της Μελάνθης Λουκαΐδου
Επίκαιρη, όσο ποτέ άλλοτε, παραμένει η στρατηγική της
Τουρκίας επί του κυπριακού ζητήματος, η οποία συντάχθηκε από τον Τούρκο
συνταγματολόγο Νιχάτ Ερίμ και έκτοτε ακολουθείται πιστά από την κατοχική
δύναμη. Ο Νιχάτ Ερίμ, καθηγητής συνταγματικού δικαίου και βουλευτής του τουρκικού
Ρεπουμπλικανικού κόμματος[1],
προσελήφθη το 1956 από τον τότε πρωθυπουργό της Τουρκίας, Αντνάν Μεντερές, ως
μόνιμος σύμβουλος του κράτους με σκοπό την σύνταξη ενός στρατηγικού σχεδίου βάσει
του οποίου θα στηρίζονταν οι μακροχρόνιες επιδιώξεις της Τουρκίας στο κυπριακό
πρόβλημα. Οι δυο εκθέσεις του σχετικά με το κυπριακό αποτέλεσαν ισχυρή
«κληρονομιά» για την Άγκυρα και την προώθηση των συμφερόντων της έναντι του
νησιού, αφού υιοθετήθηκαν από όλες ανεξαρτήτως τις τουρκικές κυβερνήσεις.
Η θεμελιώδης θέση στο διχοτομικό σχέδιο του Νιχάτ Ερίμ
είναι η διακήρυξη πως η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να επιμένει ότι στην Κύπρο
υπάρχουν δυο διαφορετικές κοινότητες, χωρίς να γίνεται λόγος για την πραγματική
θέση που πρέπει να απολαμβάνει η μουσουλμανική μειονότητα στο νησί, όπως
ακριβώς η κάθε μειονότητα παντού στον κόσμο. Μάλιστα, ο Τούρκος συνταγματολόγος
αναφέρει πως τόσο η μία, όσο και η άλλη πλευρά έχουν το δικαίωμα της ξεχωριστής
αυτοδιάθεσης, το οποίο πρέπει να αποφασιστεί κατόπιν δημοψηφίσματος[2].
Επιπλέον, γίνεται λόγος για την απαραίτητη αύξηση του τουρκικού πληθυσμού στο
νησί και στην επιθυμία της Άγκυρας να συμμετέχει «στην ασφάλεια της περιοχής
που θα παραχωρηθεί στους Ρωμιούς» έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ο τουρκικός έλεγχος
του νησιού. Υποστηρίζεται, επίσης, ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να διεκδικήσει το
ίδιο δικαίωμα για την «τουρκική περιοχή» λόγω απόστασης, αφού το νησί απέχει
600 ν.μ. από την Ελλάδα ενώ μόλις 45 ν.μ. από την Τουρκία.
Παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει εξήντα χρόνια από την
εκπόνηση των δυο εκθέσεων, οι πολιτικές επιδιώξεις της Τουρκίας όπως έχουν
διατυπωθεί από τον Νιχάτ Ερίμ, οι οποίες προσβλέπουν στη διχοτόμηση της Κύπρου
και στη δημιουργία δυο ανεξάρτητων κρατών εντός μίας ενιαίας γης, παραμένουν
επίκαιρες λόγω της συνέπειας και της σταθερότητας που επέδειξαν οι τουρκικές
κυβερνήσεις σε αυτές. Ωστόσο, το παράδοξο στην περίπτωση της Κύπρου είναι το
φαινόμενο υιοθέτησης των τουρκικών στρατηγικών βλέψεων έναντι του νησιού πολλές
φορές από την πλευρά του ίδιου του θύματος. Από τις συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου
μεταξύ Μακαρίου-Ντενκτάς (1977) και Κυπριανού-Ντενκτάς (1979) και έκτοτε, η
εκάστοτε ηγεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας κάνει το λάθος να συμμετέχει και να
στηρίζει τις δικοινοτικές συνομιλίες μεταξύ του ΠτΔ και του κατοχικού ηγέτη, γνωρίζοντας
εν τω μεταξύ πως ο πραγματικός κινητήριος μοχλός στην πολιτική σκηνή των
κατεχομένων εδαφών είναι η ίδια η Τουρκία. Επιπλέον, φαίνεται να έχει
υιοθετήσει πολλές από τις τουρκικές θέσεεις διαμέσου των χρόνων, όπως για
παράδειγμα η αποδοχή παραμονής ενός αριθμού Τούρκων εποίκων[3]
(σημειωτέον πως ο εποικισμός αποτελεί έγκλημα πολέμου) και επίσης η αποδοχή της
εκ περιτροπής προεδρίας. Τα πιο πάνω αποτελούν δυο μόνο παραδείγματα των
διαχρονικών θέσεων της Τουρκίας επί του κυπριακού.
