Διεθνής Διάσκεψη για το Κλίμα στο Παρίσι (“One Planet Summit”)

της Καφρίτσα Λαμπρίνας

Με αφορμή τη διεθνή διάσκεψη για το περιβάλλον που έλαβε χώρα στα μέσα του Δεκεμβρίου στο Παρίσι, ύστερα από πρωτοβουλία του Γάλλου προέδρου Emmanuel Macron, περισσότεροι από 50 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων συζήτησαν για δημόσιες και ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις, στο πλαίσιο της δράσης για το κλίμα μαζί με επικεφαλής κεντρικών τραπεζών, τοπικούς και περιφερειακούς ηγέτες, δημάρχους μεγάλων πόλεων, ΜΚΟ και επιχειρηματίες. Το εν λόγω άρθρο αναλύει τους στόχους και τις αποφάσεις της συνόδου προκειμένου να στηριχθούν οι παγκόσμιες προσπάθειες για την κλιματική αλλαγή και να διασφαλιστούν οι δεσμεύσεις των χωρών στη Συμφωνία του Παρισιού δύο χρόνια πριν.

Στις 12 Δεκεμβρίου 2017, ακριβώς δυο χρόνια μετά την ιστορική συμφωνία για την κλιματική αλλαγή (COP21) που επετεύχθη στο Παρίσι το Δεκέμβριο 2015, ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron σε συνεργασία με τον Πρόεδρο της Παγκόσμιας Τράπεζας Jim Yong Kim και τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Antonio Guterres διοργάνωσαν το «One Planet Summit», με σκοπό την υποστήριξη του κοινού αγώνα για την προστασία του περιβάλλοντος από την υπερθέρμανση του πλανήτη. Η ανακοίνωση της διάσκεψης έγινε από τον Γάλλο Πρόεδρο, μετά τις δηλώσεις του Αμερικανού Donald Trump ότι θα αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού, καθώς όπως υποστηρίζει η εν λόγω συμφωνία ζημιώνει την αμερικανική οικονομία στερώντας θέσεις εργασίας και εμποδίζοντας τις βιομηχανίες άνθρακα, πετρελαίου και μεταποίησης.[1] Ο Γάλλος Πρόεδρος παραλλάσσοντας το σλόγκαν της προεκλογικής εκστρατείας του Donald Trump σε «Make our planet great again», έθεσε την προστασία του περιβάλλοντος ψηλά στην ατζέντα του.

Η διάσκεψη

Η εν λόγω διεθνής σύνοδος έρχεται ως συνέχεια της διάσκεψης, COP23,[2] που πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο στη Βόννη με σκοπό τη λήψη αποφάσεων για την τήρηση των δεσμεύσεων της Συμφωνίας των Παρισίων. Κύριοι στόχοι της ήταν η ανάληψη δράσεων, η καινοτομία και η αλληλοϋποστήριξη στις προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.[3] Οι συζητήσεις μεταξύ των παρευρισκόμενων διαχωρίστηκαν σε τέσσερα πάνελ με συγκεκριμένη θεματολογία.

Ειδικότερα, το πρώτο πάνελ είχε ως θέμα την αλλαγή της κλίμακας χρηματοδότησης της δράσης για το κλίμα. Οι σημερινές επενδύσεις διαμορφώνουν τον κόσμο του αύριο, επομένως για να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να προσαρμοστούν στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, θα πρέπει να επενδυθούν τρισεκατομμύρια δολάρια. Στο πλαίσιο αυτό, οι δημόσιες και ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις θα πρέπει να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στη βιώσιμη ανάπτυξη και ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να αλλάξει η οικονομική κλίμακα για την κλιματική δράση.[4] Στο δεύτερο πάνελ, βάση των συζητήσεων απετέλεσε το «πρασίνισμα» της οικονομίας υπέρ μιας βιώσιμης ανάπτυξης. Πιο συγκεκριμένα, οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν ότι η ενεργή παρουσία όλων των φορέων χρηματοδότησης είναι καθοριστικής σημασίας για την μάχη ενάντια στην κλιματική αλλαγή και τη μετατροπή σε μια οικονομία, που θα εκπέμπει λιγότερα αέρια του θερμοκηπίου και θα είναι σε θέση να προσαρμοστεί στα μελλοντικά δεδομένα. Για το σκοπό αυτό, απαραίτητη είναι η εκμετάλλευση καινοτόμων μέσων. Έτσι, αναφέρθηκαν σε ζητήματα, όπως ο ρόλος της χρηματοδότησης για τη μετατροπή των επιχειρήσεων, η ενίσχυση της δυναμικής τους σε θέματα κλίματος, η βελτίωση της δημοσιοποίησης των οικονομικών τους δεδομένων και η κινητοποίηση επενδυτών σε θέματα που αφορούν την κλιματική αλλαγή.[5]

