της Μαρίας (Μαρούσας) Μοτίκα
Από τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας παρατηρείται μια αλλαγή
παραδείγματος στην τουρκική πολιτική. Εγκαταλείποντας το όραμα της ένταξης στην
Ευρωπαϊκή Ένωση, η Άγκυρα έθεσε σε εφαρμογή τις αρχές του νέο-οθωμανισμού. Υπό
αυτό το πλαίσιο, προτάσσεται η αναβίωση της οθωμανικής-ισλαμικής παράδοσης σε
ένα σύγχρονο πλαίσιο. Η σύσφιξη των σχέσεων με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους
αποτελεί μια σημαντική έκφανση αυτής της στρατηγικής.
Η Μουσουλμανική Αδελφότητα ιδρύθηκε το 1928 στην Αίγυπτο από τον Hassan al-Banna ως αντίδραση στη βρετανική κατοχή. Ήταν η
πρώτη που μετουσίωσε το ισλαμικό κίνημα σε οργάνωση με σαφή δομή αποκτώντας και
χαρακτηριστικά πολιτικού κόμματος[1]. Κατ’ αυτήν, η αποκατάσταση και επαναφορά του
ισλαμικού νόμου αποτελεί προϋπόθεση για
την προστασία του ισλαμικού έθνους.
Αντιτασσόμενη στην εκκοσμίκευση της πολιτικής ζωής, θέτει ως στόχο την
επαναφορά του Ισλάμ στο επίκεντρο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής της χώρας
εν αρχή, και τη σταδιακή επικράτησή του σε ολόκληρη την Umma, τη μουσουλμανική κοινότητα, μέσω της
εγκαθίδρυσης ενός κράτους βασισμένου στο νόμο της Sharia.
Γι’ αυτό το λόγο, άρχισε σταδιακά
να εξαπλώνεται ιδρύοντας παραρτήματα σε διάφορες χώρες από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 π.χ.
Ιορδανία, Συρία, Σουδάν, χώρες του Κόλπου και Μαγκρέμπ. Επίσης, δημιούργησε ένα
δίκτυο οργανώσεων σε Ευρώπη κα ΗΠΑ, προσπαθώντας να επηρεάσει και να ελέγχει
την ανάπτυξη του ισλαμικού λόγου και του πολιτικού ακτιβισμού σε αυτές τις
χώρες. Υπάρχουν ακόμη οργανώσεις που αν κι επισήμως δεν αποτελούν παραρτήματά
της, αποδέχονται την ιδεολογία και τις τακτικές της[2].
Οι σχέσεις του Recep Tayyip Erdogan με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα ανάγονται στη δεκαετία του 1970, όταν
μαθήτευσε στο πλευρό του Necmettin Erbakan, του πατέρα του ισλαμισμού στην Τουρκία[3]. Ο
τελευταίος είχε ιδρύσει το Millet Gorus που πρόσκειτο στην οργάνωση.
Tο κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) θεωρείται διάδοχος του
ισλαμικού κόμματος Wealth, και, αν
κι επισήμως δεν αποτελεί παρακλάδι της Αδελφότητας, οι δεσμοί είναι φανεροί. Η
κίνηση του Erdogan να σχηματίζει με τα χέρια του το σήμα της, τη
Rabia, σε δημόσιες εμφανίσεις [4]
δεν αφήνει περιθώριο αμφισβήτησης. Επιπροσθέτως, Τούρκοι ισλαμιστές αυξάνουν
τις επαφές με την οργάνωση. Ενδεικτικό είναι ότι αυξάνονται οι μεταφράσεις των
έργων του Hassan al-Banna κι άλλων θεωρητικών[5].
Συνάφεια παρατηρείται όχι μόνο
σε θρησκευτικό αλλά και σε πολιτικό επίπεδο. Η στρατηγική της Αδελφότητας, η Tamkin, αποβλέπει στο θρίαμβο του Ισλάμ σε ολόκληρο
τον κόσμο και τη δημιουργία ενός διεθνούς χαλιφάτου όπου η Sharia θα έχει τον πρώτο λόγο[6].
