Η αντιπροσώπευση των γυναικών στο ΝΑΤΟ

της Βέργου Μάρας

Το ΝΑΤΟ μπορεί να θεωρηθεί η πιο πετυχημένη στρατιωτική συμμαχία στην παγκόσμια ιστορία, αφού προωθεί την αλληλεγγύη και την παροχή βοήθειας ανάμεσα στα κράτη που συμμετέχουν στην συμμαχία, με απώτερο στόχο την ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ τους και την αντιμετώπιση κοινών εχθρικών παραγόντων. Ενώ όσα αναφέρθηκαν παραπάνω αποτελούν βασική προτεραιότητα της Συμμαχίας, η ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα δεν αποτελεί ακόμα βασικό πυλώνα του ΝΑΤΟ. Πιο συγκεκριμένα, ο ρόλος των γυναικών στην παγκόσμια ασφάλεια δεν ανήκει στην κορυφή της λίστας των προτεραιοτήτων της συμμαχίας. Παρόλα αυτά ένα ικανοποιητικό ποσοστό γυναικών συμμετέχουν σε εκστρατείες, που διεξάγονται με στόχο την καταστολή των συγκρούσεων  και την εδραίωση ειρηνευτικών συνομιλιών.

Αυτή η συμμετοχή διαφαίνεται στην Διακήρυξη της Διάσκεψης Κορυφής του ΝΑΤΟ (Βαρσοβία, 8-9/7/2016), όπου διασφαλίζονται, επισήμως, στην 131^η παράγραφο τα εξής: α) “Η εξασφάλιση της πλήρους και ενεργούς συμμετοχής των γυναικών στην πρόληψη, διαχείριση και επίλυση των συγκρούσεων”, β) “η ειδική μνεία στην εφαρμογή του Ψηφίσματος 1325 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με θέμα ‘Γυναίκες, Ειρήνη και Ασφάλεια’”, γ) “η προώθηση της συμμετοχής των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων” στο πολιτικό και στρατιωτικό σκέλος του συστήματος του ΝΑΤΟ, δ) “υιοθέτηση και εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων και στρατιωτικών οδηγιών για την πρόληψη και αντιμετώπιση σεξουαλικής και έμφυλης βίας”, με παράλληλο σεβασμό “της αξιοπρέπειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων” όπου δραστηριοποιούνται αποστολές του  ΝΑΤΟ και ε) η “εντατικοποίηση των προσπαθειών με σκοπό την ένταξη της διάστασης του φύλου” σε πολιτικές και δράσεις του οργανισμού. ^[1]

Από την παραπάνω Διακήρυξη διαφαίνεται ότι η Συμμαχία μεριμνά για την αντιπροσώπευση των γυναικών στους διάφορους πυλώνες της, όμως υπάρχουν ερωτήματα και αμφιβολίες εάν αποτελεί μία από τις  βασικές της προτεραιότητες. Σε συνέντευξή της η Rose Gottemoeller, Αμερικανίδα διπλωμάτης, η οποία ήταν αναπληρώτρια Γενική Γραμματέας του ΝΑΤΟ από το 2016 έως το 2019, και η πρώτη γυναίκα που έχει καταλάβει αυτήν την θέση, είχε ερωτηθεί σχετικά με το αν είναι ισότιμη η αντιπροσώπευση των δύο φύλων στο ΝΑΤΟ. Πιο συγκεκριμένα, είχε ισχυριστεί ότι η “σταθερότητα, η ασφάλεια και η επίλυση των συγκρούσεων” προέκυψε, όταν συμμετείχαν γυναίκες στις ειρηνευτικές διαδικασίες και στις διαπραγματεύσεις, παράλληλα με την αρμονική συνεργασία των τοπικών αρχών.^[2] Ακόμα, στο ερώτημα που της τέθηκε για το ποσοστό της απασχόλησης γυναικών σε θέσεις εξωτερικής πολιτικής και σε θέσεις εθνικής άμυνας, η κα Gottemoeller επεσήμανε ότι σημαντικό ρόλο παίζει σε ποιον τομέα της εθνικής διοίκησης απασχολείται η κάθε γυναίκα - υπάλληλος και ποιες πολιτικές πρεσβεύει η κυβέρνηση από την οποία προέρχεται.^[3] Πολλές γυναίκες έχουν συμμετάσχει σε ένοπλες δυνάμεις και πολλές εκπαιδεύονται για την συμμετοχή σε αυτές.^[4]

Η άποψη της Αμερικανίδας διπλωμάτιδος αποτελεί μία προφανή εγγύηση ότι οι γυναίκες εκπροσωπούνται σε διάφορους τομείς και επιχειρήσεις, που πρεσβεύει το ΝΑΤΟ, και λαμβάνουν ενεργό ρόλο στην αντιμετώπιση των προς επίλυση προβλημάτων, είτε πρόκειται στον κοινωνικό, είτε στον πολιτικό, είτε στον στρατιωτικό πυλώνα. Η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να θεωρηθεί καινοτομία για τα δεδομένα της Συμμαχίας, αφού, κυρίως, εκπροσωπείται από άνδρες.

