-election-maros-sefcovic-stefan-harabin/ [Ημερομηνία Πρόσβασης:
02/05/2019].
[8] Bálint, ibid.
[9] T. Jancarikova,(2019).
Liberal lawyer Caputova wins election to become Slovakia's first female
president, Reuters. Διαθέσιμο: https://www.reuters.com/article/us-slovakia-election-president/liberal-lawyer-caputova-wins-election-to-become-slovakias-first-female-president-idUSKCN1RB003 [Ημερομηνία Πρόσβασης: 02/05/2019].
