Πολιτική εκπροσώπηση των γυναικών στην Ευρώπη

 της Παναγιώτας Χατζηλυμπέρη

Ένα ζήτημα που συνάδει με την ισότητα των φύλων σε μια κοινωνία, και αναδεικνύεται ιδιαίτερα σε προεκλογική περίοδο, όπως είναι οι επικείμενες ευρωεκλογές, είναι η πολιτική εκπροσώπηση των γυναικών. Ως πολιτική εκπροσώπηση των γυναικών μπορούμε να ορίσουμε το ποσοστό των γυναικών που εκλέγεται στα νομοθετικά σώματα, αλλά και σε ποιο βαθμό υλοποιούνται τα αιτήματα που αφορούν την ευρύτερη σχέση των γυναικών με την κοινωνία. Το ζήτημα της πολιτικής εκπροσώπησης είναι από τα πιο διαχρονικά, καθώς στα πρώτα χρόνια των δημοκρατικών κρατών οι γυναίκες αποκλείονταν από την εκλογική διαδικασία. Με την ιστορική εξέλιξη, αυτό το εμπόδιο κάμφθηκε και οι γυναίκες μπορούν ισότιμα με τους άνδρες να προσέρχονται στις κάλπες και να εκλέγονται σε πολιτικές θέσεις. Όμως, είναι αρκετό να πούμε ότι με την πολιτική εκπροσώπηση εκπληρώνεται ο στόχος της ισότητας των φύλων;

            Ξεκινώντας με την ιστορική αναδρομή, το δικαίωμα της ψήφου των γυναικών ήταν από τα πρώτα αιτήματα των γυναικείων κινημάτων, "τροφοδοτώντας" το επονομαζόμενο "πρώτο κύμα φεμινισμού" (1840-1850).¹  Ήδη από το 1792, με την έκδοση του βιβλίου της "Αn vindication of the Rights of Women",² η Mary Wollstonecraft είχε θέσει τις έννοιες της ισότητας των δύο φύλων και τα δικαιώματα των γυναικών μέσα στην κοινωνία. Με την πάροδο του χρόνου, όλο και περισσότερα κράτη καθιέρωσαν το δικαίωμα του εκλέγειν στις γυναίκες, αποτελώντας ένα πρώτο βήμα προς την συμμετοχή των γυναικών στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Έτσι, άρχισε να εφαρμόζεται και το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, με την εκλογή γυναικών υποψηφίων σε πολιτικές θέσεις. Ωστόσο, όσο εξελισσόταν η κοινωνία, νέα ζητήματα αναδεικνύονταν και νέες παράμετροι λαμβάνονταν υπόψιν. Δεν αρκούσε μόνο η συμμετοχή γυναικών σε εκλογικούς καταλόγους, αλλά χρειαζόταν η εξασφάλιση της εκλογής τους και η συμμετοχή τους σε ανώτερες πολιτικές θέσεις. Για αυτόν τον  λόγο, μια σημαντική παράμετρος στις σύγχρονες εκλογές είναι η καθιέρωση ποσοστώσεων του φύλου στους εκλογικούς καταλόγους. Οι ποσοστώσεις αυτές, στην περίπτωση της Ευρώπης, αφορά είτε τις εθνικές εκλογές είτε τις ευρωεκλογές. Σε κάποια ευρωπαϊκά κράτη, οι ποσοστώσεις αυτές είναι εθελοντικές, ενώ σε κάποια υποχρεωτικές.

            Για την εικόνα της τρέχουσας πολιτικής επικαιρότητας είναι διαφωτιστική μια έρευνα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο 2017, με θέμα τις γυναίκες στο Κοινοβούλιο.³ Σε παγκόσμια κλίμακα, στα δέκα κράτη με υψηλά ποσοστά εκπροσώπησης γυναικών συμπεριλαμβάνονται από την Ευρώπη η Ισλανδία, η Σουηδία και η Φινλανδία. Η εισαγωγή εκλογικών ποσοστώσεων με βάση το φύλο αναπτύχθηκε μετά το 2000 στην Ευρώπη, με την Γαλλία να το εισάγει το 2000, το Βέλγιο το 2002, η Πορτογαλία και η Ισπανία το 2007.⁴  Μια πολύ σημαντική παράμετρος που επισημαίνεται είναι ότι οι "ποσοστώσεις των δύο φύλων είναι ουδέτερες ως προς το φύλο", ώστε να αποφεύγεται η "υποεκπροσώπηση ανδρών και γυναικών".⁵ Στις υποχρεωτικές ποσοστώσεις υπάρχει η έννοια της νομικής τήρησης ενός συγκεκριμένου ποσοστού και η μη τήρηση μπορεί να επιφέρει κυρώσεις, οι οποίες είναι ανάλογες του πολιτικού συστήματος κάθε χώρας. Στο Βέλγιο και στην Γαλλία "απαιτείται ισοτιμία 50/50", με την Σλοβενία και την Ισπανία το ποσοστό που πρέπει να περιλαμβάνεται στους καταλόγους είναι 40%, στην Πορτογαλία 33% και στην Πολωνία 35%.⁶ Για την Ελλάδα και την Ιρλανδία έχουν προβλεφθεί "ρήτρες" για τις εθνικές εκλογές, ωστόσο επισημαίνεται ότι δεν υπάρχει τέτοια πρόβλεψη για τις ευρωεκλογές.⁷