Σημαντικό σκέλος του ΝΑΤΟ είναι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις και οι ειρηνευτικές αποστολές, που μπορούν να θεωρηθούν η εφαρμογή των μέτρων και των πρακτικών προώθησης της ισότητας των φύλων. Σύμφωνα με τις επίσημες πηγές, η Υπηρεσία Διεθνούς Στρατιωτικού Επιτελείου του Συμβούλου για την Ισότητα των Φύλων και η Επιτροπή του ΝΑΤΟ για τις Προοπτικές των Φύλων εργάζονται για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε όλες τις πτυχές των επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ.^[5]

Σύμφωνα με αναλυτές, προκειμένου να ενδυναμωθεί  ο ρόλος των γυναικών, το ΝΑΤΟ επιδιώκει να ενισχύσει την ένταξή τους στο πλαίσιό του, να ενσωματώσει τα θέματα φύλου στην εκπαίδευσή τους και να καθιερώσει ένα σύστημα αναφοράς για την καταγραφή περιπτώσεων σεξουαλικής κακοποίησης.^[6] Ωστόσο, επισημαίνεται ότι “η φιλοδοξία του ΝΑΤΟ να αποτελέσει υποδειγματική δύναμη για την ισότητα των δύο φύλων δεν είναι επαρκής”,^[7] ώστε να αλλάξει το ανδροκρατούμενο καθεστώς που ισχύει στους πυλώνες του, αναφέροντας τα ποσοστά των ανδρών και των γυναικών που υπηρετούν στο ΝΑΤΟ και στους εθνικούς στρατούς των κρατών-μελών είναι υπέρ των πρώτων, όπως και η μη εφαρμογή της ατζέντας των Ηνωμένων Εθνών για τις ‘Γυναίκες, την Ειρήνη και την Ασφάλεια’ (WPS).^[8]

Για να αυξηθούν οι γυναίκες που υπηρετούν στο ΝΑΤΟ, πρέπει τα άτομα που στελεχώνουν την Συμμαχία να ανανεώσουν τις ιδεολογίες τους σχετικά με την ισχύ των ανδρών όσον αφορά στην αποτελεσματικότερη διεξαγωγή επιχειρήσεων και εκστρατειών του ΝΑΤΟ. Πρέπει να κυριαρχήσει στους πυλώνες της Συμμαχίας η άποψη ότι και οι γυναίκες μπορούν να είναι εξίσου αποτελεσματικές με τους άντρες και ότι μπορούν να φέρουν εις πέρας δύσκολες αποστολές.

Αν και έχουν ληφθεί πρωτοβουλίες για την άνοδο της εκπροσώπησης των γυναικών στο NATO, παρόλα αυτά κυριαρχεί το αίσθημα της ανδροκρατίας στους πυλώνες της συμμαχίας και διακρίσεις σε σχέση με το φύλο, όσον αφορά στην απόκτηση θέσεων, κυρίως, στο ανώτατο επίπεδο. Ο διορισμός της Rose Gottemoeller σε ανώτερη θέση του ΝΑΤΟ υπήρξε μια  κίνηση-τομή για το ΝΑΤΟ, αλλά χρειάζονται να γίνουν περισσότερα. Υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης της κατάστασης, τα οποία μέλλεται  να αποδειχθούν στην πράξη.

---

^[1] Δελτίο Τύπου Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων: “Η προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών  στη Διακήρυξη της Διάσκεψης Κορυφής του ΝΑΤΟ  (Βαρσοβία, 8-9/7/2016)”, 12 Ιουλίου 2016. [Online at: http://www.isotita.gr/wp-content/uploads/2017/03/DT_12-07-2016_Prostasia-Anthropinwn-dikaiomatwn.pdf ]

^[2] J.Bigio, “Five Questions on How Women Contribute to NATO”, Council on Foreign Relations, 11 July 2018.[Online at: https://www.cfr.org/blog/five-questions-how-women-contribute-nato ]

^[3]J.Bigio, ibid.

