Ο αντίκτυπος των τρομοκρατικών επιθέσεων του ΙΚ στα ανθρώπινα δικαιώματα

της Μάρως Μπαφαλούκου

 

Οι εμπόλεμες συρράξεις στο Ιράκ τη Λιβύη και τη Συρία προκάλεσαν αναταραχή στον αραβικό κόσμο. Συμμαχίες ανατράπηκαν απολυταρχικά καθεστώτα, κατάρρευσαν και παράλληλα αναδείχθηκαν νέοι σχηματισμοί και φιλόδοξοι “πολιορκητές”. Η Συμφωνία Sykes-Picot^[1], που οριοθετούσε από το 1916 τα σύνορα στη Μέση Ανατολή σήμερα έχει πλήρως ανατραπεί αφήνοντας μετέωρες τις γεω-πολιτικές διεκδικήσεις. Οι πόλεμοι που έλαβαν χώρα επανέφεραν θρησκευτικές και φυλετικές αντιθέσεις, οι οποίες λειτούργησαν ως αφορμή για την γέννηση μιας πολυδιάστατης οργάνωσης που μέσω βομβιστικών επιθέσεων έχει καταφέρει να απειλεί την ασφάλεια και τις ζωές των ανθρώπων σε παγκόσμια κλίμακα. Ανατρέχοντας στο χρονικό της δράσης του αυτο-αποκαλούμενου Ισλαμικού Κράτους, έχουν πραγματοποιηθεί 143 επιθέσεις σε 29 χώρες, αφαιρώντας τη ζωή από 2,043 ανθρώπους. Από τις 29 Ιουνίου 2014 το Ισλαμικό Κράτος^[2] (εφεξής ΙΚ) ανακήρυξε μονομερώς την ίδρυση του Χαλιφάτου στις περιοχές της Συρίας και του Ιράκ ορίζοντας επικεφαλής τον Abu Bakr al-Baghdadi. Η εξάπλωση του «χαλιφάτου» σε μια ευρύτερη επικράτεια που θα περιλαμβάνει περιοχές της Μέσης Ανατολής, μέχρι τη Λιβύη και την Αλγερία^[3], ήταν από τους πρωταρχικούς στόχους του ΙΚ. Ωστόσο, επιθέσεις έχουν πραγματοποιηθεί και σε περιοχές εκτός της Συρίας και του Ιράκ, όπως είναι η Ευρώπη^[4], οι ΗΠΑ^[5], η Β. Αφρική^[6] και η υπο-σαχάριαΑφρική.                                  

