«Ουκρανία, Τσερνόμπιλ 2018» Από την πυρηνική καταστροφή στην αναγέννηση της πράσινης ενέργειας

της Μπίτσας Δήμητρας

Η είδηση της κατασκευής μιας νέας μονάδας ηλιακής ενέργειας στην εγκαταλελειμμένη εδώ και τρείς δεκαετίες περιοχή του Τσερνόμπιλ δημιουργεί κάθε άλλο παρά ένα αίσθημα αισιοδοξίας ανοίγοντας ταυτόχρονα, ένα νέο κεφάλαιο στην ενεργειακή δυναμική της Ουκρανίας. Μελετώντας το θέμα εις βάθος διαπιστώνεται πέραν του αισιόδοξου συμβολισμού του εν λόγω εγχειρήματος, επιπλέον μια πολιτική και οικονομική – ενεργειακή διάσταση. Συνδυαστικά με τη νέα Ενεργειακή Στρατηγική της χώρας, που μετουσιώθηκε αισίως τον Αύγουστο του 2017, γίνεται αντιληπτή η στροφή της μέχρι πρόσφατα ενεργειακής γραμμής της χώρας από την παραδοσιακά ρωσικά εξαρτώμενη προς μια εξευρωπαϊσμένη, πράσινη και φιλική προς το περιβάλλον ενεργειακή πολιτική.

 

Τον Δεκέμβριο του 2017 ανακοινώθηκε και επίσημα η έναρξη των διαδικασιών κατασκευής μιας μονάδας ηλιακής ενέργειας στην περιοχή του Τσερνόμπιλ, μόλις 100 μέτρα από τον πυρηνικό αντιδραστήρα που το 1986 βύθισε στο σκοτάδι την εν λόγω περιοχή.[1] Πρόκειται για ένα πάρκο με 3.800 φωτοβολταϊκά πάνελ[2] ισχύος 1 megawatt σε μια επιφάνεια ίσης 2500 τχλμ., με το κόστος κατασκευής να ανέρχεται στο €1δισεκατομμύριο ($1,2εκατομ).[3] Την ευθύνη του έργου έχει αναλάβει μια κοινοπραξία στην οποία συμμετέχουν η ουκρανική τεχνική εταιρεία Rodina Energy Group και η γερμανική εταιρεία Enerparc.[4] Η εν λόγω κοινοπραξία βρίσκεται από καιρό σε συζητήσεις με την Ουκρανική κυβέρνηση για την πραγματοποίηση μια σειράς έργων για τη χρήση και αξιοποίηση της εγκαταλελειμμένης περιοχής για την παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ειδικότερα, η ενδεχόμενη επιτυχία του ανωτέρω πρώτου εγχειρήματος θα ευνοήσει την ευόδωση σχεδίων που αφορούν στην προώθηση έργων για την ανάπτυξη και επιπλέον ηλιακής ενέργειας ισχύος έως και 99 megawatt[5] στην ευρύτερη περιοχή του Τσερνόμπιλ.

Οι προσπάθειες για την αξιοποίηση της εν λόγω περιοχής χρονολογούνται από το 2015. Όπως, χαρακτηριστικά σχολιάζει και ο Πρόεδρος της Rodina Energy Group Yevhen Variahin, παρόλο που η ιδέα του έργου έχει ξεκινήσει από το 2015, παρατηρείται μια βραδύτητα στην υλοποίηση του. Μόλις το Φεβρουάριο του 2017 κατοχυρώθηκε η περιοχή στα σχέδια της ουκρανικής ηγεσίας προς εκμετάλλευση και αξιοποίηση, τον Ιούνιο του 2017 δόθηκε άδεια κατασκευής και μόλις τον Οκτώβριο ήταν δυνατή η είσοδος της νέο ιδρυθείσας κοινοπραξίας στο μέρος κατασκευής του έργου.[6] Η κωλυσιεργία που συνόδευσε την πρωτοβουλία δύναται να αποδοθεί στην ανάγκη της ουκρανικής κυβέρνησης να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την προώθηση ενός τέτοιου έργου.

