Η Ρουμανική Προεδρία στο Συμβούλιο της ΕΕ και η πρωτοβουλία της κατά του αντισημιτισμού

της Γρίβα Θεώνης

Το 2019 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, χωρίς αμφιβολία, ως ένα έτος αναφοράς για τα Βαλκάνια που βρίσκονται, όπως φαίνεται, σε μία παρατεταμένη μεταβατική περίοδο. Στη μέχρι στιγμής πορεία αυτής της χρονιάς, οι βαλκανικές χώρες πρωταγωνιστούν ποικιλοτρόπως στην ευρωπαϊκή και διεθνή πολιτική επικαιρότητα.[1] Ενδεικτική είναι η περίπτωση της Ρουμανίας, η οποία, εκτός από την οξεία πολιτική κρίση και την υφέρπουσα διαφθορά, απασχολεί και για έναν ακόμα λόγο: την ανάληψη της Προεδρίας στο Συμβούλιο της Ευρώπης.                                                                        Για πρώτη φορά στην ευρωπαϊκή ιστορία της, η Ρουμανία τοποθετείται επικεφαλής του συγκεκριμένου θεσμού, αναλαμβάνοντας να εφαρμόσει τη δική της ατζέντα από την 1^η Ιανουαρίου έως τις 30 Ιουνίου 2019, όταν θα τη διαδεχτούν με τη σειρά τους η Φινλανδία και η Κροατία στην 18μηνη αυτή περίοδο. Με σύνθημά της «Συνοχή, Μία Κοινή Ευρωπαϊκή Αξία», η Ρουμανική Προεδρία ξεκίνησε μέσα σε ένα πλαίσιο εξελίξεων, καθοριστικών για τη μετέπειτα μορφή και το μέλλον του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Το Brexit, το τέλος της θητείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η στρατηγική δράση που θα ακολουθηθεί μετά το 2019, το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027 και όσα, βεβαίως, διαδραματίζονται εκτός Γηραιάς Ηπείρου είναι ορισμένες από αυτές τις νέες προκλήσεις που θα λάβουν χώρα το προσεχές διάστημα, επηρεάζοντας το έργο της Ρουμανίας στο Συμβούλιο.      Λαμβάνοντας υπόψη αυτό το υπόβαθρο, δημιουργήθηκε ένα πρόγραμμα εργασιών το οποίο «βασίζεται στην πεποίθηση ότι κάθε όραμα για το μέλλον πρέπει να οικοδομηθεί γύρω από τις βασικές αρχές που έχουν κατευθύνει την εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέχρι στιγμής».[2] Ειδικότερα, το ενδιαφέρον εστιάζεται στους πολίτες που αντιμετωπίζονται «ως πηγή έμπνευσης και ως δικαιούχοι της ευρωπαϊκής δράσης»,[3] προχωρώντας στον σχεδιασμό νομοθετικών και μη ενεργειών με άμεση επίδραση στην καθημερινότητα τους και γνώμονα τη δημιουργία μίας ισχυρής και συνεκτικής ΕΕ. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, σύμφωνα με την ατζέντα της ρουμανικής κυβέρνησης, είναι κάτι παραπάνω από επιτακτική η ανάγκη να γίνουν τα εξής: σε πρώτο επίπεδο η «τροποποίηση και μεταρρύθμιση σε ορισμένα πεδία των ευρωπαϊκών πολιτικών»[4] και κυρίως να ενδυναμωθεί ο δεσμός πολιτών-Ένωσης, μέσα από την πιο ενεργή συμμετοχή των λαών στα ευρωπαϊκά πράγματα και στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.                                                                                        

 Η έννοια της συνοχής, λοιπόν, αναδεικνύεται ως ο ακρογωνιαίος λίθος της Ρουμανικής Προεδρίας, πρεσβεύοντας καθ’όλη τη διάρκεια της εξάμηνης θητείας της το πόσο σημαντικό είναι να μετουσιωθεί σε κοινή ευρωπαϊκή αξία και να αποτελέσει μία απτή έκφραση ενότητας ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ένωσης,. Κάτι τέτοιο, μπορεί να ευοδωθεί μέσα από την οικονομική και κοινωνική σύγκλιση, εξαλείφοντας τα όποια κενά ανάπτυξης μεταξύ των χωρών και προωθώντας την ισότητα ευκαιριών προς όλους. Ποιοι, είναι, όμως, οι βασικοί άξονες στους οποίους επιδιώκει να κινηθεί η Ρουμανία;

§  Η Ευρώπη της σύγκλισης, προωθώντας την κοινωνική πρόοδο και τα κοινωνικά δικαιώματα, τη βιώσιμη ανάπτυξη, την καινοτομία, την επιχειρηματικότητα και την απασχόληση.

