της Γκρέϊς Γκουμένη
Στα μέσα Μαρτίου συμπληρώθηκαν έξι χρόνια από
την έναρξη της κρίσης στη Συρία. Αξίζει να τονίσουμε ότι οι εκτιμήσεις για τη
διάρκεια και για την σοβαρότητα του χαρακτήρα της εμπόλεμης σύγκρουσης στην
περιοχή δεν προσεγγίζουν την πραγματική εικόνα, ενώ μέχρι και σήμερα δεν
υπάρχουν βάσιμες προσδοκίες ότι θα λήξει στο πρόσεχες μέλλον. Αναρίθμητα θα
έλεγε κανείς είναι τα εγκλήματα που έχουν γίνει εις βάρος των Σύριων πολιτών,
με αποτέλεσμα εκατομμύρια από αυτούς να διαλέξουν την εγκατάλειψη της χώρας
τους με στόχο την αναζήτηση ασύλου. Μια επιλογή στην οποία ελλοχεύουν πολλοί κίνδυνοι.
Παρόλα αυτά το τελευταίο χρόνο η συριακή κρίση πέρασε στο περιθώριο του
διεθνούς ενδιαφέροντος. Αυτό συνέβη πρώτον γιατί παρά πολλοί είναι εκείνοι που
δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν, δικαιολογημένα, τα πολλά αντικρουόμενα συμφέροντα
που διακυβεύονται μεταξύ του συριακού καθεστώτος και των αντιπάλων του, ο
καθένας από τους οποίους έχει δικούς του συμμάχους. Δεύτερον, η χρόνια σύρραξη
μπορεί ίσως να επιβάρυνε συναισθηματικά το κόσμο, ο οποίος λόγω των σύγχρονων
οπτικοακουστικών μέσων ενημέρωσης είχε πλήρη εικόνα της καταστροφής και της
φρίκης που βιώνουν οι άνθρωποι εκεί. Επίσης ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι
η ασάφεια στην εξωτερική πολιτική του νέου Αμερικάνου προέδρου.
Ωστόσο στις 4 Απριλίου
το συριακό ζήτημα επανήλθε με δραματικό τρόπο στο προσκήνιο καθώς το καθεστώς Assad
κατηγορείται από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της, όπως ακριβώς και το 2013[1]
για χρήση χημικών όπλων εναντίον αμάχων στην επαρχία (Idlib) Ίντλιμπ[2].
Εύλογα ο στρατός της Συρίας διέψευσε ότι ευθύνεται για την επίθεση, συγκεκριμένα
αναφέρει σε ανακοίνωση που μετέδωσε το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων SANA: «η διοίκηση του στρατού διαψεύδει
κατηγορηματικά ότι χρησιμοποίησε οποιαδήποτε χημική η τοξική ουσία στο Χαν
Σεϊχούν». Ακόμη υποστήριξε ότι οι αντάρτες είναι εκείνοι που ευθύνονται για
την τραγωδία «οι τρομοκρατικές οργανώσεις
και εκείνοι οι οποίοι τις υποστηρίζουν φέρουν την ευθύνη για τη χρήση χημικών
και τοξικών ουσιών και αδιαφορούν για τις ζωές των αθώων αμάχων» τόνισε η
διοίκηση των συριακών ενόπλων δυνάμεων στην ανακοίνωση που μετέδωσε το SANA. Σε
αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρουμε ότι στις 23 Ιουλίου 2012 το καθεστώς του
Σύρου προέδρου Bashar Al Assad παραδέχτηκε για πρώτη φορά ότι διαθέτει χημικά
όπλα[3]
και απείλησε να τα χρησιμοποιήσει σε περίπτωση στρατιωτικής επέμβασης από τις
δυτικές χώρες, όχι όμως σε βάρος των Σύριων πολιτών. Στις 20 Αυγούστου του
ίδιου έτους ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Barack Obama διαμήνυσε ότι η χρήση χημικών
η ακόμη και η μεταφορά τους σε άλλο σημείο από τη Δαμασκό θα συνιστούσε μια
«κόκκινη γραμμή»[4].
Η απαγόρευση
Όσον αφορά στην
απαγόρευση χρήσης χημικών όπλων, η σχετική σύμβαση του ΟΗΕ αποτελεί το
κυριότερο όπλο στην προσπάθεια δημιουργίας ενός κόσμου χωρίς χημικά όπλα. Πιο
αναλυτικά, ως χημικά όπλα ορίζονται σύμφωνα με το άρθρο 2 παράγραφος 1 της
σύμβασης για τα χημικά όπλα του 1993 οι τοξικές χημικές ουσίες, εκτός κι αν
προορίζονται για σκοπούς που δεν απαγορεύονται στο πλαίσιο της σύμβασης, ή και
τα πυρομαχικά και οι συσκευές τους που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για την πρόκληση
θανάτου ή άλλης βλάβης μέσω των τοξικών ιδιοτήτων αυτών των τοξικών χημικών
ουσιών ή και κάθε είδος εξοπλισμού που έχει σχεδιαστεί ειδικά για τη χρήση
τέτοιων πυρομαχικών ή συσκευών. Ως τοξικά χημικά ορίζονται σύμφωνα με το άρθρο
2 παράγραφος 2 της σύμβασης, τα χημικά τα οποία μέσω χημικής δράσης σε
οργανισμούς μπορούν να προκαλέσουν τον θάνατο, προσωρινή ανικανότητα ή μόνιμη
βλάβη στον άνθρωπο ή στα ζώα. Επιπροσθέτως, διάφορες συμβάσεις του ΟΗΕ
ασχολούνται με τα ζητήματα που προκύπτουν από τη διασπορά και χρήση μη
συμβατικών όπλων ή όπλων μαζικής καταστροφής. Επί παραδείγματί, η συνθήκη μη
διασποράς των πυρηνικών όπλων του 1968, η συνθήκη για τη πλήρη απαγόρευση των
πυρηνικών δοκιμών του 1996 και η σύμβαση για την απαγόρευση των βιολογικών και
τοξικών όπλων του 1972.
