του Πανταζόπουλου Βασίλη
Η Σαουδική Αραβία αποτελεί μια χώρα της Μέσης Ανατολής όπου τα δικαιώματα
των γυναικών είναι ιδιαιτέρως περιορισμένα. Η καταπίεση που βιώνουν, αλλά και η
κακοποίηση που υφίστανται ακόμη και από συγγενικά πρόσωπα εξωθεί πολλές από
αυτές στο να φύγουν από τη χώρα αναζητώντας μια καλύτερη ζωή σε κοινωνίες όπου
η θέση της γυναίκας είναι, σε γενικές γραμμές, ισότιμη με αυτή του άντρα. Για
να αποφύγουν τις διακρίσεις και να
καταφέρουν να κυνηγήσουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, αναγκάζονται να
προσπαθήσουν να μεταναστεύσουν σε περιοχές όπως η Ευρώπη, η Αυστραλία, ο
Καναδάς, αλλά και σε γειτονικές χώρες στις
οποίες ο Ισλαμικός νόμος δεν
είναι τόσο καταπιεστικός. Αυτή βέβαια δεν είναι μια εύκολη απόφαση, καθώς ο
έλεγχος που αντιμετωπίζουν στη Σαουδική Αραβία είναι πολύ αυστηρός.
Για ποιους
λόγους όμως εξωθούνται πολλές γυναίκες να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να
αναζητήσουν την τύχη τους στο εξωτερικό; Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων
Δικαιωμάτων υπάρχουν δέκα βασικοί λόγοι για τους οποίους παρατηρείται αυτό το
φαινόμενο. Οι λόγοι αυτοί εκτείνονται από την ενδοοικογενειακή βία και τις
διακρίσεις στον επαγγελματικό τομέα, μέχρι την απαγόρευση να ταξιδεύουν χωρίς
την άδεια αρσενικού μέλους της οικογένειάς τους.[1] Το τελευταίο διάστημα, υπάρχουν περιπτώσεις γυναικών που
κατάφεραν να φύγουν από το συγκεκριμένο βασίλειο και δέχτηκαν να μιλήσουν για
την εμπειρία τους, αλλά και για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν στην προσπάθειά
τους αυτή. Για να καταφέρει μια γυναίκα να δραπετεύσει θα πρέπει να ξεπεράσει
ένα μεγάλο αριθμό εμποδίων που σχετίζονται με οικογενειακή πίεση, κοινωνική
κατακραυγή, κρατικές μεθοδεύσεις αλλά και την δυσπραγία διεθνών οργανισμών να
τις προστατεύσουν καθώς η Σαουδική Αραβία αποτελεί ένα βασικό παίκτη στην
περιφερειακή πολιτική σκακιέρα αλλά και έναν ισχυρό σύμμαχο για δυτικές
δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ. Έτσι είναι συχνό το φαινόμενο μια γυναίκα να καταφέρνει
να μεταναστεύσει και μετά από πιέσεις που δέχεται η χώρα υποδοχής να καταλήγει
να τελεί υπό κράτηση, να μην της χορηγείται άδεια παραμονής ή ακόμη και να
απελαύνεται πίσω στη Σαουδική Αραβία. Μία
σημαντική δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες είναι το σύστημα της
«αρσενικής κηδεμονίας». Κηδεμόνες γίνονται συνήθως ο πατέρας ή ένας θείος, αλλά
υπάρχουν και περιπτώσεις που τη θέση αυτή καταλαμβάνει ο αδερφός ή ακόμη και ο γιος μιας γυναίκας.[2] Οι γυναίκες πρέπει να λάβουν την άδεια του
κηδεμόνα τους για να ταξιδέψουν στο εξωτερικό, να παντρευτούν ή να βγουν από τη
φυλακή και σε κάποιες περιπτώσεις για να εργαστούν ή να δεχτούν ιατρική
φροντίδα. Επίσης, δυσκολεύονται να πραγματοποιήσουν καθημερινές δραστηριότητες,
όπως να αναγραφούν στους ιατρικούς καταλόγους ή να νοικιάσουν ένα διαμέρισμα.
Στην περίπτωση που μια
γυναίκα εκφραστεί ενάντια στη συγκεκριμένη πρακτική, κινδυνεύει να βρεθεί στην
φυλακή, όπου υπάρχουν μαρτυρίες που μιλούν για βασανιστήρια.[3] Αναφορές από το
Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κάνουν λόγο για γυναίκες που εξαφανίστηκαν
όταν επαναπατρίστηκαν μετά την απόδραση τους.
Άλλες φυλακίστηκαν όταν παραβίασαν τους «νόμους υπακοής» και δεν μπορούν
να αποφυλακιστούν δίχως υπογραφή από άντρας που έχει την κηδεμονία.