§  Μία ασφαλέστερη Ευρώπη μέσα από την αύξηση της συνοχής και τις πρωτοβουλίες συνεργασίας αναφορικά με τους κινδύνους που απειλούν την ασφάλεια των πολιτών.

§  Η ενίσχυση της θέσης της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο, μετατρέποντάς την σε ισχυρότερο δρώντα με πολιτικές όπως η προώθηση της ευρωπαϊκής διεύρυνσης, συζητώντας με υπό ένταξη στην ΕΕ χώρες (Σερβία, Μαυροβούνιο, Αλβανία κλπ.).

§  Η Ευρώπη των κοινών αξιών μέσα από την προαγωγή πολιτικών ενάντια σε κάθε προκατάληψη, την κοινωνική δικαιοσύνη, τη δημοκρατία, το σεβασμό και την αλληλεγγύη.

Παρατηρείται, συνεπώς, ότι η Ρουμανία, σε αντίθεση με τα κακώς εσωτερικά κείμενα, έχει επιλέξει να ακολουθήσει μία κατεύθυνση στην οποία επιδιώκει να λειτουργήσει ως μεσολαβητής με στόχο την πρόοδο στην ευρωπαϊκή ατζέντα, σε ακολουθία με τα πεπραγμένα της προηγούμενης «τριάδας των Προεδριών»,[5] γεγονός που αποδεικνύεται από την πιο σημαντική στιγμή για τη συγκεκριμένη προεδρία, τη Σύνοδο Κορυφής που θα πραγματοποιηθεί στο Σιμπίου την Ημέρα της Ευρώπης. Στις 9 Μαΐου, οι εθνικοί ηγέτες πρόκειται να ανακοινώσουν την εκ νέου δέσμευσή τους για μία ΕΕ που θα επιλύει όσα ζητήματα έχουν πραγματικά σημασία για κάθε πολίτη, προβάλλοντας μία συλλήβδην ισχυρότερη, πιο ενωμένη, περισσότερη συνεκτική και δημοκρατική Ευρώπη.                                                                                           

 Κατά κοινή ομολογία, όμως, η έναρξη της θητείας της Ρουμανίας στο Συμβούλιο της Ευρώπης δεν έλαβε χώρα με τους καλύτερους οιωνούς. Τέθηκε ακόμα και το ενδεχόμενο να παραβλεφθεί αυτή η προεδρία, πηγαίνοντας απευθείας σε αυτή της Φινλανδίας που έπεται χρονικά. Ένας λόγος για αυτή τη σκέψη ήταν το ότι «η κυβέρνηση είναι επικεντρωμένη στα εσωτερικά ζητήματα αλλά με κάποιο τρόπο θα επιβιώσει της προεδρίας».[6] ΕΕ και ηγέτες του βαλκανικού κράτους αντάλλαξαν πολιτικές προειδοποιήσεις, «εν μέσω ανησυχιών για το σχέδιο της ρουμανικής κυβέρνησης ως προς την αναδιάρθρωση της δικαστικής εξουσίας»[7] που κρίνεται ως αμφιλεγόμενη και υπονομευτική για το κράτος δικαίου. Πιο συγκεκριμένα, Donald Tusk και Jean-Claude Juncker, στην επίσημη έναρξη της σημερινής Προεδρίας στο Βουκουρέστι, την 11^η Ιανουαρίου, διεμήνυσαν στη Ρουμανία να μην αποκλίνει από τους θεσπισμένους κανόνες της ΕΕ ενώ δεν τίθεται θέμα συμβιβασμού όσον αφορά στο κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Αντιθέτως, η ρουμανική σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση αναφέρει τις επίσημες καταχρήσεις που υφίσταται, καταγγέλλοντας τις Βρυξέλλες για παρεμβάσεις στις εσωτερικές πολιτικές υποθέσεις.                                                                               