Η παγκοσμιοποιημένη διάσταση της δράσης του ΙΚ εξηγεί τη σοβαρότητα των επιθέσεων και την επικινδυνότητα που απειλεί τις ζωές των πολιτών. Θύματα των επιθέσεων είναι κατά πλειονότητα άμαχοι πληθυσμοί, με αποτέλεσμα η τρομοκρατική δράση να θέτει υπό απειλή το αναφαίρετο δικαίωμα της ζωής. Ωστόσο, η  προσπάθεια, που καταβάλλει η Διεθνής Κοινότητα^[7] για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας δημιουργεί περισσότερο έναν φαύλο κύκλο ως προς την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και λιγότερο φαίνεται να αποτελεί τη λύση.
 Πιο συγκεκριμένα, από την μια πλευρά, η δράση των δυτικών δυνάμεων πριν από την γέννηση του ΙΚ ώθησε στη δημιουργία μιας ισχυρής τρομοκρατικής οργάνωσης και παράλληλα προκάλεσε την αποσταθεροποίηση της «πάσχουσας» Μέσης Ανατολής. Οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις ΗΠΑ που συνέβησαν στην περιοχή του Αφγανιστάν και του Ιράκ αντίστοιχα εξέθρεψαν εν μέρει την κρίση στην περιοχή. Επιπλέον, έχει υποστηριχθεί  ότι η πρόσφατη ουκρανική κρίση λειτούργησε ως αφορμή για την έντονη εμπλοκή της Ρωσίας στη σύρραξη της Συρίας από το 2015 μέχρι σήμερα^[8]. Η αρωγή εκ μέρους της Ρωσίας, ως προς τις καθεστωτικές δυνάμεις του Bashar al-Assad ενδυνάμωσε τον εμφύλιο πόλεμο προκάλεσε την αντίδραση του ΙΚ. Ωστόσο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Washington  το 80-90% των αεροπορικών επιθέσεων από την πλευρά της Ρωσίας δεν είχαν ως στόχο τους τζιχαντιστές. Επιβεβαιώνοντας τον ισχυρισμό πως η Ρωσία ενδιαφέρεται περισσότερο να προστατέψει την ναυτική της βάση Tartus, να διεκδικήσει την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρελαίου και αερίου στην περιοχή και λιγότερο να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της τρομοκρατικής απειλής. Σε  συνέχεια των δράσεων αυτών προκλήθηκε και η συμμετοχή των ευρωπαϊκών δυνάμεων μέσω εναέριων βομβαρδισμών κατά των τζιχαντιστών. Στον απότοκο των αλυσιδωτών αυτών γεγονότων συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων, οι πολυάριθμες επιθέσεις στη Γαλλία. Η επιλογή του ΙΚ να επιτεθεί  παραδείγματος χάρη στο Παρίσι ή στη Νίκαια την  ημέρα της Εθνικής Εορτής της Γαλλίας χαρακτηρίσθηκε ως μη τυχαία. Εν αντιθέσει, μέσω αυτών των επιθέσεων το ΙΚ θέλησε να απομυθοποιήσει την ευμάρεια του δυτικού πολιτισμού και να απογυμνώσει την εικόνα του μοντέλου μιας φιλοσοφίας συνδεδεμένης στις κοινωνικές αξίες, στην ελευθερία και την ισότητα. Παράλληλα, ο αυξημένος αριθμός επιθέσεων στην Τουρκία, επίσης δύναται να χαρακτηρισθεί από τις πολιτικές αποφάσεις της Κυβέρνησης Erdogan. Η μεταστροφή ενάντια στις δυνάμεις του ΙΚ, είναι ενδεχομένως ένας από τους λόγους που πρόσφατα η Τουρκία έχει αποτελέσει στόχο. Στην προσπάθεια της να αναχαιτίσει τα συμφέροντα των Κούρδων της Συρίας (του PKK και του YPG), έγινε στόχος του ΙΚ το οποίο στρέφεται εναντίον της Τουρκίας επιχειρώντας να δημιουργήσει ένα νέο μέτωπο. Συνολικά το 2016, έχουν γίνει  22 επιθέσεις σε τουρκικό έδαφος.                         

Από την άλλη πλευρά, η ex post αντίδραση της Διεθνής Κοινότητας στον περιορισμό της τρομοκρατίας περιορίζει κατά αυτό τον τρόπο και αυτή περαιτέρω τα ανθρώπινα δικαιώματα, με αποτέλεσμα τα όρια να γίνονται δυσδιάκριτα. Πολλές κυβερνήσεις υιοθετούν μέτρα υπέρ της ασφάλειας,  θέτοντας τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υποδεέστερη ιεραρχικά. Αναπτύσσονται ικανότητες μαζικής επιτήρησης στο αυστηρό πρότυπο των ΗΠΑ και του Λονδίνου, και ως εκ τούτου περιορίζεται η ελευθερία των ατόμων. Το γνωμικό “η βία γεννά βία^[9]” αποποιείται τον γραφικό του χαρακτήρα και γίνεται πραγματικότητα.                                 

