Η ελευθερία του Διαδικτύου στα χρόνια της Διακυβέρνησης του Xi Jinping

του Στέλιου Αβδελίδη

Στις 14 Ιανουαρίου 2019 ο Πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και Επικεφαλής της Διοίκησης του Κυβερνοχώρου, Xi Jinping ανακοίνωσε την εφαρμογή μιας σειράς κανονισμών, σύμφωνα με τους οποίους οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο Διαδίκτυο, να καταγράφουν την ταυτότητα των χρηστών και το ιστορικό λειτουργίας της επιχείρησης σε αρχείο και να υπόκεινται σε περιοδικό έλεγχο από τα κυβερνητικά όργανα, όπου θα ελέγχεται η εναρμόνιση αυτών με τη νέα νομολογία.^[1] Οι κανονισμοί αυτοί θα τεθούν σε ισχύ στις 15 Φεβρουαρίου. Ταυτόχρονα, η ηγεσία της Κίνας έχει θέσει αυστηρούς περιορισμούς στη δραστηριότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης,^[2] όπως το Twitter, θέλοντας να ελέγξει την ροή πληροφοριών σχετικά με την φοιτητική εξέγερση στο Tiananmen από την οποία φέτος τον Ιούνιο συμπληρώνονται 30 χρόνια, και την Πολιτιστική Επανάσταση (Cultural Revolution), μεταξύ άλλων.                                                                                                                  Οι τελευταίες αυτές εξελίξεις συνθέτουν το ψηφιδωτό της πολιτικής του Προέδρου Xi Jinping σχετικά με την επιβολή μέτρων λογοκρισίας του περιεχομένου που προβάλλεται και διακινείται στο Διαδίκτυο από τους χρήστες, που στην Κίνα ανέρχονται σε 800 εκατομμύρια. Οι επικριτές της πολιτικής αυτής, σε διεθνές επίπεδο κυρίως κάνουν λόγο για καταπάτηση των ελευθεριών πρόσβασης και χρήσης εφαρμογών του Διαδικτύου στα χρόνια της προεδρίας Jinping με αφετηρία το έτος εκλογής το 2013 και την κορύφωση των μέτρων πολιτικής το 2018.                                     Προτού εξετάσουμε την πορεία της ελευθερίας του διαδικτύου στην Κίνα την τελευταία πενταετία, είναι χρήσιμο να αναφέρουμε την έννοια της ελευθερίας του διαδικτύου καθώς και των επιμέρους στοιχείων που την απαρτίζουν. Ελευθερία του διαδικτύου ή ψηφιακή ελευθερία (Internet freedom), μπορεί να οριστεί ως η ελευθερία πρόσβασης σε αυτό, η ελευθερία έκφρασης (freedom of expression) και πληροφόρησης (freedom of information) μέσω αυτού, η προστασία από πρακτικές λογοκρισίας (censorship) και η ουδετερότητα του Δικτύου (Net neutrality). Ειδικότερα, η ελευθερία του Διαδικτύου συνδέεται με την προ των λεγόμενων ψηφιακών δικαιωμάτων (digital rights), τα οποία αποτελούν προέκταση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών, τα οποία προβλέπονται από διεθνείς συμβάσεις, όπως η Διεθνής Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Universal Declaration of Human Rights) του 1948.                Βάσει αυτής, το 2006 εκδόθηκε ο Χάρτης Δικαιωμάτων Διαδικτύου (Internet Rights Charter) από τον Σύνδεσμο Προοδευτικών Επικοινωνιών (Association for Progressive Communications), ενός καταλόγου «θεμελιωδών» ηλεκτρονικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, με επτά θεματικές περιοχές, με στόχο την καταπολέμηση της λογοκρισίας, την κοινωνική κινητικότητα και τη δημιουργικότητα στο κυβερνοχώρο.^[3] Ακόμη, το ζήτημα της ουδετερότητας του Δικτύου (Net neutrality) θεωρείται ζωτικής σημασίας σήμερα, καθώς σχετίζεται με την ελεύθερη από εμπόδια και περιορισμούς και επί ίσοις οροις πρόσβαση σε ιστοσελίδες, εφαρμογές και πηγές πληροφόρησης.^[4]                                                                                                                      Η κυβερνητική πολιτική του Xi Jinping από το 2013 μέχρι σήμερα έχει δώσει ιδιαίτερο βάρος στην δραστηριοποίηση ατόμων, επιχειρήσεων και οργανισμών στο διαδίκτυο, προσπαθώντας να θεσμοθετήσει ένα κανονιστικό πλαίσιο στον κυβερνοχώρο. Ωστόσο, μελέτες έχουν δείξει ότι έχει παρατηρηθεί μία ολοένα αυξανόμενη τάση για λογοκρισία του περιεχομένου στο Διαδίκτυο. Με τη δικαιολογία ότι η άνευ περιορισμών χρήση του Διαδικτύου θα υπονομεύσει την πολιτική σταθερότητα στη χώρα, ο Πρόεδρος Xi Jinping έχει υπογράψει μία σειρά από κανονισμούς και νόμους, εγκαθιδρύοντας παράλληλα ένα αυστηρό σύστημα ηλεκτρονικής επιτήρησης, ελεγχόμενο από αξιωματούχους του Κομμουνιστικού Κόμματος, σε συνεργασία και με ιδιωτικούς φορείς κάθε είδους συναλλαγών, τόσο σε εγχώριο επίπεδο όσο και σε διεθνές.^[5]  Οι πολιτικές και τα μέσα ελέγχου του Διαδικτύου στην Κίνα έχουν χαρακτηριστεί κατ’ ευφημισμό ως «Ψηφιακό Σινικό Τείχος»^[6] (Great Firewall)                                                                                                                     Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Freedom House» τον Οκτώβριο του 2018, η Κίνα θεωρείται ως η ηγέτιδα χώρα καταπάτησης της ψηφιακής ελευθερίας,^[7] ακολουθώντας μία στρατηγική που αφορά την δημιουργία ελίτ στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και την δημιουργία ενός διακυβερνητικού δικτύου συνεργασίας με άλλες χώρες, σε επίπεδο υπουργών, προκειμένου να ακολουθήσει την δική της πολιτική απέναντι στο Διαδίκτυο. Ο παρακάτω πίνακας περιγράφει την πορεία της ελευθερίας του διαδικτύου στην Κίνα από το 2014 και μετά, σύμφωνα με έρευνες:

	Εμπόδια πρόσβασης (Obstacles to access) 0:best 25: worst	Αφαίρεση περιεχομένου    (Content Removal) 0: best 35: worst	Καταπάτηση Δικαιωμάτων Χρηστών (Violation of Users’ rights) 0: best 40: worst	Συνολική Θέση (Freedom of the Net Status) 0: best 100: worst	Κατάσταση (Freedom of the Net Status)
2014	19/25	29/35	39/40	87/100	ΑΝΕΛΕΎΘΕΡΗ
2015	18/25	30/35	40/40	88/100	ΑΝΕΛΕΎΘΕΡΗ
2016	18/25	30/35	40/40	88/100	ΑΝΕΛΕΎΘΕΡΗ
2017	17/25	30/35	40/40	88/100	ΑΝΕΛΕΎΘΕΡΗ
2018	18/25	31/35	40/40	88/100	ΑΝΕΛΕΎΘΕΡΗ

Πηγή: Freedom House: Freedom of the Net 2014;2015;2016;2017;2018

Το γενικότερο συμπέρασμα, σύμφωνα με την πορεία της ελευθερίας του διαδικτύου υπό το φως της πολιτικής Xi Jinping τα τελευταία χρόνια, είναι ότι η Κίνα ανήκει στις μη ελεύθερες χώρες, κατέχοντας την 88^η θέση από το 2015 μέχρι σήμερα με την εφαρμογή της νέας κυβερνητικής ατζέντας να προχωρά με ταχείς ρυθμούς. Πιο αναλυτικά το 2013, ο Πρόεδρος Xi χαρακτήρισε το διαδίκτυο ως μέσο «ιδεολογικού ελέγχου», προχωρώντας σε μία σειρά διώξεων επιχειρηματιών και ακτιβιστών, όπως ο Xu Zhiyong που καταδικάστηκε σε 4ετή φυλάκιση για διακίνηση ηλεκτρονικού περιεχομένου ενάντια στην διασφάλιση της κοινωνικής τάξης.^[8] Το 2015, οι κινεζικές αρχές ανακοίνωσαν την ενίσχυση του εθνικού Τείχους Προστασίας του Διαδικτύου με νόμο, δίνοντας έμφαση στην εγγραφή των ατόμων σε ιστοσελίδες, blogs, φόρουμ συζητήσεων και υπηρεσίες αποστολής μηνυμάτων και στην καταπολέμηση ενδεχόμενων τρομοκρατικών απειλών, εισάγοντας την στρατηγική της Κυριαρχίας στον Κυβερνοχώρο (cyberspace sovereignty).^[9]                                                                Η επόμενη διετία είδε την μεγαλύτερη προσπάθεια της πολιτικής εξουσίας της Κίνας να ασκήσει έλεγχο στην ελευθερία λόγου και έκφρασης στον κυβερνοχώρο. Το 2016, μεγάλος αριθμός σελίδων πολιτικού περιεχομένου όπως οι North China Today και Economist, οι οποίοι ήταν επικριτικοί απέναντι στην πολιτική του Xi Jinping, αντιμετώπισαν απαγόρευση προβολής στο εγχώριο ηλεκτρονικό δίκτυο από την κινεζική ηγεσία, θέτοντας σε εφαρμογή μία σειρά νόμων για την προστασία του κυβερνοχώρου. Η σημαντικότερη όμως εξέλιξη ήταν οι αυστηρές ποινικές διώξεις σε μέλη της κοινωνίας των πολιτών με το κλείσιμο ιστοσελίδων και την απόδοση βαρύτατων ποινών.                                                                                                              