του Βασίλη Πανταζόπουλου
Ο
ρους της ιστορίας, έχει καταγράψει δεκάδες συγκρούσεις οι οποίες έχουν πάρει τη
μορφή των επονομαζόμενων «πολέμων φθοράς».
Πρόκειται για συγκρούσεις ανάμεσα σε δυνάμεις με παραπλήσιες δυνατότητες
(οικονομικές, στρατιωτικές, τεχνολογικές κ.α.), οι οποίες δεν δύνανται να
επιβάλουν τη θέληση τους στον αντίπαλο ή εν γένει να επιτύχουν τους πολιτικούς
στόχους που έχουν θέσει με ένα γρήγορο και αποτελεσματικό πόλεμο, αλλά
αναλώνονται σε έναν είδος σύγκρουσης το οποίο οδηγεί τα αποθέματά τους στα όρια
τόσο σε υλικά αγαθά όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό. Συχνή τακτική σε τέτοιες
περιπτώσεις, είναι η επιστράτευση διάφορων τεχνικών που χρησιμοποιούνται για
την κάλυψη πιθανών ελλείψεων.
Πιο
συγκεκριμένα, μία αρκετά συνηθισμένη τεχνική, η οποία εφαρμόσθηκε στον 20ο
αιώνα, είναι και η στρατολόγηση παιδιών. Παιδιά μικρής ηλικίας (σε μερικές
περιπτώσεις ακόμη και 10 ετών) καλούνται να καλύψουν κενά στην πολεμική μηχανή
τα οποία δεν μπορούν να καλυφθούν με διαφορετικό τρόπο. Έτσι, «συμβάλλουν» είτε
με τη συμμετοχή τους σε μάχες, είτε σε βοηθητικά κρίσιμα σημεία. Με αποτέλεσμα,
ανήλικοι να έχουν κατά καιρούς βρεθεί στο μάτι του κυκλώνα. Η παρούσα κατάσταση
στη Μέση Ανατολή επιβεβαιώνει με το χειρότερο τρόπο την ύπαρξη αυτής της
δράσης. Μετά την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003 οι συγκρούσεις αποτελούν
σύνηθες φαινόμενο και ειδικά μετά την έκρηξη και την στρατιωτικοποίηση της Αραβικής Άνοιξης. Ο εμφύλιος πόλεμος στη
Συρία, η εμφάνιση του –αυτοαποκαλούμενου- Ισλαμικού Κράτους και η διεθνής
εμπλοκή, η οποία έχει επιτείνει τη διαμάχη,
έχουν προκαλέσει την στρατολόγηση παιδιών από διάφορες πλευρές. Στην
περίπτωση του Ιράκ συγκεκριμένα, η τακτική αυτή έχει χρησιμοποιηθεί από όλους
τους τοπικούς δρώντες.
Το
φαινόμενο αυτό της στρατολόγησης παιδιών συναντάται επίσης και στην περίπτωση
των Κούρδων, οι οποίοι παίρνουν μέρος στον πόλεμο για αρκετά χρόνια και
χαρακτηρίζονται από έλλειψη ισχυρού ανθρώπινου δυναμικού, ούτως ώστε να
καλύψουν όλες τις ανάγκες τους. Συνεπώς, έχουν κατά καιρούς χρησιμοποιήσει παιδιά
είτε σε μάχιμους, είτε σε βοηθητικούς ρόλους. Ένοπλες ομάδες στο Ιράκ, φιλικά
προσκείμενες προς το PKK[1],
έχουν στρατολογήσει αγόρια και κορίτσια μικρών ηλικιών.[2]
Αν και αυτή η πρακτική αντίκειται με τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου,
φαίνεται πως συγκεκριμένα στην περίπτωση των Κούρδων υφίσταται κάποιο ιδιαίτερο
«καθεστώς», το οποίο εγείρει πολυσήμαντα ερωτήματα, αφού τα παιδιά
κατατάσσονται εθελοντικά στις στρατιωτικές ομάδες για να
πολεμήσουν ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος. Είτε για λόγους εκδίκησης, είτε για να
προστατεύσουν τις οικογένειές τους. Ωστόσο, δεν απουσιάζουν τα περιστατικά στα
οποία έχουν καταγραφεί περιπτώσεις όπου υπήρξε κακοποίηση όσων παιδιών
προσπάθησαν να φύγουν από τις ομάδες αυτές.[3]
Στην περίπτωση του Ιράκ, πολλά παιδιά έχουν
