Σαουδική Αραβία: Οι δυσκολίες πού αντιμετωπίζουν οι γυναίκες προσπαθώντας να φύγουν από τη χώρα.

του Πανταζόπουλου Βασίλη

Η Σαουδική Αραβία αποτελεί μια χώρα της Μέσης Ανατολής όπου τα δικαιώματα των γυναικών είναι ιδιαιτέρως περιορισμένα. Η καταπίεση που βιώνουν, αλλά και η κακοποίηση που υφίστανται ακόμη και από συγγενικά πρόσωπα εξωθεί πολλές από αυτές στο να φύγουν από τη χώρα αναζητώντας μια καλύτερη ζωή σε κοινωνίες όπου η θέση της γυναίκας είναι, σε γενικές γραμμές, ισότιμη με αυτή του άντρα. Για να αποφύγουν  τις διακρίσεις και να καταφέρουν να κυνηγήσουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, αναγκάζονται να προσπαθήσουν να μεταναστεύσουν σε περιοχές όπως η Ευρώπη, η Αυστραλία, ο Καναδάς, αλλά και σε γειτονικές χώρες στις  οποίες ο Ισλαμικός  νόμος δεν είναι τόσο καταπιεστικός. Αυτή βέβαια δεν είναι μια εύκολη απόφαση, καθώς ο έλεγχος που αντιμετωπίζουν στη Σαουδική Αραβία είναι πολύ αυστηρός.                                                                                                                               

 Για ποιους λόγους όμως εξωθούνται πολλές γυναίκες να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να αναζητήσουν την τύχη τους στο εξωτερικό; Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων υπάρχουν δέκα βασικοί λόγοι για τους οποίους παρατηρείται αυτό το φαινόμενο. Οι λόγοι αυτοί εκτείνονται από την ενδοοικογενειακή βία και τις διακρίσεις στον επαγγελματικό τομέα, μέχρι την απαγόρευση να ταξιδεύουν χωρίς την άδεια αρσενικού μέλους της οικογένειάς τους.[1]       Το τελευταίο διάστημα, υπάρχουν περιπτώσεις γυναικών που κατάφεραν να φύγουν από το συγκεκριμένο βασίλειο και δέχτηκαν να μιλήσουν για την εμπειρία τους, αλλά και για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν στην προσπάθειά τους αυτή. Για να καταφέρει μια γυναίκα να δραπετεύσει θα πρέπει να ξεπεράσει ένα μεγάλο αριθμό εμποδίων που σχετίζονται με οικογενειακή πίεση, κοινωνική κατακραυγή, κρατικές μεθοδεύσεις αλλά και την δυσπραγία διεθνών οργανισμών να τις προστατεύσουν καθώς η Σαουδική Αραβία αποτελεί ένα βασικό παίκτη στην περιφερειακή πολιτική σκακιέρα αλλά και έναν ισχυρό σύμμαχο για δυτικές δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ. Έτσι είναι συχνό το φαινόμενο μια γυναίκα να καταφέρνει να μεταναστεύσει και μετά από πιέσεις που δέχεται η χώρα υποδοχής να καταλήγει να τελεί υπό κράτηση, να μην της χορηγείται άδεια παραμονής ή ακόμη και να απελαύνεται πίσω στη Σαουδική Αραβία.  Μία σημαντική δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες είναι το σύστημα της «αρσενικής κηδεμονίας». Κηδεμόνες γίνονται συνήθως ο πατέρας ή ένας θείος, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που τη θέση αυτή καταλαμβάνει ο αδερφός ή ακόμη και ο γιος μιας γυναίκας.[2]  Οι γυναίκες πρέπει να λάβουν την άδεια του κηδεμόνα τους για να ταξιδέψουν στο εξωτερικό, να παντρευτούν ή να βγουν από τη φυλακή και σε κάποιες περιπτώσεις για να εργαστούν ή να δεχτούν ιατρική φροντίδα. Επίσης, δυσκολεύονται να πραγματοποιήσουν καθημερινές δραστηριότητες, όπως να αναγραφούν στους ιατρικούς καταλόγους ή να νοικιάσουν ένα διαμέρισμα.                       

Στην περίπτωση που μια γυναίκα εκφραστεί ενάντια στη συγκεκριμένη πρακτική, κινδυνεύει να βρεθεί στην φυλακή, όπου υπάρχουν μαρτυρίες που μιλούν για βασανιστήρια.[3] Αναφορές από το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κάνουν λόγο για γυναίκες που εξαφανίστηκαν όταν επαναπατρίστηκαν μετά την απόδραση τους.  Άλλες φυλακίστηκαν όταν παραβίασαν τους «νόμους υπακοής» και δεν μπορούν να αποφυλακιστούν δίχως υπογραφή από άντρας που έχει την κηδεμονία.       