Αντιλαμβάνεται, συνεπώς, κανείς ότι παρουσιάζει κάποιες ομοιότητες με το νεο-
οθωμανισμό της Άγκυρας. Η τελευταία επιδιώκει την επέκταση της επιρροής της σε
πρώην οθωμανικές περιοχές (Μέση Ανατολή, Βαλκάνια, Καύκασο) κι εν συνεχεία την
αναγωγή της σε ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου. Οι μισθοφόροι από τη Συρία που
στέλνει στη Λιβύη, αρκετοί από τους οποίους μέλη της οργάνωσης,
αυτοαποκαλούνται σύμφωνα με δημοσιεύματα «στρατός του Οθωμανικού χαλιφάτου» κι
υποστηρίζουν την αναβίωσή του[7].
Ενδυόμενος ένα ανθρωπιστικό προσωπείο, ο Erdogan εμφανίζεται ως ο αυτόκλητος υπερασπιστής των
μουσουλμάνων απανταχού της γης απέναντι στα «τυραννικά» καθεστώτα που τους
καταπιέζουν και τη Δύση που δεν τους αποδέχεται κι ενίοτε επιτίθεται στις χώρες
τους. «Όπου κι αν βρίσκονται στον κόσμο, είναι καθήκον μας να μοιραζόμαστε τον
πόνο των μουσουλμάνων αδελφών μας και να στεκόμαστε στο πλάι τους αν υφίστανται
διώξεις»[8] τόνισε
κατά την τελευταία επίσκεψή του στο Πακιστάν. Στο ίδιο κλίμα, λίγους μήνες
νωρίτερα, σε συνάντηση ισλαμικών κρατών στη Μαλαισία, δήλωσε ότι βασική αρχή
της πολιτικής του είναι η διάσωση του μουσουλμανικού κόσμου από τη συνεχή
επίθεση ενός ουσιαστικά αντι-μουσουλμανικού διεθνούς συστήματος[9].
Η προσέλκυση οπαδών στους κόλπους των Αδελφών Μουσουλμάνων γίνεται και
με επίκληση στη δημοκρατία και το φιλειρηνισμό.
Χρησιμοποιείται ειδική ορολογία κι επιλέγεται η στρατηγική της
θυματοποίησης. Επί παραδείγματι,
εργαλειοποιώντας το θάνατο του Mohamed Morsi, μέλους της Αδελφότητας, η διεύθυνση
θρησκευτικών υποθέσεων (Diyanet),
οργάνωσε επικήδειες τελετές σε διάφορες τουρκικές πόλεις. Σε αυτό το πλαίσιο, ο
Erdogan
χαρακτηρίζει το Morsi μάρτυρα
επικρίνοντας τον «τύραννο» Abdelfattah el-Sisi. Χαρακτηριστική είναι η δήλωσή του, «ο Morsi είναι ένας μάρτυρας. Η ιστορία δε θα ξεχάσει ποτέ τους τυράννους που
τον φυλάκισαν, τον απείλησαν μέχρι θανάτου και τον οδήγησαν στο μαρτύριό του»[10].
Ως εκ τούτου, η Αδελφότητα έχει γίνει όργανο για την πραγματοποίηση
πολιτικών στόχων της Άγκυρας[11]
εντασσόμενη στο πλαίσιο προβολής ισχύος σε περιοχές που αποτελούσαν μέρος της
οθωμανικής αυτοκρατορίας. Το 2011 αποτελεί χρονιά ορόσημο. Το ξέσπασμα της
επονομαζόμενης Αραβικής Άνοιξης σε χώρες της Μέσης Ανατολής αποτέλεσε ευκαιρία
ανάμειξης τής Άγκυρας στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων κρατών. Υποστήριξε
σθεναρώς την ανατροπή των ισχυόντων καθεστώτων στο όνομα του ανθρωπισμού και
της δημοκρατίας και την εγκαθίδρυση κυβερνήσεων/καθεστώτων φίλα προσκείμενων
στη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Η Τουρκία θεωρεί ότι αυτό θα συντελούσε στην
ανάδειξή της σε ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου τουλάχιστον στη Μέση Ανατολή.