Θα αποτελούσε σοβαρή παράλειψη να μην τονίσουμε ότι η ολοκλήρωση του σχεδίου κατασκευής ενός νέου προστατευτικού καλύμματος για τα ερείπια του κατεστραμμένου αντιδραστήρα, αποτέλεσε σημαντική προϋπόθεση για την έναρξη των συζητήσεων περί αξιοποίησης της περιοχής και την ανάληψη δράσης. Το νέο προστατευτικό κάλυμμα,[7] που παρομοιάζεται με τρούλο ύψους 110 μέτρων και μήκους 165 μέτρων, χρηματοδοτήθηκε από τη διεθνή κοινότητα και κατασκευάστηκε προς αντικατάσταση του παλιότερου κατεστραμμένου, πλέον από τα χρόνια καλύμματος, με σκοπό να προστατέψει το περιβάλλον από την ραδιενέργεια που απελευθερώνεται ακόμη και σήμερα από την περιοχή, ευνοώντας έτσι τη μετέπειτα αξιοποίησή της. Το κόστος κατασκευής ανήλθε στα €2,15 δισεκατομμύρια και έχει διάρκεια ζωής περίπου για 100 χρόνια. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, με την εφαρμογή του νέου καλύμματος η ραδιενέργεια στην περιοχή έπεσε κατακόρυφα στο ένα δέκατο των προηγούμενων επιπέδων μετρήσεων.[8]

Το 2016 η κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα σχέδιο για την ανακατασκευή της απαγορευμένης περιοχής των 2.590τ.χλμ γύρω από το Τσερνόμπιλ.[9] Δεδομένου ότι η μακροχρόνια ραδιενέργεια καθιστά αδύνατη για αρκετά χρόνια ακόμα την ανάπτυξη της γεωργίας και της δασοκομίας, η παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας αποτελεί μια ενδιαφέρουσα εναλλακτική για την αξιοποίηση της εν λόγω περιοχής. Οι χαμηλές τιμές γης, το υπάρχον εγκατεστημένο σύστημα γραμμών ηλεκτροδότησης υψηλής τάσης, που είχε χρησιμοποιηθεί και κατά το παρελθόν για τους πυρηνικούς σταθμούς, καθώς και ένα καταρτισμένο εργατικό δυναμικό στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας[10] αποτελούν σημαντικά κίνητρα προσέλκυσης ξένων επενδυτών.[11]

Ακριβέστερα, η κοινοπραξία της Rodina Energy και Enerparc to 2016 υπέγραψε με την Ουκρανική κυβέρνηση συμβόλαιο για το εν λόγω ηλιακό πάρκο, κατά το οποίο η τελευταία δεσμεύεται να πληρώνει στους εταίρους της €15 λεπτά  την κιλοβατόρα για την ενέργεια που θα παράγεται από την περιοχή του Τσερνόμπιλ μέχρι το 2030.[12] Η ανωτέρω τιμή θεωρείται 40% υψηλότερη από το καθιερωμένο κόστος στην Ευρώπη, ωστόσο, δικαιολογείται από το γεγονός ότι η ουκρανική αγορά Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) αποτελεί μια νέα αγορά που χαρακτηρίζεται από ένα μεγάλο ποσοστό ρίσκου και αβεβαιότητας, καθώς επίσης και από υψηλή γραφειοκρατία και διαφθορά.[13]

Αξίζει να τονιστεί ότι επενδυτικό ενδιαφέρον για συμμετοχή σε μελλοντικά ηλιακά σχέδια στην περιοχή έχει επιδειχθεί και από άλλες εταιρείες του εξωτερικού, συμπεριλαμβανομένου αμερικάνικες, κινεζικές, δανικές και γαλλικές,[14] με την ουκρανική εταιρεία να εμφανίζεται πρόθυμη στη συνεργασία με νέους εταίρους πέραν της γερμανικής.[15] Επί παραδείγματι, ενδιαφέρον έχει εκφρασθεί από τη γαλλική Engie SA[16] με ένα μεγαλεπήβολο πλάνο κατασκευής ενός ηλιακού πάρκου αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ με δυνατότητα αποθήκευσης ενέργειας, καθώς επίσης και από τις  κινέζικες εταιρείες Chinese companies GCL System Integration Technology Co. Ltd. και China National Complete Engineering Corp.[17]