^[4] J.Bigio, ibid.

^[5] “Gender perspectives in NATO Armed Forces”, ΝΑΤΟ, 22 August 2019. [Online at: https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_101372.htm ]

^[6] L.Nacyte, “Questionable Leadership: NATO and women’s rights”, LSE Engenderings Blog, 3 April 2018. [Online at: https://blogs.lse.ac.uk/gender/2018/04/03/questionable-leadership-nato-and-womens-rights/ ]

^[7] L.Nacyte, ibid.

^[8]  L.Nacyte, ibid.

Διάβασε με

Η πρόληψη των ένοπλων συγκρούσεων σύμφωνα με το ψήφισμα του ΟΗΕ 1325: Γυναίκες, Ειρήνη, Ασφάλεια

της Καλαντζή Άλκυστις

Με τον όρο Προληπτική Διπλωματία εννοούμε την αποτροπή ή πρόληψη ένοπλων συγκρούσεων με ειρηνικά μέσα. Αρχικά, προβλέπεται η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην πρόληψη συγκρούσεων, με αποτέλεσμα την πολιτική, οικονομική και κοινωνική σταθερότητα.^[1] Επιπλέον, στην πρακτική αυτή συμπεριλαμβάνεται η λήψη μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης, η υιοθέτηση συμβιβασμού, ο διάλογος, η ενίσχυση της πρακτικής της διπλωματίας ως δημοκρατικού μέσου, μέσα από τη γυναικεία οπτική, και λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες και τις στοχευμένες προτάσεις για επίλυση. Τέλος, συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση και την πρόληψη σεξουαλικών και άλλων μορφών κακοποίησης στη διάρκεια μιας ένοπλης σύγκρουσης, οι οποίες μπορεί να θεωρηθούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ή και γενοκτονία.^[2]

 Ένας από τους τρόπους προώθησης της Προληπτικής Διπλωματίας είναι η δημιουργία ενός δικτύου εξειδικευμένων αντιπροσώπων, επιτρόπων και απεσταλμένων για την αξιολόγηση των καταστάσεων με ισότιμη συμμετοχή και των δύο φύλων. Η δημιουργία επαφών με τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα και, κυρίως, με γυναίκες για την εξακρίβωση των αληθινών περιστατικών παίζει σημαντικό ρόλο στον ιδιαίτερο τρόπο μεταχείρισης και προσέγγισης των κακοποιημένων γυναικών.^[3] Τέλος, η σύνταξη συνθηκών θα πρέπει να περιέχει ουδέτερη γλώσσα και να μην στοχοποιεί και να θίγει τα δικαιώματα των γυναικών και των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων.

Επόμενη μέθοδος είναι η αντίστοιχη κατάρτιση του στρατιωτικού προσωπικού. Συνήθως, η ενσωμάτωση των γυναικών σε εθνικές θέσεις ή διεθνείς επιχειρήσεις έγκειται στις βλέψεις στρατιωτικών διοικητών ή πολιτικών. Για το λόγο αυτό, η εκπαίδευση των στρατιωτικών, και υπόλοιπων εθνικών, δυνάμεων ασφαλείας για την πρόληψη της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των γυναικών και της διασφάλισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της καταπολέμησης της εμπορίας γυναικών, της καταναγκαστικής πορνείας, της εξάλειψης προκαταλήψεων και την αποδοχή τους σε τέτοιες επιχειρήσεις είναι μείζονος σημασίας. Έτσι, η απαγόρευση όλων των παραπάνω πρέπει να ενσωματωθούν στα επιχειρησιακά έγγραφα, στην στρατηγική και στις διαδικασίες προγραμματισμού των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Επιπλέον, είναι σημαντική και η εκπαίδευση και αποστολή γυναικείου προσωπικού (αξιωματικοί, γιατροί, ψυχολόγοι, διερμηνείς), για αποτελεσματικότερη πρόληψη και εξακρίβωση των πραγματικών γεγονότων.^[4]

