Η κρίση στην Υπερδνειστερία και ο αντίκτυπος στα πολιτικά της Μολδαβίας

 της Χατζηθεοδώρου Χριστίνας

Η περιοχή που σήμερα ονομάζεται Υπερδνειστερία αφορά την ανατολική πλευρά του ποταμού Δνείστερου και αποτελεί μέρος της περιοχής της Μολδαβίας. Ιστορικά, η Μολδαβία αποτελεί κυρίως την περιοχή της Βεσσαραβίας[1] η οποία άνηκε στη γειτονική Ρουμανία μετά την προσάρτησή της στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο.

H κατάσταση αυτή τη στιγμή στην περιοχή της Υπερδνειστερίας αποτελεί μία «παγωμένη σύγκρουση[2]» με την έννοια ότι έχει υπογραφτεί κατάπαυση πυρός από τις δύο πλευρές, ωστόσο το ζήτημα παραμένει άλυτο. Το ένα μέρος της σύγκρουσης –στη συγκεκριμένη περίπτωση η Υπερδνειστερία- είναι αυτοδιοικούμενη, παρόλο που δεν αναγνωρίζεται από την επίσημη κυβέρνηση και τις υπόλοιπες χώρες. Η σύγκρουση μεταξύ των δύο πλευρών πέρα από εθνική, αφορά παράλληλα οικονομικά και πολιτικά ζητήματα. Στην ανατολική πλευρά του Δνείστερου η πλειοψηφία των κατοίκων αυτοπροσδιορίζονται ως Ρώσοι και δεν επιθυμούσαν την ένωση με τη Ρουμανία, ενώ επιθυμούσαν να επιβληθούν στην πολιτική σκηνή έναντι των Μολδαβών: Κατά τη διάρκεια της Σοβιετικής Ένωσης, η ρωσική κουλτούρα ήταν κυρίαρχη στη Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατίας της Μολδαβίας έναντι των μολδαβικής που είχε περιθωριοποιηθεί.

Παράλληλα, από το 1918 μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο η Σοβιετική Ένωση δε δέχτηκε την προσάρτηση της περιοχής της Βεσσαραβίας στη Ρουμανία. Ωστόσο κατά την περίοδο του 1940, ως αποτέλεσμα και της συμφωνίας Ribbentrop-Molotov, η περιοχή προσαρτήθηκε πλέον στη Σοβιετική Ένωση. [3]Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε η Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία της Μολδαβίας ως μέρος της Ένωσης Σοβιετικών Κρατών και αποτελούσε την περιοχή της Βεσσαραβίας.[4]

Αποτέλεσμα αυτής της προσάρτησης μετά τη λήξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου ήταν η μετανάστευση μεγάλου μέρους των Ρουμάνων προς την νεοϊδρυθείσα Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ρουμανίας. Η προσπάθεια της Μόσχας ώστε να διαφοροποιήσει τις δύο ταυτότητες –ρουμανική και μολδαβική - δεν περιορίστηκε μόνο στις διώξεις Ρουμάνων, αλλά έλαβε και σκληρά μέτρα έναντι της ρουμανικής/μολδαβικής κουλτούρας. Πιο συγκεκριμένα, το λατινικό αλφάβητο είχε αντικατασταθεί από το κυριλλικό ενώ τα βιβλία εκδίδονταν πρώτα στη ρωσική γλώσσα και μετέπειτα μπορούσαν να μεταφραστούν στη μολδαβική γλώσσα.

Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Γκορμπατσόφ μέσω των μεταρρυθμίσεων που εισήγαγε υπήρχε δυνατότητα ώστε περισσότεροι από έναν υποψήφιοι μπορούσαν να θέσουν υποψηφιότητα για την τοπική εκλογική περιφέρεια. Παρόλα αυτά, ακόμη και μετά τις μεταρρυθμίσεις, το μεγαλύτερο μέρος των υποψηφίων ήταν φιλικό προς το κόμμα, εάν δεν προερχόταν εξολοκλήρου από αυτό [5].

Tα αιτήματα των αντιπολιτευόμενων (Λαϊκό Μέτωπο) ως προς τις μεταρρυθμίσεις αφορούσαν ως επί το πλείστον γλωσσολογικά ζητήματα: Ζητούσαν την ταύτιση της Μολδαβικής με τη Ρουμανική γλώσσα, καθώς και την επανένταξη του λατινικού έναντι του κυριλλικού αλφαβήτου. Τον Αύγουστο του 1989 έπειτα από έντονες πιέσεις πέρασε ένας νόμος που ευνοούσε τους Μολδαβούς κατοίκους έναντι των Ρώσων κατοίκων που προέρχονταν κατ’ αρχήν από την Υπερδνειστερία. Επιπροσθέτως, η πλειοψηφία των μελών του Λαϊκού μετώπου δε ζητούσε την ανεξαρτησία της, αλλά την Ένωση με τη Ρουμανία. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν σε ρήξη τις δύο πλευρές.

