Ευρωπαϊκή» Λιθουανία: Χαράσσοντας νέους δρόμους ενεργειακής ασφάλειας

της Δήμητρας Μπίτσα

Το παρόν άρθρο έχει ως αντικείμενο μελέτης την ενεργειακή πολιτική της Λιθουανίας. Με αφορμή τη συμφωνία στις ανανεώσιμές πηγές ενέργειας που υπέγραψε με το Λουξεμβούργο τον Οκτώβριο του 2017επιχειρείται μια συνολική εκτίμηση της ενεργειακής πολιτικής της. Παρουσιάζονται και αναλύονται τα γεγονότα και οι προκλήσεις που αντιμετώπιζε μέχρι προσφάτως και επιχειρείται μια συνοπτική ανάλυση των νέων ενεργειακών δρόμων που τις ανοίγονται. Τα στοιχεία που συλλέγονται από την ανάλυση συνθέτουν το προφίλ μιας ευρωπαϊκής ενεργειακής χώρας, ικανής να αξιοποιεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της συμβαδίζοντας με τις εξελίξεις που σημειώνονται στην εγγύς περιφέρεια της Βαλτικής αλλά και στην ευρύτερη ευρωπαϊκή περιφέρεια.

Στις 26 Οκτωβρίου 2017 υπεγράφη η πρώτη Συμφωνία Συνεργασίας στατιστικής μεταβίβασης ποσοστού ανανεώσιμης ενέργειας από τη Λιθουανία στο Λουξεμβούργο. Οι δύο χώρες κατέληξαν στην εν λόγω συμφωνία κάνοντας χρήση του μηχανισμού υποστήριξης, όπως προβλέπεται στην Οδηγία Ανανεώσιμης Ενέργειας[1] της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Μια Συμφωνία τέτοιου τύπου αποτελεί ορόσημο στην ιστορία της Ε.Ε., καθώς μέχρι πρότινος δεν είχε συναφθεί αντίστοιχη.[2] Η Λιθουανία, επομένως, αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για τα υπόλοιπα κράτη-μέλη να κάνουν χρήση των μηχανισμών της Οδηγίας και άρα να επωφεληθούν από την εναρμόνιση τους στην Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Πολιτική.

Ευρωπαϊκή Πολιτική 20-20-20

Η Ε.Ε. σύμφωνα με την Ενεργειακή Πολιτική της 20-20-20[3] έθεσε ως στόχο της για το χρονικό ορίζοντα 2020, να επιτύχει την κάλυψη των συνολικών ενεργειακών αναγκών της κατά 20% από ανανεώσιμες πηγές. Το άρθρο 6 της Οδηγίας 2009/28/EC προβλέπει ότι τα κράτη-μέλη που έχουν καταφέρει να επιτύχουν τους προσωπικούς τους στόχους[4] δύνανται να συνεργαστούν με εκείνα τα κράτη μέλη που αδυνατούν να τους επιτύχουν.[5] Η συνεργασία αυτή επισφραγίζεται με τρεις μηχανισμούς υποστήριξης (άρ. 6 έως 11).[6]

Για να γίνει πιο σαφές, οι στατιστικές μεταβιβάσεις ποσοστών αφορούν τη μεταφορά της στατιστικής αξίας μιας ορισμένης ποσότητας ανανεώσιμης ενέργειας που έχει παραχθεί από ένα κράτος-μέλος στο άλλο, με σκοπό το δεύτερο να επιτύχει το ποσοστό-στόχο συμμόρφωσής του. Η στατιστική μεταβίβαση επισφραγίζεται με την υπογραφή μιας συμφωνίας δεσμευτικού χαρακτήρα, όπου καθορίζεται η τιμή πώλησης[7] του ποσοστού και η χρονική διάρκεια της συνεργασίας. Ο στόχος του εν λόγω μηχανισμού είναι διττός. Αφενός, η προοπτική να εμπορευτούν το πλεόνασμα του στόχου τους έναντι σημαντικών χρηματικών αποδόσεων, προσφέρει στα κράτη-μέλη ένα επιπλέον κίνητρο να τον επιτύχουν. Αφετέρου, προσφέρει εναλλακτικές στα κράτη-μέλη με λιγότερο αποδοτικές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να επιτύχουν τους στόχους τους με χαμηλό κόστος.[8]