Στο τρίτο πάνελ οι συζητήσεις διαμορφώθηκαν γύρω από το ζήτημα της επιτάχυνσης της τοπικής και περιφερειακής δράσης υπέρ της προστασίας του κλίματος. Ειδικότερα, έγινε αναφορά στην αξία των τοπικών συμφωνιών για την επίτευξη των παγκόσμιων στόχων της συμφωνίας του Παρισιού και στην προώθηση λύσεων για την καλύτερη συνεργασία μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, αλλά και μεταξύ διαφόρων επιπέδων κυβερνήσεων ώστε πόλεις, κράτη και περιοχές σε όλον τον κόσμο να δεσμευτούν για δράσεις αναφορικά με την κλιματική αλλαγή.[6] Στο τέταρτο και τελευταίο πάνελ, πυρήνας των συζητήσεων απετέλεσε η ενίσχυση των δημοσίων πολιτικών για την οικολογική και ομαλή μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, που θα προσαρμόζεται και θα είναι ανθεκτική στην προστασία του περιβάλλοντος. Αλλαγές έχουν πραγματοποιηθεί ήδη σε τομείς όπως οι μεταφορές, ωστόσο πρέπει να επεκταθούν και να επιταχυνθούν σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.[7]

Οι διεθνείς δεσμεύσεις

Κατά τη διάρκεια της συνόδου, ο Γάλλος πρόεδρος Macron προειδοποίησε τους συμμετέχοντες ότι προτού προχωρήσουν σε δεσμεύσεις θα πρέπει να τις σκεφτούν πολύ καλά. Έτσι, οι παρευρισκόμενοι μετά από διεξοδικές συζητήσεις προχώρησαν σε δώδεκα παγκόσμιες δεσμεύσεις, που χωρίζονται σε τρεις υποκατηγορίες ανάλογα το θέμα τους και αφορούν ενέργειες που θα βοηθήσουν να συγκρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τους 2°C και με τη σειρά τους να διασφαλίσουν την επίτευξη των στόχων του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη.[8]

Αναλυτικότερα, οι τέσσερις πρώτες δεσμεύσεις αφορούν την ενίσχυση της χρηματοδότησης για προσαρμογή και ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή. Η πρώτη δέσμευση περιλαμβάνει τα νησιωτικά κράτη και τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν ώστε να αντιδράσουν στα ακραία φαινόμενα που εμφανίζονται στις εν λόγω περιοχές. Ως παράδειγμα, δόθηκε η περιοχή της Καραϊβικής που ανασυγκροτείται μέσω ενός επενδυτικού σχεδίου μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ύψους 8 δισεκατομμυρίων δολαρίων.[9] Η δεύτερη δέσμευση σχετίζεται με την προστασία του εδάφους και του νερού από την κλιματική αλλαγή, με αναφορές σε προγραμματισμένα έργα όπως η χρηματοδότηση των 600 εκατομμυρίων δολαρίων για την προσαρμογή του αγροτικού κόσμου στην κλιματική αλλαγή από το ίδρυμα Gates, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και άλλες χώρες.[10] Συνεχίζοντας στην τρίτη δέσμευση, οι συμμετέχοντες αναφέρθηκαν στις δημόσιες συμβάσεις και την πρόσβαση των τοπικών κυβερνήσεων στην πράσινη χρηματοδότηση, όπως τη δημιουργία του προγράμματος “Global urbis” που θα αποτελεί ένα κοινό πλαίσιο για τις πόλεις, με σκοπό την απλούστευση της πρόσβασής τους σε δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους για την κλιματική αλλαγή. Η τέταρτη παγκόσμια δέσμευση αφορά την κινητοποίηση ερευνητών και νέων ανθρώπων να δουλέψουν για το κλίμα, παραδείγματος χάριν μέσω της παροχής πανεπιστημιακών υποτροφιών από το ίδρυμα Gates και το ίδρυμα BNP Paribas.[11]

