της Γκρέϊς
Γκουμένι
Η θρησκεία, το δίκαιο, η παράδοση, οι
κοινωνικές και οικονομικές δομές είναι μερικοί από τους παράγοντες που
επηρεάζουν τη θέση της γυναίκας στη Μέση Ανατολή. Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός
από τη μια και η πατριαρχική δομή της κοινωνίας από την άλλη αποτελούσε τους
ακρογωνιαίους λίθους στη διατήρηση της ανισότητας μεταξύ των δυο φύλων. Παρά
τους σκληρούς αγώνες που έχουν σημειωθεί με σκοπό την ισότητα μεταξύ των δύο
φύλων, είναι γεγονός πως εκατομμύρια γυναίκες πλήττονται καθημερινά από
προκαταλήψεις και στερεότυπα και γίνονται θύματα βίας και ανεξέλεγκτης
συμπεριφοράς αντρών, οι οποίοι λειτουργούν ως αυθεντία. Η περίπτωση του Αφγανιστάν αποτελεί ένα ιδιαίτερο
παράδειγμα καθώς λόγω της πρόσφατης εμπόλεμης σύρραξης και της εισβολής των
ΗΠΑ, αποπειράθηκε, μεταξύ άλλων, η άρση του καθεστώτος βίας που δέχονταν οι
γυναίκες από τους Ταλιμπάν. Ωστόσο, το σημερινό διεθνές ενδιαφέρον για το
Αφγανιστάν μειώνεται, με αποτέλεσμα οι πολέμιοι
των γυναικείων δικαιωμάτων να έχουν καταφέρει να αντιστρέψουν την πρόοδο
που είχε σημειωθεί μετά το τέλος του κανόνα του Ταλιμπάν[1] (Taliban
rule). Αν και ο νόμος για την καταπολέμηση των γυναικών είναι μέχρι σήμερα σε
ισχύ, η εφαρμογή του είναι εξαιρετικά αναποτελεσματική.
Πιο συγκεκριμένα, ο ρόλος μιας Αφγανής
γυναίκας είναι πρώτα από όλα υποδεέστερος μέσα στον θεσμό του γάμου. Σύμφωνα με
το Μουσουλμανικό Δίκαιο τη sharia[2],
η γυναίκα δεν δικαιούται καν να ζητήσει διαζύγιο ενώ στη περίπτωση αυτή υποχρεώνεται να φύγει από τη
συζυγική στέγη και αναγκάζεται να υποστεί τη κοινωνική κατακραυγή. Είναι
πρόδηλο επίσης ότι ο άνδρας επιτρέπεται να παντρευτεί μέχρι και τέσσερις
συζύγους ενώ η γυναίκα θεωρείται μοιχός αν συνάψει σχέση ακόμα και αφότου την
έχει εγκαταλείψει ο σύζυγος. Η τιμωρία είναι θάνατος δια λιθοβολισμού. Συχνό
φαινόμενο επίσης είναι ο γάμος ανήλικων γυναικών. Συναντάται ως κατώτερη ηλικία γάμου τα δώδεκα[3].
Ο περιορισμένος ρόλος των γυναικών θίγει και τα δικαιώματα της μητρότητας,
καθώς δεν αγγίζουν τα παιδιά τους, ακόμη και όταν είναι μωρά για να θηλάσουν.
Η καταπάτηση των δικαιωμάτων που υφίσταται
επηρεάζει και τα εργασιακά δικαιώματα, και το δικαίωμα πρόσβασης στην
εκπαίδευση. Μέχρι και σήμερα σε πάρα
πολλές μουσουλμανικές χώρες οι πατριαρχικοί νόμοι απαγορεύουν στις γυναίκες την
είσοδο τους στην εργασία και στην εκπαίδευση. Αυτός είναι και ο λόγος που στις
περισσότερες από τις εν λόγω χώρες η
συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών είναι αναλφάβητες.
Η
νέα οικονομική πραγματικότητα διαφοροποίησε λίγο τα πράγματα στον τομέα της
εργασίας. Πιο συγκεκριμένα, στο Αφγανιστάν πλέον δεν απαγορεύεται στη γυναίκα η
εργασία, σε αντίθεση παραδείγματος χάρη στο Ιράν και της Σαουδική Αραβία όπου
δουλεύουν μόνο με τη συγκατάθεση του συζύγου[4]. Ακόμη, οι
γυναίκες σε θέσεις μερικής απασχόλησης είναι πολύ περισσότερες παρά σε θέσεις
πλήρους απασχόλησης λόγω των οικογενειακών υποχρεώσεων που αναλαμβάνουν εφόσον
παντρεύεται και πολύ μικρές (δουλειές στο σπίτι, ανατροφή παιδιών) ενώ για τη
πλειοψηφία της κοινωνίας ακόμα οι δουλειές χωρίζονται σε «αντρικές» και
«γυναικείες». Σε διευθυντικές θέσεις το ποσοστό των γυναικών συνεχίζει να είναι
υψηλότερο στις δυτικές κοινωνίες παρά στις ανατολικές. Επιπρόσθετα και στον
τομέα των πολιτικών δικαιωμάτων γίνονται διακρίσεις εις βάρος των γυναικών[5].