  Επιπλέον, Στη Σαουδική Αραβία έχει δημιουργηθεί ένα σύστημα (επονομαζόμενο “Absher”) το οποίο περιέχει αρχείο με γυναίκες της χώρας και τα μέσα ώστε να τις εμποδίζει  να ταξιδεύουν, αλλά και αν χρειαστεί να τις συλλαμβάνει αν φεύγουν χωρίς άδεια.[4] Εκτός από διάφορες καθημερινές δυσκολίες, το σύστημα αυτό επιτρέπει στους άντρες να καθορίζουν πότε και από πού επιτρέπεται τις γυναίκες της οικογένειάς τους να πετάξουν στο εξωτερικό αλλά και να ανακληθεί η άδεια ταξιδιού. Επιπρόσθετα, μπορούν να ενεργοποιήσουν ειδική εφαρμογή η οποία τους ενημερώνει με γραπτό μήνυμα στην περίπτωση που μια γυναίκα χρησιμοποιήσει το διαβατήριό της στα σύνορα ή σε αεροδρόμιο.[5]                                                                                       

  Ένα ακόμη πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στη Σαουδική Αραβία είναι ο κίνδυνος ενάντια στην ίδια τους τη ζωή. Σε περίπτωση που δεν καταφέρουν να δραπετεύσουν από τη χώρα ή εάν δεν βρεθεί χώρα να τις υποδεχτεί, τότε υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να δολοφονηθούν όταν επαναπατριστούν. Είτε αυτό θα συμβεί στα χέρια κυβερνητικών δρώντων, είτε στα χέρια της ίδιας τους της οικογένειας, αφού η προσπάθεια απόδρασης από τη χώρα επιφέρει ντροπή τόσο στον οικογενειακό κύκλο, όσο και στο Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας γενικότερα. Το σύστημα της συγκεκριμένης χώρας, είναι σχεδιασμένο ώστε να αναπαράγει στο κύκλωμα της οικογένειας τον έλεγχο που ασκεί το κράτος στους υπηκόους του.[6] Ο πατριαρχικός έλεγχος που ασκείται λοιπόν, φτάνει σε όλα τα επίπεδα του κοινωνικού ιστού, εκπαιδεύοντας τρόπον τινά τους πολίτες ώστε να δρουν ανάλογα με αυτό το σκεπτικό και ουσιαστικά να εξοστρακίζουν τις γυναίκες από βασικά δικαιώματα και εκφάνσεις της καθημερινότητας.                                                                        

 Στο διεθνές επίπεδο, η διαπραγματευτική ισχύς που διαθέτει η Σαουδική Αραβία είναι γνωστή. Αυτό προκαλεί ένα επιπλέον πρόβλημα στις γυναίκες που αποφασίζουν να προσπαθήσουν να δραπετεύσουν από τη χώρα. Η πίεση που μπορεί να ασκηθεί στις χώρες υποδοχής σε οικονομικό, ενεργειακό και πολιτικό επίπεδο είναι τέτοια, που συχνά παρατηρείται το φαινόμενο της επιστροφής γυναικών στις οικογένειές τους, κάτι που θέτει σε σοβαρό κίνδυνο την σωματική τους ακεραιότητα, ακόμη και την ίδια τους τη ζωή. Παρόλο που ο νέος πρίγκιπας έκανε κάποιες κινήσεις , σε μια προσπάθεια να κερδίσει την συμπάθεια της διεθνούς κοινής γνώσης, προς την φυλετική ισότητα, αυτές δεν είχαν ως στόχο βασικά κομμάτια της κοινωνικής ζωής και αφορούσαν κυρίως «ακίνδυνες» παραχωρήσεις, όπως το δικαίωμα των γυναικών να οδηγούν.  Με την χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχει δημιουργηθεί το τελευταίο διάστημα ένα ρεύμα κοινωνικής αναταραχής τόσο στη Σαουδική Αραβία όσο και διεθνώς, το οποίο είναι πιθανό να προκαλέσει αναταραχές στο σύστημα της χώρας. Αν λάβουμε πάντως υπόψη τους πόρους  που διαθέτει η βασιλική οικογένεια αλλά και το ιδιαίτερα εξελιγμένο οικοδόμημα ασφαλείας που έχει δημιουργήσει μετά και από την περιπέτεια της Αραβικής Άνοιξης, επαφίεται στην βούληση της κυβέρνησης η πορεία που θα ακολουθήσει το συγκεκριμένο ρεύμα.                                    