Πέρα, όμως, από τις εκατέρωθεν αυτές δηλώσεις, την εσωτερική κατάσταση και το αν οι στόχοι που επιχειρεί να εκπληρώσει η Ρουμανία είναι ρεαλιστικοί, λόγω και του περιορισμένου χρόνου που διαθέτει, είναι άξιας λόγου η πρωτοβουλία της κατά του αντισημιτισμού. Ένα φαινόμενο που αντί να εκλείπει, παρουσιάζει μία εξαιρετικά ανησυχητική αύξηση σε κράτη ανά την Ευρώπη.[8] Πρέσβειρα της ξεχωριστής, ομολογουμένως, πρωτοβουλίας είναι η πρωθυπουργός της χώρας, Viorica Dăncilă, φιλοδοξώντας να αποκαταστήσει τα ιστορικά κακώς κείμενα και αναλαμβάνοντας το μερίδιο των ευθυνών που αντιστοιχεί στη Ρουμανία όσον αφορά στη δράση εναντίον Εβραίων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Πράγμα που αντίκειται στη συμπεριφορά άλλων κρατών-μελών στην ανατολική Ευρώπη που επιθυμούν να αποσιωπήσουν τις δικές τους πράξεις. Πριν ακόμα αναλάβει τα καθήκοντά της σε έναν από τους ύψιστους ευρωπαϊκούς θεσμούς, στις 20 Ιουνίου του 2018, η βαλκανική χώρα υιοθέτησε ομόφωνα μία ειδική νομοθεσία-δέσμευση που εστιάζει αποκλειστικά στην καταπολέμηση του αντισημιτισμού. Ο νόμος αυτός «ενοχοποιεί την προώθηση αντισημιτικών ιδεών, τη διάθεση και διάδοση αντισημιτικού υλικού, καθώς επίσης την εκκίνηση και τη δημιουργία οργανισμού με αντισημιτικό χαρακτήρα»,[9] προβλέποντας ποινή φυλάκισης από 3 μήνες έως 10 έτη. Επιπρόσθετα, μία άλλη κίνηση της Ρουμανίας προς αυτή την κατεύθυνση συνιστά η αποζημίωση ύψους 10 εκατομμυρίων δολαρίων από το 2015 σε χιλιάδες παραλήπτες, κάνοντας «ορισμένα μείζονα βήματα για την αποκατάσταση των θυμάτων της γενοκτονίας που διεπράχθη από τους παλιούς της συμμάχους, τους Ναζί, και τοπικούς συνεργάτες».[10]                                                                

 Στοχεύοντας, λοιπόν, σε μία ενδυναμωμένη Ευρώπη όπου θα υπάρχει καλύτερη πληροφόρηση για τους πολιτισμούς, τις θεωρήσεις και τις παραδόσεις των ποικίλλων ομάδων που συνυπάρχουν στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, η αντιμετώπιση χρόνιων καταστάσεων όπως ο αντισημιτισμός ή η ξενοφοβία αποτελεί τη «σημαία» της Ρουμανικής Προεδρίας. Πολλώ δε μάλλον όταν συνοδεύεται από την προώθηση ενός καλύτερου διαπολιτισμικού διαλόγου και αλληλεπίδρασης, αποθαρρύνοντας τη ρητορική μίσους και διαδραματίζοντας πρωτεύοντα ρόλο «στις διεθνείς δράσεις ενάντια σε αντισημιτικές, εξτρεμιστικές και ξενοφοβικές εκδηλώσεις»,[11] σύμφωνα με τα λεγόμενα της Ρουμάνας Πρωθυπουργού σε συζήτηση που πραγματοποιήθηκε λίγο καιρό πριν.[12]                                                                                                                          

Εν κατακλείδι, η Ρουμανική Προεδρία «έρχεται» σε μία περίοδο κατά την οποία το ευρωπαϊκό οικοδόμημα δεν βρίσκεται στις καλύτερες ή τις πιο ήσυχες μέρες του. Χωρίς να τυγχάνει απόλυτης εμπιστοσύνης ή αποδοχής ως προς τα νέα της καθήκοντα, η Ρουμανία οφείλει να διαχειριστεί μία σύνθετη ατζέντα ζητημάτων, προϋποθέτοντας συνετή δράση εκ μέρους της. Εντούτοις, το γεγονός ότι αναδύεται σε μία πρωτοπόρο χώρα σε καταστάσεις όπως ο αντισημιτισμός, συνιστά ένα ενθαρρυντικό δείγμα για τη θητεία της στο Συμβούλιο της Ευρώπης και κυρίως σε μία περίοδο όπου οι πολιτικοοικονομικές και κοινωνικές ανατροπές που βάλλουν την ΕΕ προσδίδουν άλλο νόημα στο δικό της motto: τη συνοχή.