Η διαφαινόμενη υπεροχή της Μολδαβικής εθνότητας έναντι της μέχρι πρότινος ευνοούμενης ρωσικής εθνότητας δημιούργησε εντάσεις στις μεταξύ τους σχέσεις. Η εισαγωγή του γλωσσικού νόμου, ευνοϊκού για τη μολδαβική γλώσσα, οδήγησε σε πλήρη ρήξη. Πολλοί Ρώσοι εντάχθηκαν τότε στο Edinstivo, ένα κίνημα υπέρ των Ρώσων –οι οποίοι προέρχονταν από την ανατολική πλευρά του ποταμού Δνείστερου.[6]

Με αφορμή την απόπειρα πραξικοπήματος τον Αύγουστο του 1991, η Μολδαβία ανακηρύσσει την ανεξαρτησία της από τη Σοβιετική Ένωση, αλλά παράλληλα με αυτή την ανακηρύσσει και η Υπερδνειστερία. Η ανεξαρτητοποίηση της Μολδαβίας, υπό τον φόβο μιας ένωσης της Ρουμανίας, προκάλεσε την αμυντική στάση των Ρώσων κατοίκων της περιοχής της Υπερδνειστερίας που δεν επιθυμούσαν κάτι τέτοιο. [7]

Πέρα από τους εθνικούς λόγους της σύγκρουσης ωστόσο, υπήρχαν και οι οικονομικοί: Οι περισσότερες βιομηχανικές μονάδες βρίσκονταν στην ανατολική πλευρά του ποταμού Δνείστερου. Οι βιομηχανίες αυτές εξαρτιόνταν περισσότερο από τη Μόσχα παρά από το Κισινάου διότι οι περισσότεροι στις βιομηχανίες αυτές ήταν ρωσόφωνοι κάτοικοι και η γνώση της ρωσικής γλώσσας ήταν απαραίτητη για την κοινωνική ανέλιξη. Όταν η πολιτική αυτή αντιστράφηκε με την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Μολδαβίας, οι κάτοικοι της περιοχής της Υπερδνειστερίας επιθυμούσαν να παραμείνουν συνδεδεμένοι με τη Μόσχα.

Με την ιδέα της ένωσης με τη Ρουμανία να ξεθωριάζει[8], το Λαϊκό μέτωπο αντέδρασε. Το 1992 λαμβάνει χώρα στο Ιάσιο της Ρουμανίας ένα συνέδριο που αφορά την ενοποίηση της Μολδαβίας με τη Ρουμανία. Υπό αυτό το κλίμα, οι συγκρούσεις ανάμεσα στο Κισινάου και την Τιρασπόλ αυξάνονται οδηγώντας την κλιμάκωση σε πόλεμο. Η σύγκρουση στο Bender[9] αποτέλεσε την πιο έντονη σύγκρουση ανάμεσα στις δύο πλευρές, τον στρατό της Μολδαβίας καθώς και της 14^ης Σοβιετικής Στρατιάς. Η πόλη του Bender ανακαταλήφθηκε για μικρό χρονικό διάστημα από τη Μολδαβία, ωστόσο ήταν ζήτημα ημερών να ξαναπεράσει στα χέρια της Τιρασπόλ με τη βοήθεια της 14^ης στρατιάς της πρώην ΕΣΣΔ.[10] Η 14^ης Σοβιετική στρατιά είχε παράλληλα κάνει οικογένειες στην περιοχή αυτή και ήταν φιλικά προσκείμενη προς το PMR[11].[12]

Και από την επίσημη πολιτική της Ρουμανίας ωστόσο η ένωση δεν αποτελούσε την κυρίαρχη επιθυμία. Αυτό φάνηκε και από την ταχύτατη αναγνώριση της Μολδαβίας από τη Ρουμανία ως ανεξάρτητο κράτος . Παράλληλα, και η Ρωσία, παρά τις προφορικές της εγγυήσεις προς τη Δημοκρατία της Υπερδνειστερίας, στην επίσημη κυβερνητική της πολιτική κράτησε πιο μετριοπαθή στάση. O Boris Yeltsin, πρόεδρος της Ρωσίας εκείνη την περίοδο, βρέθηκε αντιμέτωπος με το δίλημμα της υπεράσπισης των κατοίκων της Υπερδνειστερίας που υπολόγιζαν στη βοήθεια της Ρωσίας και στη διατήρηση ισορροπία ανάμεσα στις χώρες της Κοινοπολιτείας των Ανεξάρτητων Κρατών. O ίδιος δεν ήθελε να διαταράξει τις σχέσεις με τη Μολδαβία αναγνωρίζοντας τη Δημοκρατία της Υπερδνειστερίας. Επιπλέον, η Μολδαβία θα μπορούσε να αναγνωρίσει αντίστοιχα την Τσετσενία και το Ταταρστάν.[13]

Ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω υπήρξε η έναρξη των διαπραγματεύσεων στις 3 Ιουλίου του 1992 όπου η Δημοκρατία της Υπερδνειστερίας συμμετείχε απλώς ως παρατηρητής. Η κατάπαυση πυρός που ισχύει μέχρι και σήμερα δεν άλλαξε ριζικά την κατάσταση. Η κατάσταση όμως βελτιώθηκε όταν οι πολιτικές της χώρας εστίασαν στη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους, αντί της ένωσης με τη Ρουμανία.[14]Οι λόγοι αφορούσαν κυρίως την επιθυμία της Μολδαβίας να επιλύσει το ζήτημα της Υπερδνειστερίας και ότι η οικονομία της Ρουμανίας δε θα μπορούσε να αντέξει την οικονομική κατάσταση της Μολδαβίας, που παρέμενε από τις πιο φτωχές χώρες στην περιοχή.

Η παραίτηση από την ιδέα ένωσης με τη Ρουμανία έπαιξε καταλυτικό ρόλο ώστε να λυθεί ειρηνικά το πρόβλημα στο Gagauz[15]: Της δόθηκε διαφορετικό συνταγματικό καθεστώς μέσα στη Δημοκρατία της Μολδαβίας ως αυτόνομη επαρχία της Γκαγκουζίας. Παρόλα αυτά, η κατάσταση στην περιοχή της Υπερδνειστερίας δεν άλλαξε ριζικά. Η Ρωσία με τη Μολδαβία ήρθαν σε διαπραγματεύσεις στα τέλη της δεκαετίας του ’90 για την ομαλοποίηση των σχέσεων των δύο πλευρών καθώς και την σταδιακή αποχώρηση της ρωσικής στρατιάς.

Η κατάσταση άλλαξε αρκετά στις αρχές του 2000 καθώς στην εξουσία ήρθαν άτομα που επιθυμούσαν περισσότερο να ενσωματώσουν τη Μολδαβία στο ευρωπαϊκό κεκτημένο.[16] Αυτό συντέλεσε ώστε να χειροτερέψουν οι σχέσεις με τη Ρωσία, καθώς η Μολδαβία έγινε σημείο αντιπαράθεσης μεταξύ της Ρωσίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρώτη ένδειξη της ρήξης μεταξύ των Μολδαβών και των Ρώσων αποτέλεσε η άρνηση υπογραφής του Kozak Memorandum που θα έδινε λύση στην παγωμένη σύγκρουση της Υπερδνειστερίας από τον τότε πρόεδρο της Μολδαβίας, Vladimir Voronin. Το Kozak Memorandum θα δημιουργούσε με ομοσπονδία ασύμμετρης φύσεως[17], ενώ όσον αφορά τη 14^η στρατιά θα αποσυρόταν έως το 2020. Ως συνέπεια αυτής της άρνησης, η Ρωσία ξεκίνησε να διαχειρίζεται την κρίση στην περιοχή ως εργαλείο για την απομάκρυνση της Μολδαβίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Παράλληλα με αυτήν την απομάκρυνση από τη ρωσική σφαίρα επιρροής έκανε οφθαλμοφανές στον πρόεδρό της Μολδαβίας, Vladimir Voronin, ότι η ενσωμάτωση στο ευρωπαϊκό κεκτημένο ήταν άρρηκτη με την επίλυση του προβλήματος στην Υπερδνειστερία. Κατά το αφήγημα της Μολδαβίας, η ύπαρξη της 14^ης ρωσικής στρατιάς στα εδάφη της Υπερδνειστερίας αποτελούσε και αποτελεί τροχοπέδη για τη λύση του προβλήματος.[18] Ρωσικά στρατεύματα άλλωστε κάνουν ασκήσεις στην περιοχή, με την πολιτική αυτή να θεωρείται προκλητική από τη πλευρά της Μολδαβίας.

Η Ρωσία από την πλευρά της δεν επιθυμεί την ένταξη της Μολδαβίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ, χρησιμοποιώντας την κρίση στην περιοχή αυτή ως εμπόδιο για την ένταξη στο Ευρωπαϊκή Ένωση. Άλλωστε και η οικονομική επιβίωση της Υπερδνειστερίας βασίζεται κυρίως στη ρωσική βοήθεια.