Συνοψίζοντας, οι γυναίκες κάτοικοι της Σαουδικής Αραβίας αντιμετωπίζουν πληθώρα κινδύνων στην προσπάθειά τους να ζήσουν μια ζωή ελεύθερη  και ισότιμη με αυτή των αντρών σε ένα περιβάλλον διαφορετικό από αυτό που προσφέρει η κυβέρνηση του Ριάντ. Από την ενδοοικογενειακή βία μέχρι την κυβερνητική καταστολή μέχρι τις πιέσεις σε διεθνές επίπεδο, γίνεται φανερό ότι χωρίς τη βοήθεια του ΟΗΕ, τόσο προς τις ίδιες όσο και με τη μορφή πίεσης προς την κυβέρνηση, η ζωή των συγκεκριμένων γυναικών δύσκολα θα μεταβληθεί προς το καλύτερο.

---

[1] Human Rights Watch, Saudi Arabia: 10 Reasons Why Women Flee, (January, 2019) διαθέσιμο: https://www.hrw.org/news/2019/01/30/saudi-arabia-10-reasons-why-women-flee, [ημ/νία πρόσβασης: 24/2/2019].

[2] ABC News, Rahaf Alqunun’s case shines light on How Saudi Arabia’s guardianship system controls women, (January, 2019), διαθέσιμο: https://www.abc.net.au/news/2019-01-10/saudi-arabias-guardianship-system-explained/10703754 , [ημ/νία πρόσβασης: 24/2/2019].

[3] Ibid.

[4] Bostock, Bill, Insider, Saudi Arabia runs a huge, sinister online database of women that men use to track them and stop them from running away, (February, 2019),  διαθέσιμο: https://www.thisisinsider.com/absher-saudi-website-men-control-women-stop-escape-2019-1 , [ημ/νία πρόσβασης:24/2/2019].

[5] Ibid.

[6] Batrawy, Aya, National Post, Another Saudi woman turns to social media to plea for protection from her father, (January, 2019),  διαθέσιμο: https://nationalpost.com/news/world/saudi-women-runaways-rebel-against-system-of-male-control , [ημ/νία πρόσβασης:24/2/2019].

[6] Ibid.

Διάβασε με

Η κληρονομιά της ακτιβίστριας Lyudmila Alexeyeva και η λειτουργία των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ρωσία