Με βάση τα παραπάνω δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι η νέα στρατηγική[18] για την ενέργεια με χρονικό ορίζοντα το 2035, που υιοθετήθηκε τον Αύγουστο του 2018 προσανατολίζεται ξεκάθαρα προς μια νέα εποχή πράσινης ενέργειας και ανεξαρτητοποίησης της ενεργειακής παραγωγής της χώρας. Το συνολικό πνεύμα της νέας στρατηγικής αποτυπώνεται ξεκάθαρα σε τρείς λέξεις: ασφάλεια, ενεργειακή αποτελεσματικότητα και ανταγωνιστικότητα.

Πιο αναλυτικά, η νέα στρατηγική μετουσιώνεται σε τρία στάδια.[19] Το πρώτο στάδιο αφορά στην αλλαγή του ενεργειακού τομέα για το 2020. Ζωτικής σημασίας παράγοντας για την επίτευξη αυτού του στόχου κρίνεται η πλήρης και ορθή εφαρμογή του «Τρίτου Ενεργειακού Πακέτου» για τον επαναπροσδιορισμό των αγορών φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού στα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας. Δεδομένου ότι η Κυβέρνηση[20] επιθυμεί να ενσωματώσει την εθνική αγορά ηλεκτρισμού στο Ευρωπαϊκό Σύστημα (ENTSO-E) στο στάδιο αυτό οφείλει να εκπληρώσει το μεγαλύτερο μέρος των απαιτήσεων, όπως, την αναμόρφωση των εταιρειών ενέργειας, τη μείωση της ενεργειακής ζήτησης και ανάπτυξη των ΑΠΕ με αύξηση της τελικής κατανάλωσης στο 11%.[21]

Το δεύτερο στάδιο προβλέπει τη βελτιστοποίηση και την καινοτόμα ανάπτυξη της ενεργειακής υποδομής μέχρι το 2025 το οποίο θα πραγματοποιηθεί μέσω της ενσωμάτωσης του ουκρανικού δικτύου στο ευρωπαϊκό. Μια τέτοια εξέλιξη αναμένεται να επηρεάσει ριζικά τη δυναμική της χώρας ενισχύοντας την ενεργειακή της αποτελεσματικότητα. Επιπλέον, ο τομέας των ΑΠΕ προβλέπεται να είναι ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος στο πλαίσιο της παραγωγής ενέργειας, με τις αισιόδοξες προβλέψεις να φτάνουν το 25%.[22]

Στο τρίτο στάδιο της Βιώσιμης ανάπτυξης[23] έως και το 2035 σχεδιάζεται η καινοτόμα ανάπτυξη του τομέα της ενέργειας, μέσω της κατασκευής ενεργειακών εγκαταστάσεων νέας γενιάς ή της εξασφάλισης επενδύσεων για την αντικατάσταση των παλαιότερων εγκαταστάσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε και ο Πρωθυπουργός της Ουκρανίας Volodymyr Groisman,[24] με τη νέα στρατηγική η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών ταξινομείται ως εξής: η πυρηνική ενέργεια θα αντιπροσωπεύει το 50% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, οι ΑΠΕ το 25%, ο υδροηλεκτρισμός το 13% και το εναπομείναν ποσοστό θα καλύπτεται από θερμικά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας.