Για παράδειγμα, μια γυναίκα για να εκδώσει διαβατήριο πρέπει να έχει τη
συγκατάθεση του συζύγου η του πατέρα. Εξαίρεση σε αυτό το κανόνα αποτελεί η
Αίγυπτος. Επίσης η μαρτυρία μιας γυναίκας στο δικαστήριο δεν έχει την ίδια
βαρύτητα με αυτή ενός άνδρα. Στο Αφγανιστάν οι γυναίκες είχαν το δικαίωμα να
ψηφίζουν από το 1920 και το Σύνταγμα της χώρας τις αναγνώρισε σαν ίσες με τους
άνδρες το 1960,με την επέλαση όμως των Ταλιμπαν από το 1966 μέχρι το 2001
βίωσαν την απόλυτη καταπίεση. Στη Σαουδική Αραβία απέκτησαν για πρώτη φορά το
δικαίωμα το 2014,στο Ιράκ σήμερα οι γυναίκες διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στη
κυβέρνηση και τέλος στο Κουβείτ το 2003 έγιναν οι πρώτες βουλευτικές εκλογές
στις οποίες έλαβαν μέρος τόσο σαν ψηφοφόροι όσο και σαν υποψήφιες.
Εν κατακλείδι, οι παραβιάσεις των
δικαιωμάτων των γυναικών καταγράφουν την επιτακτική ανάγκη εξεύρεσης λύσεων.
Στο Αφγανιστάν οι γυναίκες συγκροτούν μία ιδιαίτερα ευπαθή κοινωνική ομάδα, η
οποία ένεκα της ηλικίας, της θρησκείας των ηθών και των εθίμων του λαού της,
έχει να αντιμετωπίσει πληθώρα κοινωνικών προβλημάτων σε βάρος τους. Η βία
εμποδίζει τις γυναίκες σε όλο τον κόσμο να ασκήσουν και να απολαύσουν πλήρως τα
δικαιώματά τους. Για αυτό το λόγο, αξίζει να υπογραμμιστεί η αρωγή που δύναται
να προσφέρει η πρόληψη του φαινομένου βίας κατά των γυναικών όπως επίσης και
τρόπους για την διάδοση και προάσπιση των δικαιωμάτων τους. Πρώτον, η ενημέρωση
και ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέματα έμφυλης βίας (ενδοοικογενειακή βία,
βιασμός, πορνεία, σεξουαλική παρενόχληση, παράνομη εμπορία και διακίνηση
γυναικών/trafficking). Η ενημέρωση συχνά αποτελεί συχνά το πρώτο βήμα για να
εκφραστούν οι πάσχουσες κοινωνικές ομάδες και να αντιδράσουν, συνεπώς, εργαλεία
όπως είναι εκστρατείες και ενημερωτικές καμπάνιες για το ισχύον θεσμικό πλαίσιο
και την υπάρχουσα ζοφερή πραγματικότητα που αφορά τη βία κατά των γυναικών,
μπορεί να έχουν αποτελέσματα για να εκκινήσει ένας εποικοδομητικός διάλογος για
την προστασία των γυναικών. Δεύτερον, δράσεις
του ΟΗΕ, όπως η απόφαση που έλαβε από το 1991 να ανακηρύξει την 25η Νοεμβρίου
ως Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των γυναικών έχουν ιδιαίτερο
συμβολισμό και στοχεύουν στην ευαισθητοποίηση της Διεθνής Κοινότητας. Τέλος, η
δραστηριοποίηση του ρόλου της Γενικής Γραμματείας ισότητας φύλων -ως αρμόδιος
κυβερνητικός μηχανισμός για τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και την παρακολούθηση
της εφαρμογής των πολιτικών για την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών σε όλους
τους τομείς – δύναται να προσφέρει ουσιώδη αποτελέσματα και την ελπίδα πως οι
γυναίκες των χωρών της Μέσης Ανατολής θα μπορούν να υπερασπίζονται τα
δικαιώματα τους, δίχως την απειλή να στερηθούν το αναφαίρετο δικαίωμα της ζωής.
[1]Το 2009 ψηφίστηκε ο νόμος για την
καταπολέμηση της βίας ενάντια των γυναικών, The Elimination of Violence against
Women (EVAW) Law.
[2]
Manteegi,I., A Woman Under Sharia: 8
Reasons Why Islamic Law Endangers Women September 6, 2016. Διαθέσιμο στον δικτυακό
τόπο: http://counterjihad.com/women {Ημερομηνία πρόσβασης 31/1/2017}
[3]
Human Rights Watch, Afghanistan: Child
Marriage, Domestic Violence Harm Progress. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: https://www.hrw.org/news/2013/09/04/afghanistan-child-marriage-domestic-violence-harm-progress
{Ημερομηνία πρόσβασης 31/1/2017}
[4]
Oxfam International, A Place at the
Table: Safeguarding Women’s Rights in Afghanistan. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο https://www.oxfam.org/en/research/place-table-safeguarding-womens-rights-afghanistan/ { Ημερομηνία πρόσβασης 31/1/2017}
[5]
Human Rights Watch, World Report 2014: Afghanistan, Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: https://www.hrw.org/world-report/2014/country-chapters/afghanistan{Ημερομηνία πρόσβασης
31/1/2017}