Αρχικά, προς ικανοποίηση της Άγκυρας, η οργάνωση σημείωσε επιτυχίες
στην Αίγυπτο (Morsi), την Τυνησία (κόμμα Εnnahda), το Μαρόκο (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης)
και τη Λιβύη (Fayez al-Sarraj). Ερείσματα απέκτησε και σε ανταρτικές ομάδες
στη Συρία και την Υεμένη. Ωστόσο, σύντομα περιήλθε σε δύσκολη θέση, με
αποτέλεσμα να «βρίσκεται στην πιο περίπλοκη κατάσταση της ιστορίας της»[12] σύμφωνα
με τον Stefan Lacroix. Τα καθεστώτα και οι κυβερνήσεις που πρόσκεινται σε αυτήν έχουν
ανατραπεί, τη εξαιρέσει της Λιβύης, όπου κι εκεί η εξουσία του Sarraj είναι πολύ περιορισμένη[13].
Ως αποτέλεσμα, η Άγκυρα καταγράφει σημαντικές ήττες σε στρατηγικό
επίπεδο κι εμφανίζεται περιθωριοποιημένη στη Μέση Ανατολή. Από τη μια πλευρά,
οι κυβερνήσεις των προαναφερθέντων χωρών δεν τρέφουν φιλικά αισθήματα για το
τουρκικό καθεστώς εξαιτίας αυτής της σχέσης του με την οργάνωση. Από την
άλλη, η υποστήριξη προς τους Αδελφούς
Μουσουλμάνους έχει κλονίσει τις σχέσεις της Τουρκίας με τον αραβικό κόσμο.
Πέραν της Αιγύπτου, Σαουδική Αραβία και ΗΑΕ είναι διαπρύσιοι επικριτές της
οργάνωσης και προσηλωμένες στην εξαφάνισή της. Θεωρούν ότι στόχος της είναι ο
διεθνής θρίαμβος της Sharia και η
διάλυση των κρατών τους που θα αντικατασταθούν από το χαλιφάτο. Έχοντάς την χαρακτηρίσει τρομοκρατική
οργάνωση επιδιώκουν την εξαφάνισή της όχι μόνο από τις χώρες τους μέσω της
απαγόρευσης δράσης παραρτημάτων τους αλλά κι από αλλού. Η μόνη αραβική χώρα που
συμπλέει με τη Άγκυρα είναι το Κατάρ, το οποίο επίσης, έχει ιδεολογική συνάφεια
με την οργάνωση.
Η Τουρκία στηρίζει την Αδελφότητα πολιτικά, επικοινωνιακά, οικονομικά
και στρατιωτικά. Παρέχει πολιτική και διπλωματική στήριξη σε διεθνή fora κι επικοινωνιακά μέσω τουρκικών ή τουρκικών
συμφερόντων μέσων ενημέρωσης. Επίσης, δε διστάζει να εισβάλει στρατιωτικά σε
όμορη χώρα προς υποστήριξη αντάρτικων ομάδων[14]
και να αποστείλει μισθοφόρους κι εξοπλισμό σε άλλα κράτη προς αρωγή των
εκλεκτών της. Ιδιαζόντως έντονη είναι η δράση της Άγκυρας προς όφελος των
Αδελφών Μουσουλμάνων σε τρία μέτωπα, την Αίγυπτο, τη Συρία και τη Λιβύη.
Μετά την ανατροπή του Morsi στην Αίγυπτο το 2013, η Τουρκία έχει καταστεί πόλος έλξης και
καταφύγιο για μέλη της Αδελφότητας που διώκονται στην πατρίδα τους κι οι οποίοι
πλέον διαβιούν υπό την προστασία της διοίκησης[15].
Σε διάφορες πόλεις διοργανώνονται κατά καιρούς συνέδρια κι εκδηλώσεις όπου
συρρέουν μέλη από ολόκληρο τον κόσμο. Επιπροσθέτως, επιτρέπεται η ίδρυση και
λειτουργία φιλικών προς την Αδελφότητα οργανώσεων. Από το 2014 έχει ξεκινήσει
λειτουργία ακόμη και τηλεοπτικών σταθμών, κάποιοι από τους οποίους λέγεται ότι
παρακινούν σε βία κατά της αιγυπτιακής κυβέρνησης[16].