Το peace education αποτελεί μια σημαντική παράμετρος για την εξέλιξη της εκπαίδευσης και της έρευνας. Η κοινωνική συνοχή, η οικοδόμηση μιας επιτυχημένης πολυπολιτισμικής κοινωνίας, η αποδοχή της θρησκευτικής ποικιλομορφίας, η εξάλειψη του σεξισμού, του ρατσισμού, των διακρίσεων και των προκαταλήψεων, μπορούν να επέλθουν, κυρίως, μέσω της εκπαίδευσης. Η πρόσβαση των γυναικών και των κοριτσιών στην εκπαιδευτική διαδικασία και στην έρευνα συμβάλλει στην προώθηση των δημοκρατικών αξιών, του διαλόγου και της κριτικής σκέψης, ενώ των αγοριών στην εξάλειψη της σεξουαλικής βίας.^[5] Συμπερασματικά, η ενσωμάτωση του “peace education” σε εθνικό σύστημα, με εκπαιδευτικά προγράμματα συνεργασίας ανάμεσα σε δασκάλους, καθηγητές και ακαδημαϊκούς για ανταλλαγή εμπειριών και τεχνικών εκπαίδευσης είναι επιτακτική.  Τέλος, η στοχευμένη διδασκαλία, με λεπτούς χειρισμούς που αφορούν τις ένοπλες συγκρούσεις, την ιστορία, την πολιτική, τον πολιτισμό, τις ξένες γλώσσες, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα των φύλων συμβάλλει στη δημιουργία δημοκρατικών τάξεων.^[6]

Στο πρόγραμμα αυτό, σημαντικό στάδιο είναι το μετα-συγκρουσιακό περιβάλλον, υπό το πλαίσιο της ανακούφισης και αποκατάστασης. Ο όρος “post conflict reconstruction” αναφέρεται σε μια πολύπλοκη, ολιστική και πολυδιάστατη διαδικασία που περιλαμβάνει προσπάθειες για τη βελτίωση των στρατιωτικών (αποκατάσταση του νόμου και της τάξης), πολιτικών (κυβέρνηση), οικονομικών (ανάκαμψη) και κοινωνικών συνθηκών (δικαιοσύνη και συμφιλίωση). Συνεπάγεται οικοδόμηση και βιώσιμη ειρήνη, αντιμετωπίζοντας συγκρούσεις που συνδέονται με τη φτώχεια, τον αποκλεισμό, την ανισότητα, τις διακρίσεις και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.^[7]

Επίσης, σημαντικός είναι ο τομέας της υγείας, όπως ιατρική φροντίδα και ψυχολογική υποστήριξη. Ένας από τους βασικούς στόχους ανακούφισης και αποκατάστασης πρέπει να αποτελεί η πρόσβαση σε παροχές φροντίδας υγείας, η παροχή φαρμάκων και φαρμακευτικών αγωγών και η ψυχολογική υποστήριξη γυναικών και κοριτσιών που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση. Σημαντική είναι και η απόκτηση του πλήρους ιστορικού του θύματος, η εξέταση για τραυματισμούς, εγκυμοσύνης ή ακόμη και για HIV. Παράλληλα, είναι σημαντική η οικονομική υποστήριξη σε γυναίκες με παιδιά και η παροχή τροφής, νερού και ενδυμασίας. Οι συμβουλές και ο διάλογος με γυναίκες που έχουν υποστεί βία, συμβάλλουν στη διαχείριση της απόρριψης και της μνήμης του πολέμου, ενώ η αποστολή γυναικείου προσωπικού θα διαχειριστεί την κατάσταση με μυστικότητα, εμπιστευτικότητα και χωρίς προκαταλήψεις.^[8]

Ακόμη, σημαντική μέριμνα, σε κάθε δύναμη που έχει αναλάβει την ανοικοδόμηση σε μετα-συγκρουσιακό περιβάλλον, αφορά την εκπαίδευση του ντόπιου πληθυσμού. Απαραίτητη είναι η παροχή βοήθειας στα παιδιά, ώστε να αντιμετωπίσουν τα τραύματα του πολέμου και τη σεξουαλική βία, με την σχεδίαση προγραμμάτων που διευκολύνουν την ενσωμάτωσή τους σε τάξεις και τη λήψη μέτρων με σκοπό την υποστήριξη των παιδιών που προέρχονται από πόλεμο, μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον μάθησης. Με την πραγμάτωση εκπαιδευτικών σεμιναρίων που αφορούν το φύλο, τη βία και τους ειρηνικούς τρόπους επίλυσης συγκρούσεων, αλλά και με την διδασκαλία μαθημάτων ξένων γλωσσών, πολιτισμού, ιστορίας, δημιουργείται ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον εκπαίδευσης, μέσα από το οποίο προωθείται η κριτική σκέψη, η πρόληψη βίαιων πράξεων και η κατανόηση των αιτιών του πολέμου. Επιπλέον, η σωστή ενημέρωση των γυναικών για το πώς ο κοινωνικός ρόλος και η πολιτισμική δυναμική επηρεάζουν τις πράξεις τρομοκρατίας, προλαμβάνει την στρατολόγησή τους από τρομοκρατικές οργανώσεις και τις καθιστά ενεργούς δρώντες στην κοινωνική και δημόσια τάξη.