 

Επίλογος

Οι ξένες επενδύσεις σε σχέδια ΑΠΕ ωφελούν την Ουκρανία σε όλα τα επίπεδα, από το ενεργειακό στο οικονομικό και στο γεωπολιτικό, ενισχύοντας την εθνική της ασφάλεια.[25] Η κατασκευή του ηλιακού πάρκου στην περιοχή του Τσερνόμπιλ δεν αποτελεί το πρώτο έργο που πραγματοποιείται στη χώρα, ωστόσο έχει μια ιδιαίτερη σημασία στέλνοντας ένα αισιόδοξο μήνυμα για τον ουκρανικό λαό καθώς μια εγκαταλελειμμένη για χρόνια περιοχή θα αποκτήσει και πάλι ζωή. Τα ήδη εγκατεστημένα και υπό κατασκευή ηλιακά και αιολικά πάρκα στις νότιες περιοχές[26] της Ουκρανίας Dymerka, Kherson και Odessa και στο Nikopol[27] σε συνδυασμό με το χρονοδιάγραμμα της νέας ενεργειακής στρατηγικής υποδηλώνουν την νέα εποχή στην οποία η χώρα σχεδιάζει να εισέλθει.

Η στροφή προς τα Ευρωπαϊκά πρότυπα ενέργειας και οι βλέψεις ενσωμάτωσης στο ευρωπαϊκό ηλεκτρικό δίκτυο καθιστούν σαφή την ανάγκη απογαλακτισμού της Ουκρανίας από το ρωσικό φυσικό αέριο. Έπειτα και από τα γεγονότα του 2014, η ανάγκη της περιχαράκωσης της εθνικής της ασφάλειας δύναται να επιτευχθεί αφενός, μέσω της ενεργειακής της ανεξαρτητοποίησης και αφετέρου μέσω της αναζήτησης νέων επενδυτικών εταίρων διεθνώς.

Έπειτα και από την υπογραφή της Συμφωνίας των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή, οι ΑΠΕ αποτελούν πλέον τη νέα παγκόσμια τάση στην ενέργεια, με την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε) να πρωτοστατεί σε στόχους και επιτεύγματα. Επομένως, αν η Ουκρανία επιθυμεί μια πιο στενή ενεργειακή σχέση με την Ε.Ε θα πρέπει οι πολιτικές της να προσανατολίζονται στην πράσινη ενέργεια επιδιώκοντας τη σταδιακή απανθρακοποίησή της. Επιλογικά, η ανάπτυξη της ηλιακής και αιολικής ενέργειας καθιστά την ενέργεια περισσότερο αποδοτική μειώνοντας το συνολικό κόστος του ενεργειακού συστήματος της χώρας, ενώ οι ξένες επενδύσεις σε ΑΠΕ θα τονώσουν την οικονομία της Ουκρανίας προσφέροντας νέες θέσεις απασχόλησης. Επιπροσθέτως, η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα έχουν ένα θετικό πρόσημο στο δείκτη της δημόσιας υγείας και της προστασίας του περιβάλλοντος εν γένει.

---

[1] Ναυτεμπορική, «Ξεκινά η κατασκευή τεράστιας μονάδας ηλιακής ενέργειας στο Τσερνόμπιλ», 04/12/2017, http://www.naftemporiki.gr/story/1301022/ksekina-i-kataskeui-terastias-monadas-iliakis-energeias-sto-tsernompil , ημερομηνία ανάκτησης 03/02/2018.

[2] Chris Baynes, «Solar power plant to open at site of Chernobyl nuclear disaster» Independent, 15/01/2018, http://www.independent.co.uk/news/world/europe/chernobyl-site-solar-power-plant-opens-new-renewable-energy-nuclear-disaster-ukraine-a8159891.html, ημερομηνία ανάκτησης 31/01/2018

[3] Supra note 1

[4] Futurism, «Chernobyl is Slated to Become a $1.2 Million Solar Farm», 01/12/2017, https://futurism.com/chernobyl-solar-farm/, ημερομηνία ανάκτησης 03/02/2018.

[5] Interfax-Ukraine, «Enerparc AG, Rodina Energy Group consortium builds pilot 1MW solar power plant near Chernobyl NPP» 25/01/2018, http://en.interfax.com.ua/news/economic/479757.html, ημερομηνία ανάκτησης 04/02/2018

[6] Ibid.