Αναλυτές εκτιμούν ότι αρκετοί Αιγύπτιοι με την ανοχή της Τουρκίας
οργανώνουν αντι-αιγυπτιακό κίνημα στη χώρα για την ανατροπή του el-Sisi καθώς κι ότι η Τουρκία προμηθεύει όπλα και ανθρώπινο δυναμικό στην
Αδελφότητα έναντι της κυβέρνησης [17]. Αν και η
κυβέρνηση το αρνείται, γεγονός είναι ότι τουλάχιστον μέσω επισήμων καναλιών
προσπαθεί να απονομιμοποιήσει την ξένη στήριξη προς τον Αιγύπτιο πρόεδρο[18].
Στη Συρία, η Άγκυρα στηρίζει σθεναρώς την αντιπολίτευση που πρόσκειται
στην οργάνωση. Μολονότι ο αρχικός στόχος της απομάκρυνσης του προέδρου Bashar al-Assad δεν ευοδώθηκε, συνεχίζει να την εξοπλίζει. Η
παρουσία ιδεολογικών ομοϊδεατών της
χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για πραγματοποίηση στρατιωτικών εισβολών,
αντικατάσταση πληθυσμού στη Βόρεια Συρία και άσκηση ελέγχου σε περιοχές της
χώρας.
Η συνεργασία της Τουρκίας με τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνησης της
Τρίπολης υπό τον Sarraj έχει
προκαλέσει ένταση στον αραβικό κόσμο. Η Αίγυπτος εναντιώνεται στην παρουσία της
Τουρκίας και των μισθοφόρων της στη Λιβύη, διότι δε θέλει να έχει στα δυτικά
σύνορά της θύλακες τζιχαντιστών ή μελών της Αδελφότητας, οι οποίοι ανά πάσα
στιγμή θα μπορούν να εισέλθουν στη χώρα[19].
Παράλληλα, Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ κι Αίγυπτος θεωρούν ότι η εμπλοκή της Άγκυρας
στη χώρα υπονομεύει την προβολή ισχύος τους κι ευνοεί τα σχέδια αύξησης
επιρροής της Ντόχας.
Αντιθέτως, ο Erdogan εδώ και
καιρό στηρίζει στρατιωτικά με αποστολή εξοπλισμού και μισθοφόρων[20],
επικοινωνιακά και διπλωματικά τη κυβέρνηση. Η τουρκική καταγωγή του Sarraj και οι σχέσεις του με την Αδελφότητα, έδωσαν
το πάτημα στον Erdogan να
σφυρηλατήσει στενές σχέσεις με την κυβέρνηση μιας χώρας κομβικής για τα
συμφέροντά του. Πέραν της γεωπολιτικής, ισχυρό ρόλο διαδραματίζει και η οικονομία.
Δεκάδες τουρκικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνταν στη χώρα την εποχή Gaddafi στον κατασκευαστικό τομέα, οι οποίες πρέπει
να διασφαλίσουν τα κέρδη τους.
Μείζονος σημασίας είναι ο
τομέας της ενέργειας. Διαχρονικά, οι πλούσιοι φυσικοί πόροι αποτελούν το μήλον
της έριδος για πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και της Άγκυρας, που προσπαθούν
να εξασφαλίσουν τα πολυπόθητα συμβόλαια εκμετάλλευσης. Ειδικά για την Άγκυρα,
όμως, οι εκτιμήσεις από τη μια πλευρά ότι στην περιοχή της Ανατολικής
Μεσογείου κρύβονται τεράστιες ποσότητες
υδρογονανθράκων κι από την άλλη η περιθωριοποίησή της κι ο αποκλεισμός της από
τα ενεργειακά projects και τις
διαμορφωθείσες συμμαχίες (Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος-Ισραήλ), την αναγκάζουν
να υιοθετήσει μια επιθετική εξωτερική πολιτική προκειμένου να μη γίνει
παρακολούθημα των εξελίξεων αλλά να τις καθορίζει η ίδια και να εξασφαλίσει τη
μερίδα του λέοντος στην ενεργειακή πίτα.
