της Βιολέτας Ντρουμπογιάννη
Με μηδενική ύπαρξη
ηθικού φραγμού, η σεξουαλική βία ανδρών ανάμεσα σε αντίπαλα στρατόπεδα έχει
χρησιμοποιηθεί συστηματικά στη Λιβύη τα τελευταία χρόνια. Η έλλειψη μηχανισμού
αποτροπής κάθε είδους βίας και βάναυσης συμπεριφοράς, έχει συμβάλλει στην
“άνθιση” του φαινομένου και στη χρήση του ως ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέσα
επιβολής και κυριαρχίας σε αντιμαχόμενες δυνάμεις. Σε μία χώρα όπου η ιδεολογία
των ανθρώπων είναι περισσότερο συντηρητική και επηρεασμένη από τη θρησκεία,
αυτή η μέθοδος δείχνει να πετυχαίνει το στόχο της, αφού καθιστά το θύμα ανίκανο
να ζήσει με την ανάλογη αξιοπρέπεια και τη δύναμη να συμμετάσχει στον πόλεμο.[1]
Ειδικότερα, ο βιασμός σε οποιαδήποτε μορφή του είτε σωματική είτε
ψυχολογική επιφέρει τα ίδια οδυνηρά αποτελέσματα σε όλους τους ανθρώπους σε
κάθε χώρα του κόσμου. Μάλιστα, κατατάσσεται ίσως στην κορυφή ως μία από τις πιο
σκοτεινές πτυχές του πολέμου με τους άνδρες να είναι όλο και πιο συχνά θύματα
βιασμού σε ποσοστό που αγγίζει αυτό των γυναικών. Για αρκετούς αιώνες η
σεξουαλική βία στον πόλεμο έγινε αποδεκτή, αφού θεωρήθηκε ως μη ανατρέψιμη και
αναπόφευκτη. Πολλοί ερευνητές απέφευγαν να ασχολούνται με τέτοιου είδους
υποθέσεις, αφού η εύρεση στοιχείων για να αποδείξουν τη φρικαλεότητα των
γεγονότων ήταν δύσκολη.
Οι προσωπικές μαρτυρίες και τα αποδεικτικά βίντεο των βασανιστηρίων ήταν
αυτά που έδειξαν τη σκληρή πραγματικότητα. Για την περίπτωση της Λιβύης ο Μuammar Gaddafi, δικτάτορας που
επικράτησε επί των πολιτών για τρεις δεκαετίες, ήταν και εκείνος που εφάρμοσε
ανάμεσα σε άλλα βασανιστήρια και το βιασμό των φυλακισμένων ανδρών,
πετυχαίνοντας να τους καταστρέψει τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά.
Κακοποιήσεις και μία σειρά από εγκλήματα κατά της ανθρώπινης ζωής που οι
σύμμαχοι του Gaddafi γνώριζαν πως να
φυλάσσουν, δημοσιοποιούνται και αποκαλύπτουν το πραγματικό προφίλ του
δικτάτορα. Δεκάδες αρχεία και μαρτυρίες ανδρών που κρατούνταν ως εχθροί στις
φυλακές, φανερώνουν τη συστηματική χρήση
του βιασμού ως όπλο στρατιωτικής και πολιτικής επιβολής. Ένα μέσο που όπως
έδειξε η μακροχρόνια επικράτεια και επιρροή του Gaddafi είχε το επιθυμητό για εκείνον αποτέλεσμα, αφού λόγω ντροπής, φόβου και
ταπείνωσης οι άνδρες δεν μπόρεσαν ποτέ ξανά να αντισταθούν και να πολεμήσουν.