Εντούτοις, ο κυριότερος προβληματισμός που διακατέχει
μεγάλα τμήματα του ελληνικού πληθυσμού στο νησί είναι η ίδια η βάση λύσης η
οποία συζητείται εδώ και τέσσερις δεκαετίες για την οποία ο λαός δεν ρωτήθηκε
ποτέ ξεκάθαρα εάν συμφωνεί ή όχι. Η μοναδική φορά κατά την οποία ο κυπριακός
λαός ρωτήθηκε εάν συμφωνεί ή διαφωνεί με ένα σχέδιο, και όχι με τη βάση της
συζητώμενης λύσης, ήταν το 2004 και το δημοψήφισμα για το Σχέδιο Ανάν το οποίο
καταψηφίστηκε. Η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία αποτελεί ένα μοντέλο το οποίο
δεν έχει εφαρμοστεί πουθενά αλλού στον πλανήτη, ένα παράλογο -κατά πολλούς-
σχέδιο το οποίο στηρίζεται στον εθνοτικό και θρησκευτικό διαχωρισμό[4]
ενός νησιού το οποίο δεν ξεπερνά τα δέκα τετραγωνικά χιλιόμετρα. Προσφέρει
απλόχερα στην Άγκυρα το καθεστώς κυριαρχίας στο βορρά αλλά και συγκυριαρχίας
στο νότο ενώ παγιδεύει ένα από τα εναπομείναντα πολιτικά και διπλωματικά χαρτιά
της ελληνικής πλευράς, τη διεθνή αναγνώριση του κράτους της Κυπριακής
Δημοκρατίας. Αποτελεί ένα πλαίσιο λύσης το οποίο δεν σέβεται τις τρεις βασικές
ελευθερίες, αυτές της ελεύθερης εγκατάστασης, διαμονής και διακίνησης, ενώ ταυτόχρονα
αναβαθμίζει το ψευδοκράτος, τα κατεχόμενα δηλαδή εδάφη του νησιού, σε πολιτικά
ίση τουρκική συνιστώσα πολιτεία (η οποία αναφέρεται ως «κράτος» πολλάκις)
νομιμοποιώντας με τον τρόπο αυτό τα τετελεσμένα της εισβολής και τη διχοτόμηση
επί του εδάφους, των εξουσιών και της κοινωνίας εν γένει.
Τα γραπτά του Νιχάτ Ερίμ για το ρόλο της Τουρκίας στην
Κύπρο αποτελούν κληρονομιά όχι μόνο για το τουρκικό κράτος αλλά και για τον
ίδιο τον ελληνισμό. Είναι στρατηγικά σχέδια τα οποία παρά το ότι δημιουργήθηκαν
εδώ και αρκετές δεκαετίες συνεχίζουν να ακολουθούνται πιστά από την Άγκυρα και
το παράνομο καθεστώς των κατεχομένων. Εναπόκειται στην κυπριακή πλευρά εάν και
πότε ή πώς θα τα λάβει υπόψη. Η τουρκική πλευρά πάντως δε διστάζει να
επαναλαμβάνει τις διαχρονικές επιδιώξεις της για το νησί. Πολύ πιο πρόσφατα σε
σχέση με τον Ερίμ, ο πρώην Τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου τόνισε στο
στρατηγικό του βάθος ότι «ακόμα και αν δεν υπήρχε ούτε ένας μουσουλμάνος
Τούρκος στην Κύπρο, η Τουρκία όφειλε να διατηρεί ανοικτό το κυπριακό ζήτημα».[5]
Η διαχρονικότητα των τουρκικών θέσεων είναι γνωστή. Εάν η κυπριακή, μαζί σαφώς
με την ελληνική, πλευρά επιθυμούν να την παγιώσουν τότε μπορούν να συνεχίσουν
το ίδιο ακριβώς μονοπάτι που ακολουθείται τα τελευταία -τουλάχιστον- σαράντα
δύο χρόνια. Εάν όχι, τότε επιβάλλεται να προχωρήσουν σε αλλαγή στρατηγικής και
σκέψης, με πρωταρχικό μέλημα την επιβίωση και ασφάλεια του κυπριακού ελληνισμού
στο χώρο της ανατολικής Μεσογείου.
[1] Αθανασίου, Θ., «Το μεγάλο σχέδιο της Τουρκίας και η επιτυχής υλοποίησή του
- Νιχάτ Ερίμ: Ο εμπνευστής της διχοτόμησης», Κέντρο Γεωπολιτικών Αναλύσεων, 24/8/2016, http://bit.ly/2jRsR9j
[3] Βενιζέλος, Κ., «Έποικοι των δυο ταχυτήτων – Με βούλα εκτός Κύπρου το
εδαφικό», Ο Φιλελεύθερος, 18/10/2016,
http://bit.ly/2kiLK4Q
[4] Λυγερός, Σ., «Η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία είναι λύση που στηρίζεται
στον εθνικό και γεωγραφικό διαχωρισμό: Μια αιρετική εισήγηση», Ινφογνώμων Πολιτικά, 28/12/2016, http://bit.ly/2jRlFdp