             Στην Ιταλία, αναφέρεται η θέσπιση "καταλόγων ισορροπίας μεταξύ των δύο φύλων", 1/3 για κάθε φύλο, που εφαρμόστηκε στις εθνικές εκλογές του 2004 και στις ευρωπαϊκές του 2009.⁸ Επισημαίνεται ότι για το 2019 θα εισαχθούν στην Ιταλία "κατάλογοι ισοτιμίας" και οι "ψήφοι προτίμησης" δεν θα υπολογιστούν πλήρως, εάν οι ψηφοφόροι επιλέξουν υποψήφιους από ένα μόνο φύλο.⁹ Τέλος, όσον αφορά τις εθελοντικές ποσοστώσεις αναφέρεται ότι δεν υπάρχει "νομική δέσμευση" και θεωρείται πιο αποτελεσματική πολιτική, καθώς αυξάνονται προοδευτικά τα ποσοστά γυναικών στα εθνικά κοινοβούλια.¹⁰  Ως παραδείγματα, αναφέρονται η Σουηδία, η Δανία και οι Κάτω Χώρες,¹¹ αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου κυριαρχεί η εθελοντική ποσόστωση,¹² με το 32% των μελών της Βουλής των Κοινοτήτων να είναι γυναίκες και το 26% στην Βουλή των Λόρδων.¹³ Από τα παραπάνω στοιχεία, παρατηρείται η προσπάθεια των κρατών να ενισχύσουν την ισότητα των φύλων και ένας σημαντικός τομέας είναι η πολιτική ζωή. Παρόλα αυτά, περισσότερες γυναίκες στα νομοθετικά σώματα μπορεί να οδηγήσει στην θέσπιση πολιτικών που να προωθούν πραγματικά την ισότητα σε όλους τους τομείς της κοινωνίας; Κατά ένα μεγάλο ποσοστό, βοηθά προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν την όλη κατάσταση.

            Ένα βασικό θέμα είναι η πολιτική που ασκεί η κάθε χώρα, ποιές είναι οι προτεραιότητες που έχει θέσει. Με άλλα λόγια, είναι πολύ σημαντική η πολιτική ατζέντα της κάθε κυβέρνησης και εάν βρίσκονται σε υψηλή θέση τα ζητήματα ισότητας στην ημερήσια διάταξη. Σύμφωνα με γυναικείες οργανώσεις, όπως η European Women's Lobby, η έννοια των ποσοστώσεων δεν δίνει την συνολική εικόνα της κοινωνίας, καθώς οι γυναίκες "δεν είναι μειοψηφία, αλλά αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ήμισυ της ανθρωπότητας".¹⁴ Ακόμη, παίζουν σημαντικό ρόλο οι συνθήκες που επικρατούν σε εσωτερική κλίμακα, αλλά και σε παγκόσμια, με τις εξελίξεις σε θέματα οικονομίας, ασφάλειας και περιβάλλοντος να οδηγούν στην ανάδειξη νέων ζητημάτων και στον επαναπροσδιορισμό των ήδη υπαρχόντων. Για παράδειγμα, οι Ester Asin και Jacqueline Hale επισημαίνουν πόσο σημαντικός είναι ο ορισμός του περιεχομένου της έννοιας της ασφάλειας, αναφέροντας ως ζητήματα ασφαλείας και την ενδοοικογενειακή βία, τον εκφοβισμό στα σχολεία, την κλιματική αλλαγή.¹⁵ Ένα άλλο παράδειγμα, είναι το Brexit και πώς μπορεί να επηρεάσει την ισότητα των φύλων στο εσωτερικό του Ηνωμένου Βασιλείου.