^[7] World Nuclear News, «Chernobyl Condinement reaches final stage, but funds need boost» 17/03/2015, http://www.world-nuclear-news.org/WR-Chernobyl-Confinement-reaches-final-stage-but-funds-need-boost-17031502.html, ημερομηνία ανάκτησης 04/02/2018

[8] Energy World, «Ukraine to launch its first solar power plant at Chernobyl» 10/01/2018,  https://energy.economictimes.indiatimes.com/news/renewable/ukraine-to-launch-its-first-solar-power-plant-at-chernobyl/62438879, ημερομηνία ανάκτησης: 10/02/2018

[9] Robyn Grimsley, «Chernobyl… solar farm?» 16/01/2018 http://www.directoryimd.com/article/chernobyl-solar-farm.html ημερομηνία ανάκτησης 04/02/2018

[10] Ναυτεμπορική, «Η Ουκρανία εξετάζει τη μετατροπή του Τσερνόμπιλ σε τεράστιο φωτοβολταϊκό πάρκο» 29/07/2016, http://www.naftemporiki.gr/story/1132822/i-oukrania-eksetazei-ti-metatropi-tou-tsernompil-se-terastio-fotoboltaiko-parko, ημερομηνία ανάκτησης 03/02/2018

[11] Anna Hirtenstein, «Chernobyl Goes Solar as First Panels in Nuclear Zone Near Finish» 27/11/2017, https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-11-27/chernobyl-goes-solar-as-first-panels-in-nuclear-zone-near-finish, ημερομηνία ανάκτησης 04/02/2018

[12] Supra note 9

[13] Supra note 8

[14] Ibid.

[15] Supra note 9

[16] Anna Hirtenstein, «Chernobyl Radioactive Zone Get Giant French-Built Solar Park» 07/07/2017, https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-07-07/chernobyl-radioactive-zone-may-get-giant-french-built-solar-park, ημερομηνία ανάκτησης 10/02/2018

[17] Supra note 11

[18] Devisu Group, «August 14-18, 2017. The government adopted a new Strategy of Ukraine» 21/08/2017, http://devisu.ua/en/weekly/6608-august-14-18-2017-the-government-adopted-a-new-energy-strategy-of-ukraine , ημερομηνία ανάκτησης 03/02/2018

[19] Razumkov Centre, «New Energy Strategy of Ukraine till 2035: Security, Energy Efficiency, Competitive Ability» Brief description,  http://razumkov.org.ua/uploads/article/2017_NES%202035_RazumkovCentre_Ukraine_September%202017_description.pdf, ημερομηνία ανάκτησης 31/01/2018

[20] Maksym Bugriy, «Solar Energy Development: A matter of State Security» Eurasia Daily Monitor, 14:129, 13/10/2017, https://jamestown.org/program/solar-energy-development-ukraine-matter-state-security/ ημερομηνία ανάκτησης 31/01/2018

[21] Ukraine Wind Energy Association, «The Government approved a New Energy Strategy of Ukraine» 21/08/2017, http://uwea.com.ua/en/news/entry/pravitelstvo-odobrilo-novuyu-energeticheskuyu-strategiyu-ukrainy/, ημερομηνία ανάκτησης 03/02/2018

[22] Ibid.

[23] Ibid

[24] Ibid.

[25] Supra note 20

[26] Front News International «Ukrainian developers announced new solar power plants with capacity of 300MW» 26/09/2017 https://frontnews.eu/news/en/14303/In-Ukraine-announced-projects-of-solar-power-plants-with-capacity-of-300-MW , ημερομηνία ανάκτησης 31/01/2018

[27] Το ηλιακό πάρκο ισχύος 10,5 MW στην περιοχή Nikopol αποτελεί την πρώτη καναδική επένδυση (Καναδική TIU) στο έδαφος της Ουκρανίας έπειτα και από την έναρξη ισχύος της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου Καναδά – Ουκρανίας την 1^η Αυγούστου 2017.