Οι επόμενες τέσσερις δεσμεύσεις αναφέρονται στην επιτάχυνση της μετάβασης προς μια οικονομία χωρίς άνθρακα. Ειδικότερα, η πέμπτη δέσμευση αφορά την ικανοποίηση του στόχου των μηδενικών εκπομπών, ο οποίος πρόκειται να επιτευχθεί μέσω έργων όπως η δημιουργία παρατηρητηρίου στο διάστημα για το κλίμα. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία υποστηρίζεται από όλους τους ευρωπαϊκούς διαστημικούς σταθμούς και από κράτη όπως η Ρωσία, η Γαλλία και η Κίνα, καθώς η πρόσβαση σε δεδομένα διαστημικής παρακολούθησης θα αποτελέσει σημαντικό βήμα προόδου στο σύστημα παρατήρησης της γης. Η έκτη παγκόσμια δέσμευση περιλαμβάνει συμφωνίες, όπως η Διεθνής Ηλιακή Συμφωνία, που αποσκοπεί σε μια οικονομία, η οποία θα βασίζεται στην εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας και όχι του άνθρακα, ενώ η έβδομη σχετίζεται με τον τομέα των μεταφορών και την επίτευξη του στόχου της μηδενικής ρύπανσης μέσω παραδείγματος χάριν ηλεκτρικών οχημάτων. Η όγδοη δέσμευση των συμμετεχόντων έχει να κάνει με τη συμβατότητα της τιμής του άνθρακα με τη συμφωνία του Παρισιού (COP21) και πιο αναλυτικά με την αύξηση της τιμής του, ώστε να ενθαρρυνθούν οικονομικά μοντέλα συμβατά με άλλες πηγές ενέργειας.[12]

Τέλος, οι τελευταίες τέσσερις δεσμεύσεις αφορούν την τοποθέτηση των κλιματικών ζητημάτων στο επίκεντρο των οικονομικών αποφάσεων. Συγκεκριμένα, η ένατη δέσμευση αναφέρεται στις δράσεις των κεντρικών τραπεζών και των επιχειρήσεων, όπως την έναρξη πράσινων χρηματοδοτικών προγραμμάτων από κεντρικές τράπεζες και αρχές χρηματοπιστωτικών αγορών. Η δέκατη δέσμευση σχετίζεται με τη διεθνή κινητοποίηση των τραπεζών ανάπτυξης. Ειδικότερα στη σύνοδο υπογράφθηκε συμφωνία μεταξύ αναπτυξιακών τραπεζών για την ενίσχυση της χρηματοδότησης ενεργειών από αναπτυσσόμενες χώρες, που αποσκοπούν στην εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού. Η ενδέκατη δέσμευση έχει σχέση με την ανάληψη υποχρεώσεων από κρατικά κεφάλαια. Στο πλαίσιο της ξεκινά μια πρωτοβουλία ορισμένων κρατών, που συντονίζεται από τη Γαλλία και τη Νορβηγία και έχει ως σκοπό τη συγκέντρωση μεγάλων κρατικών κεφαλαίων υπέρ δράσεων για το κλίμα. Η δωδέκατη και τελευταία διεθνής δέσμευση της Συνόδου σχετίζεται με την κινητοποίηση θεσμικών επενδυτών. Κατά τη διάρκεια του «One planet summit» ξεκίνησε ο συνασπισμός «Δράση για το κλίμα 100+» που στοχεύει στη συγκέντρωση 225 μεγάλων θεσμικών επενδυτών, με πάνω από 26 τρισεκατομμύρια δολάρια σε διαχειριζόμενα περιουσιακά στοιχεία, για να συντονίσουν τις ενέργειές τους όσον αφορά τις 100 δημόσιες εταιρείες με τις υψηλότερες εκπομπές.[13]