της Μάρας Βέργου

Εδώ και χρόνια οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ρωσία έχουν απασχολήσει την παγκόσμια κοινότητα και τους διεθνείς οργανισμούς προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πιο συγκεκριμένα, μέσα στο 2015, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αποφάνθηκε για 832 καταγγελίες, αποφασίζοντας ότι στις 692 από αυτές υπήρξε τουλάχιστον μία παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Από αυτές, η Ρωσία παραβίασε τη σχετική σύμβαση 109 φορές, περισσότερες από κάθε άλλη χώρα. Βάσει των αριθμών αυτών, γίνεται σαφές ότι υπάρχει θέμα με την εύρυθμη λειτουργία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ρωσία, γεγονός που αποδεικνύεται και από την προσφυγή της Ουκρανίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, με την κατηγορία ότι ρωσικό πλοίο άνοιξε πυρ εις βάρος ουκρανικού πληρώματος, τραυματίζοντας και αιχμαλωτίζοντας 24 Ουκρανούς ναύτες.[1] Παρά το γεγονός ότι η ρωσική πλευρά δικαιολόγησε την πράξη της, διαφαίνεται η γενικότερη στάση της ως προς τον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.     Παρά τις πολλαπλές καταγγελίες εναντίον της Ρωσίας για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όσον αφορά την κοινωνία της χώρας, υπάρχουν σημαντικά πρόσωπα που έχουν λάβει δράση για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην χώρα. Μία από τις σημαντικότερες και αξιοσημείωτες παρουσίες στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ρωσία ήταν η Lyudmila Alexeyeva, μια ακτιβίστρια παλαίμαχος για την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων, που πέθανε πρόσφατα σε ηλικία 91 ετών.[2] Θεωρείται η βετεράνος για την κοινότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς είχε ξεκινήσει την ακτιβιστική της δράση κατά την διάρκεια της Σοβιετικής περιόδου και είχε εξοριστεί από το Σοβιετικό καθεστώς.[3] Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης επανήλθε στην Μόσχα, ώστε να συνεχίσει το επαναστατικό της έργο για την προώθηση και προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Γεμάτη αποφασιστικότητα συνέχισε τις διαδηλώσεις στους δρόμους της Μόσχας, "θέτοντας σε κίνδυνο την ελευθερία της μέχρι μόλις πριν 8 χρόνια".[4] Αποτέλεσε μια ενεργή παρουσία, παρά τα εμπόδια που συνάντησε, και μάλιστα συνέταξε ένα κείμενο για την συνάντηση που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στα πλαίσια της οργάνωσης γνωστής ως Moscow Helsinki Group, την οποία βοήθησε να ιδρυθεi τo1976.[5]                                                                                                                                                Το κείμενο αυτό κατέληγε στην δική της κοσμοθεωρία ότι "η καταστολή δεν προέρχεται από μεμονωμένους δικτάτορες, αλλά από ανισόρροπα πολιτικά συστήματα και από την συμπεριφορά των πολιτών που υποκινούνται από την πολιτική κοινότητα".[6] Προειδοποιούσε για την επάνοδο του λαϊκισμού και υποστήριζε ένθερμα ότι "θα πρέπει να υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι θα είναι εκπαιδευμένοι και μορφωμένοι και θα ξεφύγουν από την ασφαλή ζώνη των θεμάτων που αρέσκονται να συζητούν και για τα οποία θέλουν να πληροφορούνται".[7] Οι πολίτες, κατά την άποψή της, πρέπει να επικοινωνούν μεταξύ τους και να μοιράζονται τις νοοτροπίες τους, με τρόπο που να μην ακυρώνει ο ένας την άποψη του άλλου.[8] Την δεκαετία του 1960 άρχισε να εμφανίζεται ένα κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ΕΣΣΔ (human rights movement), όπου η Lyudmila Alexeyeva "συμμετείχε σε ένα κίνημα αντιφρονούντων για την προάσπιση των πολιτικών ελευθεριών".[9] To 1975 στο Ελσίνκι, η Σοβιετική Ένωση δεσμεύτηκε να συνεργαστεί με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα όσον αφορά στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.[10]Παρόλα αυτά, η Lyudmila Alexeyeva αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Μόσχα και να εγκατασταθεί στην Βιρτζίνια των ΗΠΑ, όπου και έγινε η δημόσια φωνή του κινήματος της χώρας της ενάντια στην καταστολή και έγραψε δύο βιβλία ‘Soviet Dissent (1987)’ και ‘The Thaw Generation: Coming of Age in the Post-Stalin Era (1990)’.[11] Η Lyudmila Alexeyeva υπήρξε μια αξιέπαινη προσωπικότητα, η οποία ήταν ενάντια στον λαϊκισμό και είχε ως απώτερο στόχο την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ρωσία, κάτι που δεν ήταν ανεκτό από την ρωσική πολιτική.                                                                                Όσον αφορά την σύγχρονη εποχή, οι σημαντικότερες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων θεωρούνται οι ακόλουθες. Το 1994 ιδρύθηκε το Russian Centre for Human Rights και η έδρα του είναι στην Μόσχα.[12] Σύμφωνα με πηγές της επίσημης ιστοσελίδας του, το κέντρο αυτό θεωρείται ως "ομπρέλα",[13]κάτω από την οποία υπάρχουν εννέα οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ρωσία. Παρατηρώντας τον αριθμό των οργανώσεων που συμμετέχουν, αφορούν ένα ευρύ πλαίσιο προάσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως δικαιώματα του παιδιού, μεταρρυθμίσεις στον τομέα των φυλακών, ψυχική υγεία και άλλα. Επίσης, σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του κέντρου αυτού, παρέχει νομική βοήθεια προς 1000 άτομα, στο πλαίσιο του προγράμματος Protection of the rights and Freedom of citizens.[14]Ακόμη, έχει επισημάνει, το 2017, ότι υπάρχει μια αυξανόμενη κριτική στην Ρωσία προς άτομα και οργανώσεις που ασχολούνται με την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.[15]Έτσι, παρατηρείται ότι το Κέντρο αυτό συμβάλλει ώστε να συντονιστεί ένα ευρύ φάσμα οργανώσεων και δραστηριοτήτων για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ρωσία. Το 1998 ιδρύθηκε η οργάνωση Commissioner for Human Rights of the Russian Federation και διατηρεί 85 περιφερειακά γραφεία σε όλη την επικράτεια της Ρωσίας.[16] Συνεργάζεται, κυρίως, με τις κρατικές αρχές της χώρας και στο πώς ενσωματώνουν τους κανόνες περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αναφέρονται δύο είδη λειτουργιών για την συγκεκριμένη οργάνωση, όπως συμβουλευτικές και προωθητικές.