Επιπλέον, Στη Σαουδική Αραβία έχει
δημιουργηθεί ένα σύστημα (επονομαζόμενο “Absher”) το οποίο περιέχει αρχείο με
γυναίκες της χώρας και τα μέσα ώστε να τις εμποδίζει να ταξιδεύουν, αλλά και αν χρειαστεί να τις
συλλαμβάνει αν φεύγουν χωρίς άδεια.[4] Εκτός από διάφορες
καθημερινές δυσκολίες, το σύστημα αυτό επιτρέπει στους άντρες να καθορίζουν
πότε και από πού επιτρέπεται τις γυναίκες της οικογένειάς τους να πετάξουν στο
εξωτερικό αλλά και να ανακληθεί η άδεια ταξιδιού. Επιπρόσθετα, μπορούν να
ενεργοποιήσουν ειδική εφαρμογή η οποία τους ενημερώνει με γραπτό μήνυμα στην
περίπτωση που μια γυναίκα χρησιμοποιήσει το διαβατήριό της στα σύνορα ή σε
αεροδρόμιο.[5]
Ένα
ακόμη πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στη Σαουδική Αραβία είναι ο
κίνδυνος ενάντια στην ίδια τους τη ζωή. Σε περίπτωση που δεν καταφέρουν να
δραπετεύσουν από τη χώρα ή εάν δεν βρεθεί χώρα να τις υποδεχτεί, τότε υπάρχει
σοβαρή πιθανότητα να δολοφονηθούν όταν επαναπατριστούν. Είτε αυτό θα συμβεί στα
χέρια κυβερνητικών δρώντων, είτε στα χέρια της ίδιας τους της οικογένειας, αφού
η προσπάθεια απόδρασης από τη χώρα επιφέρει ντροπή τόσο στον οικογενειακό
κύκλο, όσο και στο Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας γενικότερα. Το σύστημα της
συγκεκριμένης χώρας, είναι σχεδιασμένο ώστε να αναπαράγει στο κύκλωμα της
οικογένειας τον έλεγχο που ασκεί το κράτος στους υπηκόους του.[6] Ο πατριαρχικός έλεγχος που
ασκείται λοιπόν, φτάνει σε όλα τα επίπεδα του κοινωνικού ιστού, εκπαιδεύοντας
τρόπον τινά τους πολίτες ώστε να δρουν ανάλογα με αυτό το σκεπτικό και
ουσιαστικά να εξοστρακίζουν τις γυναίκες από βασικά δικαιώματα και εκφάνσεις
της καθημερινότητας.
Στο
διεθνές επίπεδο, η διαπραγματευτική ισχύς που διαθέτει η Σαουδική Αραβία είναι
γνωστή. Αυτό προκαλεί ένα επιπλέον πρόβλημα στις γυναίκες που αποφασίζουν να
προσπαθήσουν να δραπετεύσουν από τη χώρα. Η πίεση που μπορεί να ασκηθεί στις
χώρες υποδοχής σε οικονομικό, ενεργειακό και πολιτικό επίπεδο είναι τέτοια, που
συχνά παρατηρείται το φαινόμενο της επιστροφής γυναικών στις οικογένειές τους,
κάτι που θέτει σε σοβαρό κίνδυνο την σωματική τους ακεραιότητα, ακόμη και την
ίδια τους τη ζωή. Παρόλο που ο νέος πρίγκιπας έκανε κάποιες κινήσεις , σε μια
προσπάθεια να κερδίσει την συμπάθεια της διεθνούς κοινής γνώσης, προς την
φυλετική ισότητα, αυτές δεν είχαν ως στόχο βασικά κομμάτια της κοινωνικής ζωής
και αφορούσαν κυρίως «ακίνδυνες» παραχωρήσεις, όπως το δικαίωμα των γυναικών να
οδηγούν. Με την χρήση των μέσων
κοινωνικής δικτύωσης, έχει δημιουργηθεί το τελευταίο διάστημα ένα ρεύμα
κοινωνικής αναταραχής τόσο στη Σαουδική Αραβία όσο και διεθνώς, το οποίο είναι
πιθανό να προκαλέσει αναταραχές στο σύστημα της χώρας. Αν λάβουμε πάντως υπόψη
τους πόρους που διαθέτει η βασιλική
οικογένεια αλλά και το ιδιαίτερα εξελιγμένο οικοδόμημα ασφαλείας που έχει
δημιουργήσει μετά και από την περιπέτεια της Αραβικής Άνοιξης, επαφίεται στην
βούληση της κυβέρνησης η πορεία που θα ακολουθήσει το συγκεκριμένο ρεύμα.
Συνοψίζοντας,
οι γυναίκες κάτοικοι της Σαουδικής Αραβίας αντιμετωπίζουν πληθώρα κινδύνων στην
προσπάθειά τους να ζήσουν μια ζωή ελεύθερη
και ισότιμη με αυτή των αντρών σε ένα περιβάλλον διαφορετικό από αυτό
που προσφέρει η κυβέρνηση του Ριάντ. Από την ενδοοικογενειακή βία μέχρι την
κυβερνητική καταστολή μέχρι τις πιέσεις σε διεθνές επίπεδο, γίνεται φανερό ότι
χωρίς τη βοήθεια του ΟΗΕ, τόσο προς τις ίδιες όσο και με τη μορφή πίεσης προς
την κυβέρνηση, η ζωή των συγκεκριμένων γυναικών δύσκολα θα μεταβληθεί προς το
καλύτερο.
[1] Human Rights Watch, Saudi Arabia: 10 Reasons Why Women Flee, (January,
2019) διαθέσιμο:
https://www.hrw.org/news/2019/01/30/saudi-arabia-10-reasons-why-women-flee, [ημ/νία πρόσβασης: 24/2/2019].
[2] ABC News, Rahaf Alqunun’s case shines light on
How Saudi Arabia’s guardianship system controls women, (January, 2019), διαθέσιμο: https://www.abc.net.au/news/2019-01-10/saudi-arabias-guardianship-system-explained/10703754 , [ημ/νία πρόσβασης: 24/2/2019].
[3] Ibid.
[4] Bostock, Bill, Insider, Saudi Arabia runs a
huge, sinister online database of women that men use to track them and stop
them from running away, (February, 2019),
διαθέσιμο: https://www.thisisinsider.com/absher-saudi-website-men-control-women-stop-escape-2019-1 , [ημ/νία πρόσβασης:24/2/2019].
[5] Ibid.
[6] Batrawy, Aya, National Post, Another Saudi
woman turns to social media to plea for protection from her father, (January,
2019), διαθέσιμο: https://nationalpost.com/news/world/saudi-women-runaways-rebel-against-system-of-male-control , [ημ/νία πρόσβασης:24/2/2019].
[6] Ibid.