Προς τούτο, σύναψε τον περασμένο Νοέμβριο το παράνομο συμφωνητικό οριοθέτησης θαλασσίων
συνόρων με την Τρίπολη[21], το οποίο
περιλαμβάνει τμήματα της λιβυκής κι ελληνικής ΑΟΖ όπου υπολογίζεται ότι
βρίσκονται πλούσια κοιτάσματα. Προγραμματίζει, μάλιστα, να ξεκινήσει έρευνες εντός του 2020[22].
Για να καταστεί αυτό δυνατό, είναι απαραίτητη η παραμονή του Sarraj στην εξουσία. Ο στρατάρχης Khalifa Khaftar που προελαύνει κι έχει θέσει υπό τον έλεγχό του το μεγαλύτερο μέρος
της χώρας, αντιτάσσεται στο συμφωνητικό και στην εν γένει παρουσία της Τουρκίας
και των Αδελφών Μουσουλμάνων στη Λιβύη[23].
Ως αποτέλεσμα, έχει αναπτυχθεί μια σχέση εξάρτησης μεταξύ Τουρκίας-Sarraj με την διατήρηση της επιρροής τής μεν στη Λιβύη να εξαρτάται από την
επιβίωση στην εξουσία τού δε και την πολιτική επιβίωση τού δε να συναρτάται ευθέως με τη στήριξη τής μεν.
Εν κατακλείδι, καθίσταται σαφές ότι η παρουσία της Μουσουλμανικής
Αδελφότητας στις χώρες της Μέσης Ανατολής ευνοεί τα πολιτικά σχέδια της
Τουρκίας. Καθώς, όμως, το περιφερειακό περιβάλλον είναι ευμετάβλητο, τα
δεδομένα αλλάζουν από καιρού εις καιρόν. Την αρχική ευόδωση των σχεδίων της
Άγκυρας αναφορικά με κάποιες χώρες διαδέχθηκε η ανατροπή τους και η
περιφερειακή απομόνωσή της εξαιτίας αυτής ακριβώς της σχέσης της με την
οργάνωση. Ο Erdogan έχει επίγνωση των ηττών του σε Συρία, Αίγυπτο
και Λιβύη. Πιστεύει, όμως, ότι η αραβική εξέγερση δεν έχει τελειώσει επειδή οι
συνθήκες που την προκάλεσαν δεν έχουν εξαφανιστεί. Γι’ αυτό το λόγο, θα
εξακολουθήσει να ενισχύει τους δεσμούς με την Αδελφότητα όσο αυτό εξυπηρετεί το
εθνικό συμφέρον και το στόχο του να καταστεί ηγέτης της περιοχής και
συνδιαμορφωτής του πολιτικού γίγνεσθαι.
[3] Tanir, I. “Turkey becomes biggest Muslim Brotherhood backer in the
world”, Ahval news, 3 /6/2019 [Online
at: https://ahvalnews.com/muslim-brotherhood/turkey-becomes-biggest-muslim-brotherhood-backer-world ]
[4] “Erdogan to stick with Muslim Brotherhood sign for 2019 election
campaign”, Nordic Monitor, 1/1/2019. [Online
at: https://www.nordicmonitor.com/2019/01/erdogan-to-stick-to-muslim-brotherhood-sign-for-election-campaign-in-2019/ ]
[5]Kader, M. A. “Turkey’s relationship with the
Muslim Brotherhood”, Al Arabiya. 14/10/2013.