στρατολογηθεί από ομάδες που υποστηρίζουν την κυβέρνηση, παρόλο που κάτι τέτοιο
έχει απαγορευθεί. Όπως είναι εύκολα κατανοητό όμως, η κυβέρνηση δεν δείχνει
ιδιαίτερη ζέση στο να επιβάλλει στις ομάδες αυτές το ισχύον νομικό πλαίσιο,
αφού αγωνίζονται για τα δικά της συμφέροντα. Αν και οι αρχηγοί των ομάδων αυτών
είχαν συμφωνήσει στο να σταματήσουν την πρακτική αυτή, κάτι τέτοιο δεν έχει
γίνει ως τώρα.[4] Δεν
αποτελεί έκπληξη ότι την ίδια τακτική ακολουθεί και το Ισλαμικό Κράτος,
προχωρώντας μάλιστα και ένα βήμα παραπέρα, δημιουργώντας σχολεία στα οποία
υποβάλει τους νεαρούς μαχητές του σε πλύση εγκεφάλου και τους διδάσκει από
νεαρή ηλικία τη χρήση όπλων, χειροβομβίδων και εκρηκτικών. Εύλογα όπως ήταν
αναμενόμενο, το Ισλαμικό Κράτος αποτελεί την πρώτη δύναμη σε στρατολόγηση
ανηλίκων[5].
Το
νομικό πλαίσιο για τις πρακτικές αυτές είναι ξεκάθαρο και έχει θεσμοθετηθεί
τόσο από τη συνθήκη της Γενεύης όπου αναφέρει ότι η στρατολόγηση ή η
χρησιμοποίηση παιδιών σε συγκρούσεις αποτελεί έγκλημα πολέμου[6], όσο και
από τον ΟΗΕ. Το Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του
Παιδιού, σχετικά με την εμπλοκή των παιδιών σε ένοπλες συγκρούσεις αναφέρει
χαρακτηριστικά ότι κανένα παιδί κάτω από την ηλικία των 18 ετών δεν πρέπει να
συμμετέχει σε ένοπλες συγκρούσεις και επιπλέον αναφέρει ότι τα κράτη έχουν την
υποχρέωση να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε να επιβάλουν το νόμο αυτό.[7] Υπάρχουν
παρόλα αυτά μαρτυρίες για παιδιά κάτω των 15 ετών όπου όχι μόνο στρατολογήθηκαν
αλλά συμμετείχαν και σε μάχες[8]. Επιπλέον,
οι ΗΠΑ έχουν ψηφίσει νόμο το 2008 σύμφωνα με τον οποίο η αμερικανική
Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση έχει την δυνατότητα να τιμωρήσει χώρες που χρησιμοποιούν
τέτοιες πρακτικές. Η «τιμωρία» προβλέπει την άρνηση στρατιωτικής βοήθειας ή την
παραχώρηση δυνάμεων ασφαλείας για την τήρηση της τάξης στη χώρα. Το πρόβλημα
είναι, ότι ο Πρόεδρος έχει τη δυνατότητα να εγκρίνει την παροχή βοήθειας σε
τέτοιες χώρες, στην περίπτωση που η βοήθεια αυτή είναι ωφέλιμη προς τα εθνικά
συμφέροντα των ΗΠΑ. Ως αποτέλεσμα, από το 2010 που τέθηκε σε εφαρμογή ο νόμος,
ο Πρόεδρος ασκούσε αυτό του το δικαίωμα κάθε χρόνο, κάτι που ουσιαστικά
κατέστησε το νόμο μη ενεργό.[9]
Τέλος, σύμφωνα επίσης με τον ιρακινό
νόμο, η χρήση παιδιών στις ένοπλες συγκρούσεις αποτελεί κακούργημα.[10] Παρόλο που υπάρχει το συγκεκριμένο νομικό
πλαίσιο όμως, αυτό δεν εμποδίζει τους τοπικούς δρώντες να προχωρούν
ανερυθρίαστα στην καταστρατήγησή του. Με τα μέχρι τώρα δεδομένα, περίπου 1 στα
5 παιδιά βρίσκεται σε κίνδυνο είτε να χάσει τη ζωή του, είτε να τραυματιστεί,
είτε να πέσει θύμα σεξουαλικής βίας, είτε να στρατολογηθεί[11]. Με αποτέλεσμα να αναζητούνται απαντήσεις σε
κρίσιμα ερωτήματα όπως είναι η μελλοντική εξέλιξη του συριακού λαού, η
παράλληλη εμπλοκή της Δύσης στη ζοφερή αυτή εξέλιξη στην οποία απουσιάζει η