Χρησιμοποιώντας το έγκλημα του βιασμού και εκβιάζοντας τους με θάνατο αν
παράκουγαν στις εντολές, πετύχαινε την πλήρη υποταγή τους. Πίσω από τα κάγκελα των
φυλακών υπάρχουν ακόμα μνήμες και εικόνες από τις κακουχίες και τις
ανατριχιαστικές μεθόδους που χρησιμοποιούσαν.[2]
Η διευθύντρια του Δικαστηρίου Δικαιοσύνης της
Λιβύης, Elham Saudi είχε δηλώσει ότι παρά τις εκτεταμένες υποσχέσεις για αντιμετώπιση και
περιορισμό των σοβαρών αυτών παραβάσεων το λιβυκό κράτος δεν έχει καταφέρει να
συλλάβει τα υπεύθυνα άτομα των εγκλημάτων στη διάρκεια επικράτειας του Gaddafi αλλά και στα χρόνια μετά την επανάσταση του 2011.[3]
Έξι
χρόνια μετά στη σημερινή Λιβύη, δεν υπάρχει κεντρική κυβέρνηση και επικρατεί
μία κατάσταση χάους, όπου αντίπαλα στρατόπεδα συγκρούονται με απώτερο σκοπό την
απόκτηση κυριαρχίας σε μεγάλες περιοχές. Εύλογα, ο Λίβυος ακαδημαϊκός και
πολιτικός Guma El.Gamaty δηλώνει: «βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την κληρονομιά του Gaddafi, την έλλειψη θεσμών, δημοκρατίας και ικανότητας συνεννόησης». Σε αυτό το
κλίμα, φαίνεται ότι και μετά την καθαίρεση και θανάτωση του δικτάτορα, έχει
καθιερωθεί η τακτική του βιασμού έναντι
των ανδρών τόσο από ακόλουθους του Gaddafi αλλά και από πολλούς
που απλώς τη θεωρούν αποτελεσματική.[4]
Σύμφωνα με μαρτυρίες ανθρώπων, δεν ήταν λίγες οι φορές που έπεσαν θύματα
βιασμού ή αναγκάστηκαν να προβούν οι ίδιοι σε βία, ώστε να κερδίσουν ένα γεύμα
φαγητού ή ακόμα και το δικαίωμα στη ζωή. Βασανίζονται μέχρι το τελευταίο στάδιο
εξευτελισμού και πλήρης παράλυσης του σώματος, σε ένα σημείο που δεν μπορούν
«να σηκώσουν ξανά το κεφάλι». Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει το μαρτύριο, αν δεν
υπομείνει τα βασανιστήρια που είναι τόσο φρικτά και επώδυνα για όλους.[5]
Το
γεγονός ότι πρόκειται για μία χώρα της Μέσης Ανατολής η επανένταξη των
θυμάτων στους ρυθμούς της
καθημερινότητας δείχνει να είναι ακόμα πιο δύσκολη. Ο βιασμός προκαλεί έναν
βαρύτατο ψυχολογικό τραυματισμό που περιλαμβάνει φοβίες, εμμονές και το αίσθημα
της ντροπής. Στις αραβικές μάλιστα κοινωνίες όπου η πολιτεία αντιμετωπίζει με
διαφορετικό τρόπο τέτοιου είδους φαινόμενα, ο χαρακτηρισμός του «βιασμένου»
παραμένει για πάντα χαραγμένος στο σώμα των παθόντων βασανίζοντας τους για το
υπόλοιπο της ζωής τους.[6]
Αυτός ακριβώς είναι και ο σκοπός, σε αυτό το κυνήγι της εξουσίας στη Λιβύη.
Μέσα από την σεξουαλική υποταγή και τα
αλλεπάλληλα κύματα βίας οι μαχόμενοι χάνουν τον ανδρισμό τους και
υποτάσσονται στους θύτες, οι οποίοι τους επιβάλλονται με κάθε τρόπο.
Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις ανθρώπων που μέχρι σήμερα δεν έχουν καταφέρει
να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο πόσο μάλλον να αντιμετωπίσουν τους
αντιπάλους, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας μετά από την
χρόνια κακοποίηση που υπέστησαν.[7]
Τέλος, στην αναζήτηση ύπαρξης λύσης, στις 15 Αυγούστου 2017 το Διεθνές
Ποινικό Δικαστήριο και συγκεκριμένα η ποινικός εισαγγελέας Fatou Bensouda ζήτησε από το Συμβούλιο
Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών την παροχή της κατάλληλης χρηματοδότησης, ώστε να
ενισχυθούν οι έρευνες στη Λιβύη στα μέρη όπου διαπράττονται εγκλήματα κατά της
ανθρώπινης υπόστασης. Κατηγορίες δημιουργήθηκαν έναντι του Mahmoud Al-Werfalli μέλος του Εθνικού στρατού του Khalifa Haftar,[8] ο οποίος κρίθηκε ένοχος
για εκτεταμένη χρήση βασανιστηρίων και εκτελέσεων έναντι φυλακισμένων ανδρών.
Τις θηριωδίες του εθνικού στρατού της Λιβύης καταδίκασαν και η Διεθνής Αμνηστία
και το Human Rights Watch κρίνοντας ότι έπλητταν
και καταπατούσαν τα δικαιώματα των πολιτών της χώρας.[9]
Την ίδια περίοδο το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδωσε ένταλμα για σύλληψη των
υπεύθυνων, αφού τα βίντεο και οι μαρτυρίες που δημοσιεύθηκαν στο διαδίκτυο
θεωρήθηκαν έγκυρα αποδεικτικά στοιχεία.