Στις συμβουλευτικές λειτουργίες, σύμφωνα με πηγές, αντιστοιχούν: "α) παρατήρηση της εθνικής νομοθεσίας, β) ενθάρρυνση επικύρωσης και ενσωμάτωσης των διεθνών κριτηρίων, γ) διαχείριση λειτουργιών, δ) έρευνα και αναφορές".[17]Όσον αφορά τις προωθητικές ενέργειες αναφέρονται οι εξής: "α) ευαισθητοποίηση για τις νόρμες και τα θέματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω προγραμμάτων διδασκαλίας και έρευνας, β) ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης".[18] Επιπλέον, το Γραφείο της Μόσχας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (Московское бюро по правам человека) είναι ένας μη κυβερνητικός οργανισμός που δημοσιεύει υλικό παρακολούθησης της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Ρωσία, εκτελεί εκπαιδευτικά προγράμματα, διοργανώνει συνεντεύξεις Τύπου και όλα αυτά στο πλαίσιο της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και συγκεκριμένα των δικαιωμάτων που αφορούν στην ξενοφοβία, στις φυλετικές διακρίσεις, στον αντισημιτισμό και στην θρησκευτική παρενόχληση. Το Γραφείο λαμβάνει καθημερινά από τους περιφερειακούς εκπροσώπους του μηνύματα, φωτογραφίες και υλικό από εφημερίδες και ιδρύθηκε το 2002 στην Μόσχα.[19]                                                                                                 

Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω στοιχεία, κατά την διάρκεια της σοβιετικής και μετασοβιετικής περιόδου ιδρύθηκαν οργανισμοί με στόχο την προώθηση και προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ρωσία. Χρειάστηκαν σημαντικές κινητοποιήσεις από τους υποκινητές των οργανώσεων, κάτι που δεν ήταν πάντα εύκολο, ειδικά στην διάρκεια της Σοβιετικής περιόδου. Πολλοί μάλιστα εξορίστηκαν και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους, αφού η πρωτοβουλία τους δεν ήταν αποδεκτή από τους εκάστοτε κυβερνητικούς παράγοντες. Η Lyudmila Alexeyeva άφησε πίσω της μια σημαντική κληρονομιά στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την ίδρυση,αργότερα, οργανισμών με κύριο έργο την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που συνεχίζουν το έργο τους και επί διακυβέρνησης Πούτιν.

---

[1] Καθημερινή. (2015). Προσφυγή κατά της Ρωσίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων κατέθεσε η Ουκρανία. Διαθέσιμο σε:  http://www.kathimerini.gr/997728/article/epikairothta/kosmos/prosfygh-kata-ths-rwsias-sto-eyrwpaiko-dikasthrio-an8rwpinwn-dikaiwmatwn-kate8ese-h-oykrania [ημερομηνία πρόσβασης: 26/02/2019].

[2] Steel Jonathan. (2018). Lyudmila Alexeyeva obituary. The Guardian. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/law/2018/dec/17/lyudmila-alexeyeva-obituary

[3] Ibid.

[4] Ibid.

[5] Ibid.

[6] Ibid.

[7] Ibid.

[8] Ibid.

[9] Ibid.

[10]Ibid.

[11] Ibid.

[12] Human Rights House Foundation. Russian Research Centre for Human RightsΔιαθέσιμο σε: https://humanrightshouse.org/human-rights-houses/moscow/ [Ημερομηνία πρόσβασης: 27/02/19].

[13] Ibid.

[14]  Ibid.

[15]  Ibid.

[16] National Human Rights Institutions. (2017). Commissioner for Human Rights of the Russian Federation. Διαθέσιμο σε: http://ennhri.org/Commissioner-for-Human-Rights-of-the-Russian-Federation [Ημερομηνία πρόσβασης: 27/02/2019].

 

[17]Ibid.

[18] Ibid.

[19]World Antiracism. The Moscow Bureau for Human Rights. Διαθέσιμο σε: http://antiracism-info.org/ [Ημερομηνία πρόσβασης: 27/02/2019].

Διάβασε με