Στην περίπτωση της Λιθουανίας και του Λουξεμβούργου, ο στόχος για την πρώτη χώρα ήταν το 23%[9] και για τη δεύτερη το 11%.[10]Με την Εθνική Πολιτική Ανανεώσιμης Ενέργειας που εγκαινίασε η Λιθουανία το 2010, κατάφερε να επιτύχει ήδη από το 2014 τον προκαθορισμένο στόχο της.[11] Εν έτει 2017, η Λιθουανία έχει καταφέρει να επιτύχει ποσοστό χρήσης ανανεώσιμων πηγών ύψους 25,7% επί του συνόλου της τελικής ακαθάριστης κατανάλωσης ενέργειας[12].Δε συμβαίνει όμως το ίδιο και για το Λουξεμβούργο που έχει επιτύχει μόλις ένα 5% επί της τελικής ακαθάριστης κατανάλωσης ενέργειας για το έτος 2015.[13]

Η Συμφωνία Συνεργασίας προβλέπει ότι για τα επόμενα έτη, από το 2018 έως το 2020, η Λιθουανία θα μεταφέρει στο Λουξεμβούργο το μερίδιο του πλεονάσματος της, έναντι €10 εκατ. Τα έσοδα αυτά πρόκειται να επενδυθούν σε νέα προγράμματα ανανεώσιμης ενέργειας και επιστημονικές έρευνες στη Λιθουανία.[14]

Μια ματιά στην Εθνική Πολιτική Ανανεώσιμης Ενέργειας της Λιθουανίας.

            Η Εθνική Στρατηγική για την Ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) της Λιθουανίας υιοθετήθηκε με το Ψήφισμα Νο 789 στις 21 Ιουνίου 2010 και αποτέλεσε την προτεραιότητα της Εθνικής Ενεργειακής Πολιτικής.[15] Η νέα Εθνική Στρατηγική απέκτησε τον χαρακτήρα μιας εναλλακτικής επιλογής στη μακροχρόνια παράδοση εισαγωγής ορυκτών καυσίμων στοχεύοντας να εδραιωθεί σταδιακά ως η κινητήρια δύναμη της οικονομίας της χώρας.

            Η ανάπτυξη των ΑΠΕ στόχευε να καλύψει τις ανάγκες της χώρας σε τρείς βασικούς τομείς: τη θέρμανση, την ηλεκτροδότηση και τις μεταφορές. Παράλληλα, τα οφέλη από την χρήση τους δύνανται να εντοπιστούν και να αναλυθούν σε διάφορα επίπεδα της καθημερινής ζωής, όπως το ενεργειακό, το περιβαλλοντικό, το οικονομικό, το κοινωνικό και το πολιτικό.

Στις προτεραιότητες ανάπτυξης των ΑΠΕ τοποθετούνται τα βιοκαύσιμα που προσφέρουν τη μέγιστη προστιθέμενη αξία στο ελάχιστο κόστος.[16] Στη κατηγορία των βιοκαυσίμων συγκαταλέγονται τα δημοτικά και τα βιομηχανικά απόβλητα. Η κατάλληλη αξιοποίηση τους στον τομέα της παραγωγής ενέργειας και στα δίκτυα ηλεκτροδότησης, θα εξασφαλίσει στους καταναλωτές αξιόπιστη και ασφαλή παροχή ενέργειας στις πιο χαμηλές τιμές της αγοράς, μειώνοντας αυτομάτως την εξάρτηση του τομέα αυτού από την εισαγωγή ορυκτών καυσίμων. Στόχος είναι η αύξηση της παραγωγής θέρμανσης από ΑΠΕ το λιγότερο 50% για το 2020.[17] Στο τομέα της ηλεκτροδότησης αναμένεται η αύξηση της παραγόμενης ενέργειας από 4,9% της συνολικής κατανάλωσης της χώρας το 2008 σε 21% το 2020.[18] Τέλος, για το τομέα των μεταφορών τέθηκε ο στόχος αύξησης του ποσοστού των ΑΠΕ της τελικής κατανάλωσης από 4,3% του 2008 σε 10% το 2020.[19] Ο εν λόγω στόχος ακολουθεί κατά γράμμα όσα ορίζει η Οδηγία 2009/28/EC της Ε.Ε. στο άρθρο 3§4.[20]