Κατά το διάστημα μεταξύ του Ιουνίου 2017 και Μαΐου 2018, παρατηρήθηκε γενικευμένη επίθεση ενάντια σε θεμελιώδεις ελευθερίες με τη δίωξη ατόμων που υπερασπίζονταν εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες και δραστηριοποιούνται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως Facebook και Twitter. Το κεντρικό σημείο της πολιτικής Xi, όμως, αποτέλεσε η αλλαγή του Συνταγματικού Κειμένου της Κίνας κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2017 και το πρώτο του 2018,^[10] με την οποία ο  Πρόεδρος Xi παράτεινε την διάρκεια της προεδρικής του θητείας, προχωρώντας στην απομάκρυνση επικριτικών όρων και χαρακτηρισμών, που σχετίζονται με την ηγετική του ικανότητα και πολιτική. Τέλος, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η προεδρική εξουσία συνέχισε με εντατικούς ρυθμούς την εξαγωγή της κινέζικης ηλεκτρονικής τεχνογνωσίας και των υποδομών του κυβερνοχώρου, με απώτερο στόχο να καταστεί η χώρα ως κυβερνητική υπερδύναμη^[11] (cyber power).                                                             Εν κατακλείδι, αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι η κυβερνητική πολιτική κατά την τελευταία πενταετία στην Κίνα σχετικά με την λειτουργία του Διαδικτύου γνωρίζει μεγάλο βαθμό εξειδίκευσης, διότι έχει αναγνωριστεί η ραγδαία αυξανόμενη δυναμική και επέκταση αυτού σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, με κυριότερο εκείνον της οικονομίας. Όμως, αρνητικό στοιχείο αποτελεί η πλήρης καταπάτηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων της ελεύθερης πρόσβασης και πληροφόρησης μέσω του Διαδικτύου, όπως παρατηρείται μέσα από σχετικές έρευνες. Η πολιτική Xi, στοχεύοντας να αυξήσει την εσωτερική αλλά και εξωτερική της επιρροή μέσω του Κυβερνοχώρου, γεγονός που επιβεβαιώνεται με την πρόσφατη στρατηγική συνεργασία με την Ρωσία, εγείρει έντονες ανησυχίες, από την πλευρά της Ουάσιγκτον ότι θα προκαλέσει αβεβαιότητα και, ενδεχομένως αποσταθεροποίηση στο στρατηγικό περιβάλλον της Ευρασίας.^[12]     Είναι, λοιπόν, συνετό να συνεχιστεί ο διεθνής διάλογος μεταξύ των κρατών σχετικά με την ελεύθερη δραστηριότητα στον κυβερνοχώρο, προστατεύοντας πρωτίστως τα δικαιώματα του ατόμου στο Διαδίκτυο, με έμφαση, κυρίως, στην προστασία από αυστηρή ποινικοποίηση της έκφρασης και πρόσβασης στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Με την κατάρτιση ενός διεθνούς νομικού πλαισίου προστασίας της επικοινωνίας και των συναλλαγών με τις αναδυόμενες οικονομίες, όπως η Κίνα, αλλά και με την πρόβλεψη κυρώσεων, θα είναι δυνατή η αντιμετώπιση πιθανών περιπτώσεων παραβίασης των θεμελιωδών ελευθεριών του ατόμου.