Επιχειρώντας έναν απολογισμό, η δύναμη που διαθέτει το ΙΚ φαίνεται να μην έχει “εκπνεύσει” εντελώς, παρόλο το γεγονός της πρόσφατης απομάκρυνσης των ανταρτών από την πόλη Aleppo. Ήδη οι πρώτες ημέρες του νέου έτους συνιστούν μαρτυρία της βιαιότητας της εξτρεμιστικής οργάνωσης, αναλογιζόμενοι των ποικίλων επιπτώσεων της πολύνεκρης επίθεσης, κατά το βράδυ της παραμονής πρωτοχρονιάς στο “club Reina” στην Κωνσταντινούπολη. Έναν χρόνο πριν αναλυτές^[10] υποστήριζαν πως η οργάνωση αποδυναμώνεται και πως επιχειρεί περισσότερο κινήσεις εντυπωσιασμού εκτός της Μέσης Ανατολής, με απώτερο στόχο να αποπροσανατολίσει την διεθνή γνώμη και να κατασκευάσει ένα ισχυρό προφίλ. Ενδεχομένως μια οποιαδήποτε πρόβλεψη να βρίθει αστοχιών, ωστόσο, ο αντίκτυπος της δραστηριότητας του Ισλαμικού Κράτους στα ανθρώπινα δικαιώματα είναι επιβεβαιωμένος και άκρως εμφανής. Η αστάθεια της Μέσης Ανατολής έχει στερήσει το δικαίωμα της ζωής σε χιλιάδες ανθρώπους και έχει ταυτόχρονα κατορθώσει να μεταφέρει την ζοφερή αίσθηση του πολέμου και την απειλή της τρομοκρατίας στη συνείδηση κάθε πολίτη ανεξαρτήτου χώρας.

---

[1] Η συμφωνία Sykes-Picot, γνωστή και ως Συμφωνία της Μέσης Ανατολής της 16ης Μαΐου 1916 ανάμεσα στο Λονδίνο και το Παρίσι έθεσε τις βάσεις για την έναρξη μίας διαδικασίας που θα οδηγήσει στη χάραξη των συνόρων που ισχύουν έναν αιώνα μετά στη Μέση Ανατολή. Βλ. μεταξύ άλλων: https://www.britannica.com/event/Sykes-Picot-Agreement{Ημερομηνία πρόσβασης:16/01/2017}

[2]Βλ. http://www.cfr.org/iraq/islamic-state/p14811{Ημερομηνία πρόσβασης:16/01/2017}.

[3] Η εξάπλωση του «χαλιφάτου»  σύμφωνα με τις προθέσεις και τις εξαγγελίες του ΙΚ στοχεύει σε μια επικράτεια που θα συμπεριλάβει μελλοντικά τον Λίβανο, την Ιορδανία, το Ισραήλ, την Παλαιστίνη, το Κουβέιτ, την Τουρκία και την Κύπρο, καθώς σε χάρτη που εξέδωσε θεωρεί ήδη επαρχίες του Χαλιφάτου, τις Συρία, Ιράκ, Σαουδική Αραβία, Υεμένη, Αφγανιστάν, Πακιστάν, Αίγυπτο, Λιβύη και Αλγερία.