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή
Ένωση έχει υιοθετήσει συγκεκριμένη στρατηγική κατά της διάδοσης όπλων μαζικής
καταστροφής με στόχο την προώθηση του οικουμενικού χαρακτήρα της σύμβασης για
τα χημικά όπλα. Πρώτον η ΕΕ, τα όργανα και οι οργανισμοί της, έχουν δεσμευτεί
να προάγουν τη συμμόρφωση με τους κανόνες του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου
στα κράτη-μέλη τους[5]. Επίσης προκειμένου να είναι
αποτελεσματικά τα μέτρα, οι αρμόδιες υπηρεσίες της συμπεριλαμβανομένων των ομάδων
εργασίας του συμβουλίου θα πρέπει να παρακολουθούν καταστάσεις στις οποίες θα
μπορούσε να τύχει εφαρμογής το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο (ΔΑΔ) και να
προτείνουν τα κατάλληλα μέτρα κατά περίπτωση. Στη συνέχεια,
ο πολιτικός διάλογος, οι γενικές δημόσιες δηλώσεις, οι κυρώσεις προς τρίτα
κράτη και η συνεργασία με άλλους διεθνείς φορείς είναι λίγα από τα μέσα έκρινα
που η ΕΕ διαθέτει για την αποτελεσματική προώθηση της συμμόρφωσης με το ΔΑΔ.
Τέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση εδράζεται στις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας,
του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των θεμελιωδών ελευθεριών και του
κράτους δικαίου και εδώ συμπεριλαμβάνεται και ο στόχος της προώθησης της
συμμόρφωσης με το ΔΑΔ.
Συμπερασματικά, τα
Ηνωμένες έθνη σε παγκόσμιο επίπεδο και η Ευρωπαϊκή Ένωση σε περιφερειακό
επίπεδο έχουν καταβάλει αξιότιμες προσπάθειες για τη δημιουργία και την εξέλιξη
του ΔΑΔ. Ακόμη, τη δράση αυτή και πιο συγκεκριμένα την απαγόρευση χρήσης
χημικών όπλων ή όπλων μαζικής καταστροφής έχουν υποστηρίξει διάφοροι διεθνείς
οργανισμοί με πρωτοστάτη το Διεθνή Ερυθρό Σταύρο. Από την άλλη βέβαια υπάρχει
και ο αντίλογος σε αυτές τις προσπάθειες ο οποίος υποστηρίζει ότι «ο πόλεμος
είναι πόλεμος» και δεν «χωράνε» περιορισμοί και απαγορεύσεις και η αλήθεια
είναι πως η πραγματικότητα κάθε φορά έρχεται να επιβεβαιώσει τη δεύτερη πεποίθηση.
Παρόλα ταύτα η θεωρία αυτή παλαιότερα ήταν πιο δικαιολογημένη από ότι σήμερα
διότι στο παρελθόν πόλεμος σήμαινε δυο στρατιές αντιμέτωπες σε ένα πεδίο μάχης
ενώ σήμερα το πεδίο μάχης έχει διευρυνθεί με αποτέλεσμα πάρα πολλά θύματα να είναι
άμαχος πληθυσμός λόγω των μέσων που έχουν δοθεί από την ραγδαία ανάπτυξη της
τεχνολογίας. Εν κατακλείδι, το ζωντανό παράδειγμα της κρίσης στη Συρία
επιβεβαιώνει για ακόμα μια φορά τη θλιβερή πλέον αλήθεια ότι ο κόσμος εξελίσσεται
με δυο ταχύτητες με πρώτη να είναι αυτή της τεχνολογίας και δεύτερη του
πολιτισμού.
[1]
Warrick,J., the Washington post, More than 1,400 killed in Syrian chemical
weapons attack, U.S. says, August 30,2013. Διαθέσιμο στο δικτυακό τόπο:
[2] Chulov,M., and Slaheen,K.,
the Guardian, Syria chemical weapons attack toll rises to 70 as Russian
narrative is dismissed, April 5,2017. Διαθέσιμο
στο δικτυακό τόπο: https://www.google.gr/amp/s/amp.theguardian.com/world/2017/apr/04/syria-chemical-attack-idlib-province {Ημερομηνία πρόσβασης:
1/5/2017}.
[3]
Gibbons-Neff,T., the Washington post, Syrian chemical
weapon stockpile now completely destroyed, August 18,2014. Διαθέσιμο στο δικτυακό
τόπο: https://www.google.gr/amp/s/www.washingtonpost.com/amphtml/news/checkpoint/wp/2014/08/18/declared-syrian-chemical-weapon-stockpile-now-completely-destroyed/ {Ημερομηνία πρόσβασης:
1/5/2017}.
[4]
MacAskill,E., the Guardian, Syria's chemical weapons red line has troubling consequences –
for Obama, April 26,2013. Διαθέσιμο
στο δικτυακό τόπο: https://www.google.gr/amp/s/amp.theguardian.com/commentisfree/2013/apr/26/syria-chemical-weapons-red-line-obama {Ημερομηνία
πρόσβασης: 1/5/2013}.
[5] Όλα τα κράτη μέλη της Ε.Ε είναι συμβαλλόμενα
μέρη των συμβάσεων της Γενεύης και των πρόσθετων πρωτοκόλλων τους και υπέχουν
άρα την υποχρέωση να τηρούν τους κανόνες τους.