             Σύμφωνα με την Agnes Hubert, η Ε.Ε. έχει θεσπίσει ένα νομικό και πολιτικό πλαίσιο για την ισότητα των φύλων που βοήθησε τα ευρωπαϊκά κράτη να ενισχύσουν το ζήτημα αυτό στο εσωτερικό τους.¹⁶ Έτσι, επισημαίνει τις πιθανότητες "της μείωσης των δικαιωμάτων απασχόλησης στο όνομα της ανταγωνιστικότητας", τον αντίκτυπο στην αγορά εργασίας και την "πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες" για τις γυναίκες στο Ηνωμένο Βασίλειο, παρά, όπως αναφέρει και η ίδια, "την δέσμευση των εκπροσώπων της βρετανικής κυβέρνησης" ότι τα δικαιώματα αυτά θα διατηρηθούν στο ίδιο επίπεδο.¹⁷

            Συνεπώς, συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι η πολιτική εκπροσώπηση των γυναικών είναι ένα σημαντικό ζήτημα με πολλές παραμέτρους. Πράγματι, η εκλογή γυναικών στα νομοθετικά σώματα και η τοποθέτησή τους σε θέσεις εκτελεστικής εξουσίας δίνουν σημαντικό προβάδισμα στην υιοθέτηση πολιτικών που θα ενισχύουν την ισότητα. Στην σύγχρονη εποχή έχει καμφθεί ο περιορισμός των γυναικών μέσα στα στενά όρια της οικογενειακής σφαίρας και γίνεται όλο και πιο έντονη η παρουσία τους σε όλους τους κοινωνικούς τομείς, όπως η επιχειρηματικότητα, ο εργασιακός χώρος, η επιστημονική κοινότητα και η πολιτική. Ωστόσο, είναι καίριας σημασίας η πολιτική που ακολουθεί η κάθε χώρα και πώς ανταποκρίνεται στα νέα δεδομένα. Η κοινωνία αλλάζει και αναδεικνύονται νέα ζητήματα, με την κάθε χώρα να προσπαθεί να ανταποκριθεί. Στο τέλος, μπορεί να ειπωθεί, ότι δεν είναι αρκετό μόνο το ποσοστό των γυναικών που εκλέγεται, αλλά σε ποιό βαθμό είναι ενσωματωμένη η ισότητα των φύλων σε όλους τους κοινωνικούς τομείς και να μπορεί να αντέξει σε οποιαδήποτε κατάσταση.

1. Heywood, Andrew, 2006, Εισαγωγή στην πολιτική, μετάφραση:Γιώργος Καράμπελας, 1η έκδ., Πόλις, Aθήνα, σελ.97.

2. Ιbid, σελ.99

3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11.At a glance infographic, 2017, "Women in parliaments". European Parliament.  Διαθέσιμο σε: http://www.europarl.europa.eu/EPRS/EPRS-at-a-glance-599314-Women-in-parliaments%20Update_FINAL.pdf [Τελευταία πρόσβαση:13/8/18].

12. Trowsdale, Alison, 2018, "The power-sharing dream: Where women rule in the world", ΒΒC News. Διαθέσιμο σε :https://www.bbc.co.uk/news/world-44454914 [Τελευταία Πρόσβαση:20/8/18].

13. Richard Keen, Richard Cracknell & Max Bolton, 2018, "Women in Parliament and Government", House of Commons, Library, Briefing Paper, Number SN01250. Διαθέσιμο σε: https://researchbriefings.parliament.uk/ResearchBriefing/Summary/SN01250 [Τελευταία Πρόσβαση:20/8/18].

14. European Women's Lobby, "Women in Politics". Διαθέσιμο σε :https://www.womenlobby.org/-Women-in-Politics-507-?lang=en [Τελευταία Πρόσβαση:20/8/18].

15, 16, 17. Politico, 2018, "If women ruled". Διαθέσιμο σε: https://www.politico.eu/article/feminism-gender-male-female-debate-if-women-ruled-the-world-future-of-europe/ [Τελευταία Πρόσβαση:13/8/18].

 *Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Huffington Post στις 20/09/2018

https://www.huffingtonpost.gr/entry/e-politike-ekprosopese-ton-yenaikon-sten-eerope_gr_5ba11711e4b055e625318158

Διάβασε με