[Online at: https://english.alarabiya.net/en/perspective/alarabiya-studies/2013/10/14/Turkey-s-relationship-with-the-Muslim-Brotherhood.html ]
[6] “Muslim Brotherhood’s silent conquest of Europe”, La Nuova Bussola, 8/2/2016. [Online at: https://lanuovabq.it/it/muslim-brotherhoods-silent-conquest-of-europe ]
[7] «Λιβύη: Οι μισθοφόροι του Ερντογάν ανασταίνουν τον Στρατό του Οθωμανικού
Χαλιφάτου», Ιn.gr, 28/1/2020. [Online at: https://www.in.gr/2020/01/28/world/oi-misthoforoi-tou-erntogan-anastainoun-sti-livyi-ton-strato-tou-othomanikou-xalifatou/ ]
[8] “Turkey to stand with Pakistan on Kashmir issue, Erdogan says”, Daily Sabah, 14 February 2020. [Online at: : https://www.dailysabah.com/diplomacy/2020/02/14/turkey-to-stand-with-pakistan-on-kashmir-issue-erdogan-says ]
[9] Koundouro, T. F. “Turkey’s Hegemonic Bet: Neo-Ottomanism with
Panislamism face”. Morocco World News,
7/1/2020. [Online athttps://www.moroccoworldnews.com/2020/01/290627/turkey-hegemony-neo-ottomanism-pan-islamism/ ]
[10] Alyanak, C. & Mutlu, S., “Morsi is martyr for his cause: Turkish
President”, Anadolu Agency,
18/6/2019. [Online at: https://www.aa.com.tr/en/turkey/morsi-is-martyr-for-his-cause-turkish-president/1507166 ]
[11]Safo, A. “Egyptian researcher: Muslim
Brotherhood is tool to implement Turkey’s policies in Arab countries”, Hawar News, 3/10/2019. [Online at: http://hawarnews.com/en/haber/egyptian-researcher-muslim-brotherhood-is-tool-to-implement-turkeys-policies-in-arab-countries-h11767.html
[12] Mathieu, L. “Les Freres musulmans sont dans la situation la plus compliquee
de leur histoire”, Liberation, 18
juin 2019 [Online at: https://www.liberation.fr/planete/2019/06/18/les-freres-musulmans-sont-dans-la-situation-la-plus-compliquee-de-leur-histoire_1734582
]
[13] Στο Μαρόκο, το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης παραμένει στην εξουσία
αλλά από το 2013 έχει διακόψει κάθε σχέση με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα
[14] Prothero, M. “Turkey and Syria are fighting in
a shoe box in northern Syria, and officials fear it could ignite a bigger
conflict with Russia”, Business Insider,
4/2/2020. [Online at: https://www.businessinsider.com/turkey-syria-conflict-us-troops-caught-in-middle-of-fight-2020-2 ]
[15] s.n.5
[16] “Turkey-based Muslim Brotherhood TV Channels. An Emerging Hotbed of
Extremism, Jihadi Ideology, And Antisemitism”, MEMRI, 8/1/2019. [Online at: https://www.memri.org/reports/turkey-based-muslim-brotherhood-tv-channels-–-emerging-hotbed-extremism-jihadi-ideology-and ]
[17]“Muslim Brotherhood in Turkey”. Counter Extremism Project, 2020.
[Online at: https://www.counterextremism.com/content/muslim-brotherhood-turkey
2020 ]
[18] “Turkey PM slams Egypt ‘tyrant’ Sisi over Gaza”, Middle East Eye, 12/2/2015. [Online at: https://www.middleeasteye.net/fr/news/turkey-pm-slams-egypts-tyrant-sisi-over-gaza-894371020 ]
[19] “Why Turkey’s Libya commitment angers Arab nations”, Deutsche Welle, 18/1/2020[Online at:
18/1/2020 https://www.dw.com/en/why-turkeys-libya-commitment-angers-arab-nations/a-52052924 ]
[20] “Macron: Turkey Is Sending Warships, Mercenaries to Libya”, Military, 30/1/2020. [Online at: https://www.military.com/daily-news/2020/01/30/macron-turkey-sending-warships-mercenaries-libya.html ]
[21] Baker, L., Gumruku, T., Kambas, M. “Turkey-Libya maritime deal rattles
East Mediterranean”, Reuters,
25/12/2019. [Online at: https://www.reuters.com/article/us-turkey-libya-eastmed-tensions-explain/turkey-libya-maritime-deal-rattles-east-mediterranean-idUSKBN1YT0JK
[22] “Erdogan: Turkey to start gas exploration in eastern Mediterranean”, Al Jazeera, 16/1/2020. [Online at: https://www.aljazeera.com/news/2020/01/erdogan-turkey-start-gas-exploration-eastern-mediterranean-200116123456897.html ]
[23] “Head of Tobruk parliament says Libya-Turkey deal ‘invalid’”, Al Jazeera, 12/12/2019. [Online at: https://www.aljazeera.com/news/2019/12/head-tobruk-parliament-libya-turkey-deal-invalid-191212173443964.html ]