[4] 7/1/2015 – 9/1/2015 – Δύο ένοπλοι τζιχαντιστές εισβάλουν στα γραφεία του γαλλικού σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo στο Παρίσι και δολοφονούν 12 άτομα. Τις επόμενες δύο ημέρες, άλλοι 5 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια συντονισμένων τρομοκρατικών επιθέσεων στο Παρίσι, 4 εξ’ αυτών σε πολιορκία σούπερ μάρκετ στα ανατολικά της γαλλικής πρωτεύουσας. Ο τραγικός απολογισμός των επιθέσεων, 17 νεκροί και 22 τραυματίες. Στις 11/1/2015 δίνεται στη δημοσιότητα βίντεο που παρουσιάζει τον δράστη της ομηρείας στο σούπερ μάρκετ να δηλώνει υποταγή στο ISIS.13/11/2015 - επίθεση στο γήπεδο ποδοσφαίρου και στη μουσική σκηνή Bataclan στο Παρίσι, με 130 θύματα και πάνω από 350 τραυματίες, 14/07/2016 -  Εθνική επέτειος εορτασμού της Βαστίλης, επίθεση στη Νίκαια στη λεωφόρο  Promenade des Anglais  με 86 θύματα και 434 τραυματίες. 22/03/2016 - δύο επιθέσεις στο Βέλγιο, στο αεροδρόμιο των Βρυξελλών και στο σταθμό του μετρό. Οι πολύνεκρες επιθέσεις του Βελγίου χαρακτηρίσθηκαν από τα ΜΜΕ ως “ η 11^η Σεπτεμβρίου της Ευρώπης”. Βλ. http://edition.cnn.com/2015/12/17/world/mapping-isis-attacks-around-the-world/{Ημερομηνία πρόσβασης:16/01/2017}

[5] 3/5/2015- δύο άνδρες, οι οποίοι φέρονται να υποστήριζαν το ISIS και οι οποίοι αργότερα αναγνωρίστηκαν από το ISIS ως «στρατιώτες του χαλιφάτου», άνοιξαν πυρ σε προάστιο του Ντάλας στο Τέξας, έξω από κτίριο στο οποίο διεξαγόταν διαγωνισμός καρτούν για τον Μωάμεθ, σκοτώνοντας 2 άτομα και τραυματίζοντας 1 ακόμη.

Βλ. http://edition.cnn.com/2015/12/17/world/mapping-isis-attacks-around-the-world/{Ημερομηνία πρόσβασης:16/01/2017}

[6] 18/03/2015- επίθεση στη Τυνησία, στο μουσείο Bardo, υποστηρίχθηκε πως πραγματοποιήθηκε ως αντίποινα  για το θάνατο του αρχηγού των τζιχαντιστών στη χώρα, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 23 άνθρωποι, ανάμεσα τους και τουρίστες. Δύο μέρες αργότερα, το Ισλαμικό Κράτος αναλαμβάνει την ευθύνη για επιθέσεις αυτοκτονίας σε τζαμί σιιτών στη Σανά, με αποτέλεσμα το θάνατο 142 ανθρώπων. Βλ. http://edition.cnn.com/2015/12/17/world/mapping-isis-attacks-around-the-world/ {Ημερομηνία πρόσβασης:16/01/2017}

[7] Human Rights Watch – World Report 2015,  “Rights Aren’t Wrong in Tough Times”.

Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: https://www.hrw.org/news/2015/01/29/world-report-2015-rights-arent-wrong-tough-times {Ημερομηνία πρόσβασης:16/01/2017}

[8] GPF- Geopolitical Futures, Friedman G., “The Link Between Syria and Ukraine”. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: https://geopoliticalfutures.com/the-link-between-syria-and-ukraine/ {Ημερομηνία πρόσβασης:16/01/2017}. The National Interest,. Nye Jr J., “The Russian Connection Between Syria and Ukraine”.

Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://nationalinterest.org/feature/the-russian-connection-between-syria-ukraine-15237 {Ημερομηνία πρόσβασης:16/01/2017}

[9] Jean-Baptiste Henri Lacordaire.

[10] The Guardian,  Ghulov M., “Losing ground, fighters and morale – is it all over for Isis?” Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: https://www.theguardian.com/world/2016/sep/07/losing-ground-fighter-morale-is-it-all-over-for-isis-syria-turkey{Ημερομηνία πρόσβασης:16/01/2017}. USA Today, Michaels J., “ISIL loses 45% of territory in Iraq, 20% in Syria” Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.usatoday.com/story/news/world/2016/05/17/exclusive-isil-loses-45-territory-iraq-20-syria/84499682/{Ημερομηνία πρόσβασης:16/01/2017}