Αναφορικά με τις άλλες πηγές ανανεώσιμης ενέργειας, στην Εθνική Στρατηγική Ανάπτυξης των ΑΠΕ[21]προβλέπεται η αύξηση της συνολικής ισχύς των εγκατεστημένων αιολικών σταθμών σε 500MW, προωθώντας ταυτόχρονα την αξιοποίηση της κεντρικής και δυτικής περιφέρειας της χώρας προς το σκοπό αυτό. Στην περίπτωση των ηλιακών σταθμών, προβλέπεται η συνολική αύξηση της ισχύς τους στα 10 MW. Για τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς προτείνεται η αύξηση της συνολικής ισχύς από 10MW σε 40MW. Τέλος, προτείνεται η αξιοποίηση των δυνατοτήτων της Δυτικής Λιθουανίας με την ανάπτυξη της γεωθερμικής ενέργειας και χρήση αυτής στους τομείς της ηλεκτροδότησης και της θέρμανσης.[22]

Θα αποτελούσε σοβαρή παράλειψη, αν δε γινόταν αναφορά στη σημασία που αποδίδεται στο κείμενο της εθνικής στρατηγικής, στη δημιουργία ενός μηχανισμού υποστήριξης της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ο οποίος θα ενθαρρύνει την έρευνα και την εφαρμογή περισσότερο αποτελεσματικών τεχνολογιών.[23] Για να θεωρηθεί επιτυχημένο το συγκεκριμένο επίτευγμα θα πρέπει το πλάνο του να είναι μακροπρόθεσμο, λαμβάνοντας υπόψη τόσο την εξέλιξη της τεχνολογίας στον τομέα της ενέργειας και των ανανεώσιμων πηγών, αλλά και τις ανάγκες των καιρών και προσαρμοσμένο στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της χώρας.

Επενδύοντας στην Ενεργειακή Ασφάλεια της χώρας.

Το 2010 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως έτος ορόσημο για τον ενεργειακό τομέα της χώρας. Ο παροπλισμός του δεύτερου πυρηνικού σταθμού ενέργειας[24] "Ignalina"[25]προκάλεσε την κατακόρυφη μείωση της παραγωγής ενέργειας της χώρας σε ποσοστό 63%,[26] καθιστώντας την άμεσα εξαρτώμενη στις εισαγωγές ενέργειας. Ο κύριος εισαγωγέας της ήταν η Ρωσία. Πιο συγκεκριμένα, για τη χρονιά του 2014 το 90% σχεδόν του φυσικού αερίου της χώρας εισαγόταν από τη Ρωσία, ενώ οι συνολικές της ενεργειακές εισαγωγές άγγιζαν το 80%.[27] Ωστόσο, παρά τη μονοπωλιακή αποκλειστικότητα της Ρωσίας στις ενεργειακές εισαγωγές της Λιθουανίας, η τελευταία αγόραζε το φυσικό αέριο σε πολύ υψηλότερη τιμή από ότι άλλα ευρωπαϊκά κράτη[28].

Η Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης του 2009 για την ανανεώσιμη ενέργεια και όπως αυτή προσαρμόστηκε και υιοθετήθηκε από τη Εθνική Πολιτική του 2010, προσέφεραν μια νέα προοπτική για τον ενεργειακό τομέα, σπάζοντας το μονοπώλιο και την ενεργειακή εξάρτηση από τη κυρίαρχη Ρωσία. Το 2012,[29] η ενεργειακή πολιτική οργανώθηκε γύρω από το τρίπτυχο ενός νέου τερματικού σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου "KlaipedaLNG", της δημιουργίας ενός νέου πυρηνικού σταθμού "Visaginas", που όμως δεν έχει προχωρήσει μέχρι σήμερα, και την αναμόρφωση του δικτύου ηλεκτροδότησης.