προοπτική βελτίωσης για τον πληθυσμό της Συρίας, ο οποίος
μαστίζεται από την επταετή εμπόλεμη σύρραξη. Πρακτικές όπως η στρατολόγηση
παιδιών προκαλούν επιπτώσεις όχι μόνο στο προφανές, την απώλεια χιλιάδων
ανθρώπων, αλλά και στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των ανηλίκων. Δεδομένου ότι
δέχονται μια μιλιταριστική αγωγή, εξοικειώνονται από μικρή ηλικία με τη χρήση
όπλων το μέλλον τους προδιαγράφεται οδυνηρό. Όταν παρατούν το σχολείο και
ακολουθούν τον οποιοδήποτε τοπικό ηγέτη, βρισκόμενοι υπό την άμεση επιρροή του,
τι δύναμη του δίνουν; Και πως θα χρησιμοποιήσει αυτός αυτήν τη δύναμη στο
μέλλον, στο κυνήγι για μια θέση ισχύος στην προσπάθεια ανοικοδόμησης του
κράτους. Είτε το κράτος αυτό λέγεται Ιράκ, είτε λέγεται Συρία, είτε λέγεται
Λιβύη. Διότι οι τοπικοί πολέμαρχοι, αποτελούν προσωπικότητες με ιδιαίτερα σημαντική
επιρροή για την περιοχή τους. Η Δύση λοιπόν έχει στρατηγικό συμφέρον να
εμποδίσει τις πρακτικές αυτές και να φροντίσει ώστε τα παιδιά που γεννήθηκαν ή
μεγάλωσαν στον πόλεμο να γνωρίσουν κάτι διαφορετικό και να ακολουθήσουν
διαφορετικό δρόμο.
[1] Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν,
γνωστό με τα αρχικά του στα κουρδικά ως PKK.,είναι κουρδική στρατιωτική
οργάνωση που εδρεύει στο τουρκικό και ιρακινό Κουρδιστάν.
[2]Human
Rights Watch, Iraq: Armed Groups Using
Child Soldiers. Διαθέσιμο
στον δικτυακό τόπο: https://www.hrw.org/news/2016/12/22/iraq-armed-groups-using-child-soldiers-0 {Ημερομηνία πρόσβασης:
26/1/2017}
[3]
Human Rights Watch, ibid.
[4]
Human Rights Watch, Coursen-Neff Z., Stop
Recruiting Child Soldiers in Iraq. Διαθέσιμο
στον δικτυακό τόπο:https://www.hrw.org/news/2017/01/04/stop-recruiting-child-soldiers-iraq {Ημερομηνία πρόσβασης:
26/1/2017}
[5]Kersten
M.,Confronting the Use of Child Soldiers
in Iraq. Διαθέσιμο
στον δικτυακό τόπο:https://justiceinconflict.org/2017/01/12/confronting-the-use-of-child-soldiers-in-iraq/ {Ημερομηνία πρόσβασης:
26/1/2017}
[6]
Human Rights Watch, Iraq: Armed Groups
Using Child Soldiers. Ibid
[7]
Optional Protocol to the Convention on the Rights of the Child on the
involvement
of children in armed conflict. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/OPACCRC.aspx ({Ημερομηνία πρόσβασης:
26/1/2017}
[8]
Human Rights Watch, Iraq: Armed Groups
Using Child Soldiers. Ibid {Ημερομηνία πρόσβασης:
26/1/2017}
[9]
Ravinsky J. and Lumpe L., In the fight
against human trafficking, child soldiers get ignored. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://thehill.com/blogs/congress-blog/foreign-policy/314155-in-the-fight-against-human-trafficking-child-soldiers-get {Ημερομηνία πρόσβασης:
26/1/2017}
[10]Kersten
M., Ibid.
[11]Humanitarian
Action for Children 2017-Iraq.
Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://reliefweb.int/report/iraq/humanitarian-action-children-2017-iraq
-Report from UN Children’s Fund {Ημερομηνία πρόσβασης:
26/1/2017}