---

^[1] Kapetanic, L. (2019). China Announces New Crypto Regulation for February, More scrutiny on the Horizon.Ημερομηνία πρόσβασης  14/01/2019, https://theblockchainland.com/2019/01/14/china-announces-new-crypto-regulation-february/

^[2] Sherwell, P. (2019). Xi Jinping silences dissent on anniversary of Tiananmen Square massacre. The Sunday Times. Ημερομηνία πρόσβασης 15/1/2019, πηγή: https://www.thetimes.co.uk/edition/world/xi-silences-dissent-on-anniversary-of-tiananmen-square-massacre-8lczpvxgz

^[3]APC Internet Rights Charter (2006).Διαθέσιμο σε: https://www.apc.org/en/pubs/about-apc/apc-internet-rights-charter [Ημερομηνία πρόσβασης 20/01/2019].

^[4] Reed, E. (2018). What Is Net Neutrality and Why Is It Important in 2019? Διαθέσιμο σε: https://www.thestreet.com/technology/what-is-net-neutrality-14816850 [Ημερομηνία πρόσβασης 20/ 01/2019].

^[5] Perry, S., & Roda, C. (2017). Human Rights and Digital Technology: Digital Tightrope. London: Palgrave Macmillan, UK.

^[6] Ibid.

^[7]Freedom House (2018). The Rise of Digital Authoritarianism. Διαθέσιμος σε: https://freedomhouse.org/sites/default/files/FOTN_2018_Final%20Booklet_11_1_2018.pdf (Βλ. σελ. 8-10) [Ημερομηνία πρόσβασης: 18/01/2019].

^[8] Freedom House (2014). Freedom of the Net 2014: China. Διαθέσιμο σε: https://freedomhouse.org/sites/default/files/resources/China.pdf [Ημερομηνία πρόσβασης: 18/01/2019].

^[9]Freedom House (2015). Freedom of the Net 2015: China. Διαθέσιμο σε:https://freedomhouse.org/sites/default/files/resources/FOTN%202015_China%20%28new%29.pdf [Ημερομηνία πρόσβασης: 18/01/2019].

^[10]Freedom House (2018). Freedom of the Net 2018: China. Διαθέσιμο σε: https://freedomhouse.org/report/freedom-net/2018/china Ημερομηνία πρόσβασης: 18/01/2019].

^[11] Freedom House (2018), ibid.

^[12] Sputnik. (2019). O κυβερνοχώρος, Ρωσία και Κίνα στο στόχαστρο της νέας στρατηγικής πληροφοριών των ΗΠΑ. Διαθέσιμο σε: https://sputniknews.gr/kosmos/201901231992974-kyvernoxwros-rwsia-kina-strathgikhs-plhroforiwn-hpa/  [Ημερομηνία πρόσβασης: 23/01/2019].

Διάβασε με