---

[1]Renewable Energy Directive 2009/28/EC

[2]Europa,"Agreement on statistical transfer of renewable energy amounts between Lithuania and Luxembourg", 26/10/2017, https://ec.europa.eu/info/news/agreement-statistical-transfers-renewable-energy-amounts-between-lithuania-and-luxembourg-2017-oct-26_en, ημ. ανάκτησης 7/11/2017

[3] "Energy 2020-A strategy for competitive, sustainable and secure energy " [COM(2010)639 ], http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0639:FIN:En:PDF, ημ. ανάκτησης 7/11/2017

[4]Όπως αυτοί προβλέπονται στο παράρτημα της Οδηγίας για το κάθε ένα κράτος-μέλος.

[5]Supra Νote 2

[6]Επιγραμματικά αναφέρονται 1) στατιστικές μεταβιβάσεις μεταξύ κρατών-μελών 2) κοινά έργα μεταξύ κρατών-μελών και τρίτων χωρών (αρ.7,8,9,10) και 3) κοινά καθεστώτα στήριξης (αρ.11) Η επιλογή του κατάλληλου μηχανισμού στήριξης εξαρτάται από το σκοπό που τίθεται προς επίτευξη καθώς και τον αριθμό των συμμετεχόντων στη συμφωνία.

[7]Στη οδηγία της Ε.Ε. δεν προβλέπεται μια ενδεικτική τιμή πώλησης και αγοράς αλλά αφήνεται στην ευχέρεια των κρατών που αναμένεται να συνεργαστούν να το ορίσουν. Ωστόσο, το κράτος πωλητής δύναται να αιτηθεί τιμής ανάλογης του κόστους παραγωγής της εν λόγω ενέργειας.

[8]Europa, ”Cooperation Mechanism“ https://ec.europa.eu/energy/en/topics/renewable-energy/renewable-energy-directive/cooperation-mechanisms, ημ. ανάκτησης 7/11/2017

[9]Supra Νote 2

[10]Supra Νote 2

[11]Ministry of Energy of the Republic of Lithuania, “An agreement between Lithuania and Luxembourg in the field of energy in the first contract of this type in the EU” 26/10/2017 https://enmin.lrv.lt/en/news/an-agreement-between-lithuania-and-luxembourg-in-the-field-of-energy-is-the-first-contract-of-this-type-in-the-eu ημ.ανάκτησης 7/11/2017

[12]Supra Νote 2

[13]Supra Νote 2

[14]Supra Νote 11

[15]National Energy Renewable Energy Plan http://www.ena.lt/en/action_plan_lithuania_en.pdf, ημ. ανάκτησης 19/11/2017

[16]Ibid

[17]Ibid

[18]Ibid

[19]Ibid[20]Αρ.3§4: Κάθε κράτος μέλος μεριμνά ώστε το μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές σε όλες τις μορφές μεταφορών να αντιπροσωπεύει, το 2020, ποσοστό τουλάχιστον 10% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στις μεταφορές στο εν λόγω κράτος μέλος.

[21]Supra Νote 15

[22]Supra Νote 15

[23]Ibid

[24]Ο πρώτος είχε παροπλιστεί το 2004.

[25]Στα βόρεια της Λιθουανίας βρίσκονταν οι δύο μεγαλύτεροι σοβιετικοί πυρηνικοί αντιδραστήρες, οι επονομαζόμενοι Ignalina από την περιοχή στην οποία βρίσκονταν. Η κατασκευή τους άρχισε το 1978 και ολοκληρώθηκε σε δύο φάσεις το 1983(μονάδα 1) και 1987 (μονάδα 2).Η Λιθουανία ανέλαβε την κυριότητά τους το 1991 με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Ωστόσο, από τη στιγμή που η Λιθουανία αιτήθηκε να προσχωρήσει στην Ε.Ε. της ζητήθηκε να κλείσει και τους δύο σταθμούς. Η Ε.Ε. συμμετείχε και οικονομικά στη διαδικασία παροπλισμού σε ένα σχέδιο με πλάνο χρόνου ολοκλήρωσης το 2020.

[26] Europa, "Lithuania" https://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/documents/2014_countryreports_lithuania.pdf , ημ.ανάκτησης 20/11/2017

[27]World Newclear Association, Newclear Power in Lithuania (Updates May 2017) http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-g-n/lithuania.aspx, ημ. ανάκτησης21/11/2017

[28]Ibid

[29]Ibid.

Διάβασε με