Συμπερασματικά, η δημοσιοποίηση των κυμάτων βίας
εναντίον των ανδρών στη Λιβύη απαιτεί περαιτέρω προσοχή, ενώ παράλληλα μπορεί
να λειτουργήσει ως ένα μέσο για να γίνει αντιληπτό ότι στη σεξουαλική βία δεν
υπάρχει διάκριση για τα δύο φύλλα. Η συγκεκριμένη πολιτική προκαλεί ένα είδος
εσωτερικού θανάτου στα θύματα κάτι που αυτόματα την καθιστά πλήγμα για τα
ανθρώπινα δικαιώματα και την προσπάθεια προστασίας τους. Αναμφίβολα, πρόκειται
για μια μέθοδο τρομοκρατίας του πληθυσμού που κάθε χρόνο φαίνεται να αποκτά όλο
και μεγαλύτερη διάσταση λόγω της δυνατότητας επιβολής που αποκτούν οι θύτες και
της έλλειψης ουσιαστικής διεθνούς μέριμνας.
[1]The guardian (2017): Revealed male
used systematically in Libya as instrument of war/ Cecile Allegra in Tunis and
Tripoli/
Διαθέσιμο σε : https://www.theguardian.com/world/2017/nov/03/revealed-male-used-systematically-in-libya-as-instrument-of-war
{Ημερομηνία πρόσβασης: 03.11.2017}.
[2]BBC news (2011): Libyan 'prison massacre
grave” revives painful memories {Ημερομηνία πρόσβασης:
15.11.2017}
[3]Libya Herald (2017): Libya incapable
of investigating its war criminals say leading lawyers, Liby Herald reporters {Ημερομηνία πρόσβασης: 15.11.2017}.
[4] The Guardian(2016) : Five years
after Gaddafi Libya torn by civil war and battles with ISIS, Chris
Stephen/ Διαθέσιμο σε : https://www.theguardian.com/world/2016/feb/16/libya-gaddafi-arab-spring-civil-war-islamic-state
{Ημερομηνία πρόσβασης: 15.11.2017}.
[5]Τα θύματα των βασανιστηρίων αναφέρουν τη μέθοδο με
τη σκούπα και
τον τροχό ως
τους πιο κλασσικούς τρόπους βιασμού The guardian(2017) : Revealed
male used systematically in Libya as instrument of war/ Cecile Allegra in Tunis
and Tripoli/ Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/world/2017/nov/03/revealed-male-used-systematically-in-libya-as-instrument-of-war {Ημερομηνία πρόσβασης : 03.11.2017}.
[6]ANSAmed(2017): Libya: male rape
systematically used as weapon, report- witnesses, for decades used to humiliate
men by militias/ Διαθέσιμο σε: http://www.ansamed.info/ansamed/en/news/sections/generalnews/2017/11/03/libya-male-rape-systematically-used-as-weapon-report_bed66d79-f8dd-45f0-a3a3-80bc02da310a.html {Ημερομηνία πρόσβασης : 03.11.2017}.
[7]H εμφάνιση του Αλί που ζούσε
στη Τρίπολη είναι χαρακτηριστική, ο οποίος μοιάζει 65 ενώ είναι 39 και περπατά
με μπαστούνι. Η Cecile Allegra συνέλαβε αυτή την έκθεση μεταξύ άλλων στη Le Monde(2017)/ Διαθέσιμο σε :https://www.the guardian.com/world/2017/nov/03/revealed-male-used-systematically-in-libya-as-instrument-of-war
{Ημερομηνία πρόσβασης : 03.11.2017}.
[8]Libya news(2017) : Khalifa Haftar ally Mahmoud Al-Werfalli arrested/ Διαθέσιμο σε: http://www.aljazeera.com/news/2017/08/libya-khalifa-haftar-ally-mahmoud-al-werfalli-arrested-170818075333510.html {Ημερομηνία πρόσβασης : 03.11.2017}.
[9]Human Rights Watch(2011) : Libya:
Transitional Government should support victims, promote Justice for sexual
violence/ Διαθέσιμο σε: https://www.hrw.org/news/2011/09/19/libya-transitional-government-should-support-victims {Ημερομηνία πρόσβασης : 15.11.2017}.