Η πρωτοβουλία της Παγκόσμιας Τράπεζας

Στο πλαίσιο των προσπαθειών της Παγκόσμιας Τράπεζας να επιτύχει τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, ο Πρόεδρος Jim Yong Kim ανακοίνωσε ότι έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου θα πάψουν να χρηματοδοτούνται από το 2019, συμπληρώνοντας ότι ίσως υπάρξουν εξαιρέσεις οι οποίες θα περιλαμβάνουν τις φτωχότερες χώρες.[14] Πιο συγκεκριμένα, όπως τόνισε, θα πραγματοποιηθούν χρηματοδοτήσεις αγωγών φυσικού αερίου σε αναπτυσσόμενες χώρες, αν πρόκειται να διευκολυνθεί η πρόσβαση αυτών των ανθρώπων στην ενέργεια, σύμφωνα πάντα με τις δεσμεύσεις που προκύπτουν από τη Συμφωνία του Παρισιού. Επιπρόσθετα, ζήτησε κυβερνητικά κίνητρα για ενέργειες κατά της κλιματικής αλλαγής, όπως τη διακοπή επιδοτήσεων σε ορυκτά καύσιμα, την εισαγωγή πλαφόν για την τιμή του άνθρακα, τη βελτίωση προτύπων ενεργειακής απόδοσης και την εφαρμογή διαγωνισμών με σκοπό το χαμηλότερο κόστος ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.[15]     

Η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Εκτός από την Παγκόσμια Τράπεζα και ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Valdis Dombrovskis ανακοίνωσε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι θετική στο να χαμηλώσει τις κεφαλαιακές απαιτήσεις για τις τράπεζες που χρηματοδοτούν επενδύσεις φιλικές προς το περιβάλλον ως μια ενέργεια ενδυνάμωσης της πράσινης ανάπτυξης. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία θα μπορούσε να ενταχθεί στο ευρύτερο πλαίσιο των μέτρων που η Ευρωπαϊκή Ένωση σκοπεύει να ανακοινώσει το Μάρτιο για τη μείωση της εκπομπής ρύπων κατά 40% έως το 2030.[16]

Πρόταση για πανευρωπαϊκό φόρο υπέρ της δράσης για την προστασία του πλανήτη

Στο ίδιο κλίμα συζητήσεων, τέσσερις υπουργοί της Γαλλίας λίγες μέρες πριν την έναρξη της Συνόδου “One Planet Summit”, πρότειναν έναν πανευρωπαϊκό φόρο στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, με τα έσοδα του οποίου θα χρηματοδοτείτο ο αγώνας εναντίον της κλιματικής αλλαγής. Πιο αναλυτικά, όπως τόνισαν οι υπουργοί Οικονομικών, Περιβάλλοντος, Εξωτερικών και Ανώτατης Εκπαίδευσης ο φόρος αυτός θα μπορούσε να αποφέρει ως και 5 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο μέχρι το 2020.[17] Συζητήσεις για την επιβολή ενός τέτοιου φόρου γίνονται εδώ και χρόνια μεταξύ 10 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Αυστρία, Βέλγιο, Ελλάδα, Πορτογαλία, Σλοβενία, Σλοβακία, Ισπανία) ωστόσο, δεν έχει υπάρξει συμφωνία λόγω διαφορών των κρατών για το ποια όργανα θα είναι αρμόδια και μέχρι ποιο σημείο θα φτάνουν οι αρμοδιότητές τους.

Η Γαλλία, όπως υπενθύμισαν, έχει θεσπίσει ήδη φόρο στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές ώστε να χρηματοδοτήσει τις πράσινες πολιτικές της. To 2012, εισήγαγε φόρο ύψους 0,2% στις αγορές μετοχών γαλλικών εταιριών με χρηματιστηριακή αξία τουλάχιστον 1 δισεκατομμύριο ευρώ, αποφέροντας το 2016 1,1 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό το οποίο αυξήθηκε το 2017 κατά 0,3%.[18]

Επομένως, η γαλλική κυβέρνηση έχει δηλώσει την επιθυμία της να πιέσει την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη θέσπιση ενός τέτοιου πανευρωπαϊκού φόρου με την προϋπόθεση να είναι αποτελεσματικός. Βασικό παράγοντα αποτελεί και το αν η Μεγάλη Βρετανία θα έχει πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετά το Brexit, καθώς όπως είναι λογικό οι επιχειρήσεις θα μετακομίσουν στο Λονδίνο όπου δεν θα ισχύει ο εν λόγω φόρος. Στο ίδιο πλαίσιο σκέψεων, οι τράπεζες και οι υπόλοιποι αντιτιθέμενοι του φόρου τονίζουν, ότι μια τέτοια πρωτοβουλία θα είχε νόημα μόνο εάν συμπεριελάμβανε πολλές χώρες, διότι σε αντίθετη περίπτωση οι συναλλαγές θα μετατοπιστούν σε οικονομικά κέντρα που δεν υιοθετούν το νέο φόρο.[19]