---

[1] Κινητοποιήσεις, διαδηλώσεις, πλήθος κοινωνικών προβλημάτων αλλά και εξαιρετικά σοβαρά ζητήματα διαφθοράς αναδεικνύουν την εύθραυστη κατάσταση που επικρατεί στον ευρύτερο χώρο των Βαλκανίων. Ζητήματα όπως το ανεπίλυτο θέμα των σχέσεων Σερβίας-Κοσόβου, η λαϊκή δυσαρέσκεια σε Αλβανία, Σερβία, Μαυροβούνιο, το καθεστώς της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης σε συνδυασμό με την απουσία προσπαθειών για την επίτευξη πραγματικής ανάπτυξης εντείνουν την συνολική υφιστάμενη κρίση που παρατηρείται κατά κόρον στην εν λόγω περιοχή.

[2]Programme of the Romanian Presidency of the Council of the European Union (1 January-30 June 2019). Διαθέσιμο: https://www.consilium.europa.eu/media/37974/romanian-presidency-programme.pdf [Ημερομηνία πρόσβασης: 15/03/2019].

[3]Ibid.

[4]Ibid.

[5]Η προηγούμενη «τριάδα των Προεδριών» ήταν μεταξύ Εσθονίας, Βουλγαρίας και Αυστρίας το χρονικό διάστημα από τον Ιούλιο του 2017 έως τον Δεκέμβριο του 2018. Οι προτεραιότητες αυτής της προεδρίας ήταν συνδεδεμένες με την ισχυρή παρουσία της ΕΕ στην παγκόσμια σκηνή, την ασφάλεια, την προστασία του περιβάλλοντος, την εξασφάλιση ανάπτυξης και θέσεων εργασίας.

[6]Rankin J., The Guardian, Romania to take over EU presidency amid fears for rule of law, (December, 2018). Διαθέσιμο: https://www.theguardian.com/world/2018/dec/30/romania-to-take-over-eu-presidency-amid-fears-for-rule-of-law [Ημερομηνία πρόσβασης: 18/03/2019]. 

[7]Zalan E., EUobserver, EU and Romanian leaders quarrel at presidency launch, (January, 2019). Διαθέσιμο: https://euobserver.com/political/143873 [Ημερομηνίαπρόσβασης: 20/03/2019].

[8]Τα τελευταία χρόνια, ο αντισημιτισμός γνωρίζει ιδιαίτερα ανησυχητική αποδοχή από τα ευρωπαϊκά κράτη με τους Εβραίους να βιώνουν ένα κλίμα αυξημένης επιθετικότητας. Σε αυτό, συντελεί η ρητορική μίσους που χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο από πιο ακραίες πολιτικές παρατάξεις ενώ, οι παρενοχλήσεις και ο αυξανόμενος φόβος του εβραϊκού πληθυσμού για την θρησκευτική στοχοποίησή του είναι καθημερινά φαινόμενα. Ειδικότερα, σε χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία, έχει καταγραφεί αύξηση των αδικημάτων εναντίον Εβραίων κατά 74% και 60% αντίστοιχα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. 

[9]International Holocaust Remembrance Alliance, Romania adopts special legislation on combating of anti-Semitism, (June, 2018). Διαθέσιμο: https://www.holocaustremembrance.com/news-archive/romania-adopts-special-legislation-combatting-antisemitism [Ημερομηνία πρόσβασης: 17/03/2019].

[10] The Times of Israel, After-foot dragging, Romania pays millions to Holocaust victims, (September, 2018). Διαθέσιμο: https://www.timesofisrael.com/after-foot-dragging-romania-pays-millions-to-holocaust-victims/ [Ημερομηνία πρόσβασης: 21/03/2019].

[11] Nine O’Clock, Dancila: Romania has become a regional model today in combating Anti-Semitism and xenophobia, (February, 2019). Διαθέσιμο: https://www.nineoclock.ro/2019/02/07/dancila-romania-has-become-a-regional-model-today-in-combating-anti-semitism-and-xenophobia/ [Ημερομηνία πρόσβασης: 19/03/2019].

[12] “Fight against Anti-Semitism: a joint approach for a better protection of the Jewish communities in Europe – from practices to action”