Τέλος, για να είναι βιώσιμη η ειρηνευτική διαδικασία, είναι ζωτικής σημασίας η βελτίωση του εσωτερικού πολιτικού μηχανισμού. Η ενδυνάμωση του εσωτερικού πολιτικού συστήματος για την ενεργό συμμετοχή των γυναικών στην ανακούφιση και αποκατάσταση αποτελεί βασικό παράγοντα της διαδικασίας. Θα πρέπει να προβλέπεται η ενίσχυση της εσωτερικής νομοθεσίας για τον επαναπατρισμό και την αποκατάσταση των εσωτερικά εκτοπισμένων γυναικών, η εκπροσώπησή τους σε εθνικά δικαστήρια και το δικαίωμά τους για απονομή δικαιοσύνης σε όσες είχαν υποστεί βιασμό, σεξουαλική δουλεία, καταναγκαστικό γάμο ή εγκυμοσύνη. Συνεπώς, κρίνεται αναγκαία η συμμετοχή των γυναικών σε κυβερνητικές θέσεις και η ανταλλαγή εμπειριών και πρακτικών μεταξύ των κυβερνήσεων άλλων χωρών.

Συνοψίζοντας, το ψήφισμα του ΟΗΕ 1325: Γυναίκες, Ειρήνη, Ασφάλεια αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την εφαρμογή πολιτικών που προωθούν την συμμετοχή των γυναικών στις ένοπλες συρράξεις.^[9] Μέχρι σήμερα 63 χώρες έχουν υιοθετήσει αυτό το Εθνικό Σχέδιο Δράσης (ΝΑP) με σκοπό να αναβαθμίσουν την θέση και το ρόλο της γυναίκας στην εσωτερική πολιτική του κράτους,  την ενεργό συμμετοχή τους στις ειρηνευτικές διαδικασίες, αλλά και να διασφαλίσουν ορισμένα από τα θεμελιώδη δικαιώματά τους. Αποτελεί  ένα σημαντικό βήμα για την βελτίωση της κοινωνικής θέσης της γυναίκας στο διεθνές περιβάλλον και θα πρέπει περισσότερες χώρες να προβούν στην υιοθέτηση τέτοιων μέτρων.  

---

^[1] “Prévention de conflit: Bon offices and diplomatie préventive”, Bureau des Nations Unies pour l'Afrique de l'Ouest et le Sahel, [Online at: https://unowas.unmissions.org/fr/pr%C3%A9vention-de-conflit-bons-offices-et-diplomatie-pr%C3%A9ventive ]

^[2] S/RES/1325: Security Council Resolution on women and peace and security.

^[3] “Diplomatie et médiation”, Département des affaires politiques, Nations Unies, 2014. [Online at:  https://www.un.org/undpa/fr/diplomacy-mediation ]

^[4] P. Kotite, “Education for conflict prevention and peacebuilding: Meeting the global challenges of the 21st century”, UNESDOC Digital Library, 2012.[Online at: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000217106 ]

^[5] “Violence prevention and peace building”, UNICEF, 26 May 2012. [Online at: https://www.unicef.org/lifeskills/index_violence_peace.html ]

^[6] P. Van Tongeren , M. Brenk, M. Hellema, and J. Verhoeven (eds),Chapter 11:“Conflict Resolution Education and Peace Education”, Book:  People Building Peace II: Successful Stories Of Civil Society (Project of the European Centre for Conflict Prevention),  Lynne Rienner Publishers, 2005. Conflict Resolution Education Connection. [Online at: https://creducation.net/resources/Success_Story_1/success_02.htm ]

^[7] P. Kotite, ibid. 

^[8] P. Kotite, ibid.

^[9] S/RES/1325(2000), Resolution 1325 (2000), Security Council, United Nations, 31 October 2000. [Online at: https://peacemaker.un.org/sites/peacemaker.un.org/files/SC_ResolutionWomenPeaceSecurity_SRES1325%282000%29%28english_0.pdf ]

Διάβασε με