Επίλογος

Με το τέλος της συνόδου “One planet summit” μπορούμε να καταλήξουμε ότι στη συγκεκριμένη διάσκεψη οι αποφάσεις και οι δεσμεύσεις γίνονται πλέον πιο ξεκάθαρες και πιο χειροπιαστές, σε αντίθεση με τα γενικά πορίσματα των προηγούμενων διασκέψεων. Άλλωστε, όπως τόνισε και ο Πρόεδρος της Γαλλίας Emmanuel Macron, ο πλανήτης χάνει τη μάχη του ενάντια στην κλιματική αλλαγή γι’ αυτό πρέπει όλοι να δράσουμε και να κινηθούμε γρήγορα.[20] Επομένως, η εφαρμογή των δεσμεύσεων από το σύνολο των κρατών καθίσταται ιδιαιτέρως σημαντική, καθώς η κλιματική αλλαγή και οι δυσμενείς επιπτώσεις της εκτιμώνται ότι τα επόμενα χρόνια θα αυξηθούν καθιστώντας προφανές ότι τα οικονομικά συμφέροντα δεν δύνανται να έχουν σημαίνουσα θέση σε ένα τόσο ουσιώδες ζήτημα.

---

[1] «Οι ΗΠΑ ενημέρωσαν επίσημα τον ΟΗΕ για την απόσυρσή τους από τη Συμφωνία του Παρισιού», Ναυτεμπορική, 05/08/17, http://www.naftemporiki.gr/story/1264883, ημ.ανάκτησης 19/12/17

[2] Διάσκεψη των Μερών (Conference of the Parties), αποτελεί το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων της Σύμβασης Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή.

[3] «The three aims of the One Planet Summit», Επίσημος ιστότοπος ενημέρωσης της Συνδιάσκεψης One Planet Summit, 12/12/17, http://www.climatefinanceday.com/one-planet-summit, ημ.ανάκτησης 27/12/17

[4] «The 12 #ONEPLANET Commitments, One Planet Summit – Une Initiative du président de la République, 12/12/17, https://www.oneplanetsummit.fr/en/, ημ.ανάκτησης 27/12/17

[5] Ibid

[6] Ibid

[7] Ibid

[8]  «One Planet Summit: Finance commitments fire-up higher momentum for Paris Agreement», United Nations, 12/12/17, http://www.un.org/sustainabledevelopment/blog/2017/12/one-planet-summit-finance-commitments-fire-higher-momentum-paris-agreement/, ημ.ανάκτησης 1/1/18

[9]  Ibid

[10] Ibid

[11] Ibid

[12] Ibid

[13] Ibid

[14] “Factbox - One Planet summit turns to private sector for climate action”, Reuters, 12/12/17, https://uk.reuters.com/article/uk-climatechange-summit-pledges-factbox/factbox-one-planet-summit-turns-to-private-sector-for-climate-action-idUKKBN1E61V7, ημ.ανάκτησης 6/1/18

[15] «Η Παγκόσμια Τράπεζα θα σταματήσει τη χρηματοδότηση έργων πετρελαίου και φυσικού αερίου μετά το 2019», Ναυτεμπορική, 13/12/17,  http://www.naftemporiki.gr/story/1304104/i-pagkosmia-trapeza-tha-stamatisei-ti-xrimatodotisi-ergon-petrelaiou-kai-fusikou-aeriou-meta-to-2019, ημ.ανάκτησης 6/1/18

[16] Supra note 14

[17] “France to push for European financial transactions tax”, Reuters, 10/12/17, https://www.reuters.com/article/us-france-tax-environment/france-to-push-for-european-financial-transactions-tax-idUSKBN1E40G1, ημ. ανάκτησης 6/1/18

[18] Ibid

[19] Ibid

[20] Richard Lough, Michael Rose, «World is losing the battle against climate change, Macron says”, Reuters, 12/12/17, https://www.reuters.com/article/us-climatechange-summit-macron/world-is-losing-the-battle-against-climate-change-macron-says-idUSKBN1E6007, ημ. ανάκτησης 8/1/18