Ο διχασμός ανάμεσα στη Ρωσία και τη Δύση φαίνεται και στα αποτελέσματα των εκλογών. Οι εκλογές του 2009 οι φιλοδυτικές δυνάμεις στο κοινοβούλιο της Μολδαβίας έδειξαν ότι ήθελαν να απαγκιστρωθούν από την Ρωσία. Ωστόσο, πάρα τις υποσχέσεις της Συμμαχίας για την Ευρωπαϊκή ενσωμάτωση, η διαφθορά συνέχισε να υπάρχει στο εσωτερικό της Μολδαβίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι ευρωπαϊκές αξίες να είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη διαφθορά των πολιτικών την περίοδο μέχρι τις εκλογές του 2016. Οι εκλογές του 2016 ανέδειξαν ως πρόεδρο τον Igor Dodon ο οποίος διάκειται φιλικά προς τη Ρωσία έναντι της Ευρώπης, γιατί εν τέλει η ευρωπαϊκή βοήθεια προς τη Μολδαβία υπήρξε ελάχιστη. Παρά τη Συμφωνία Σύνδεσης μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Μολδαβίας, η διμερής βοήθεια σταμάτησε μετά τις εκλογές του 2016 και οι σχέσεις ΕΕ-Μολδαβίας έχουν ουσιαστικά παγώσει.

Ο Igor Dodon έχοντας απομακρυνθεί από τον στόχο μιας ευρωκεντρικής πολιτικής δεν ανέφερε ξεκάθαρα ότι η Κριμαία ανήκει στην Ουκρανία όταν του ζητήθηκε από τον Ουκρανό πρόεδρο, Poroshenko, ενώ κατά την προεκλογική του εκστρατεία το 2016 είχε αναφέρει ότι ανήκει στη Ρωσία. [19]

Ωστόσο, επί της ουσίας αυτό που λειτουργεί ως καταλύτης στην αμφιταλάντευσης του πολιτικού προσανατολισμού της Μολδαβίας μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας δεν είναι τόσο λόγοι γεωπολιτικοί, αλλά οικονομικοί. Ο Vlad Plahotniuc, επιχειρηματίας, πολιτικός της Μολδαβίας και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα[20], παρά τις δηλώσεις του πριν τις εκλογές του 2016 ότι θα υποστήριζε ένα εκλογικό αποτέλεσμα με προσανατολισμό προς την Ευρώπη, εμμέσως υποστήριξε τον Ιgor Dodon. Η απόρριψη της κυβέρνησης Valeriu Strelet –η οποία ήταν φιλικά προσκείμενη στον ευρωπαϊστή Vlad Filat[21]- , επιτεύχθηκε με τις ψήφους των σοσιαλιστών. Η τελική σχηματισθείσα κυβέρνηση του Pavel Filip[22]άφησε το περιθώριο στον Plahotniuc να υποστηρίξει μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης[23]. Μάλιστα, οι δυο τους βοήθησαν ώστε να περάσει ένας εκλογικός νόμος τον Ιούλιο του 2017 ευνοϊκός για τα κόμματά τους –κυρίως για το κόμμα τουVlad Plahotniuc- , ο οποίος παράλληλα θα κρατούσε τα υπόλοιπα κόμματα εκτός κοινοβουλίου.

Επιπρόσθετα, η Υπερδνειστερία ούσα πλέον εδώ και τρεις δεκαετίες de facto αυτόνομο κράτος δεν έχει δεσμούς με τη Μολδαβία ενώ η νέα γενιά έχει γεννηθεί και έχει μεγαλώσει σε έναν ανεξάρτητο κράτος, δίχως να έχει να κερδίσει κάτι μέσω μιας προσέγγισης με τη Μολδαβία, δεδομένης της οικονομικής δυσπραγίας που υπάρχει στη χώρα. To 2006 επιβεβαιώθηκε η επιθυμία της να ανεξαρτητοποιηθεί και να ενσωματωθεί στη Ρωσία μέσω του δημοψηφίσματος που διεξήχθη το 2006, σύμφωνα με το οποίο το μεγαλύτερο ποσοστό ψήφισε υπέρ της ένωσης με τη Ρωσία.

H κρίση στην Κριμαία και κατ’ επέκταση η προσάρτησή της από τη Ρωσία επηρέασε και τη Μολδαβία. Η Υπερδνειστερία βρίσκεται στα σύνορα της Ουκρανίας και μία κλιμάκωση της τωρινής κατάστασης θα δημιουργούσε πρόβλημα στην Ουκρανία καθώς θα έπρεπε να αντιμετωπίσει δύο κρίσεις ταυτόχρονα, στην Κριμαία και στην Υπερδνειστερία. Η Ρωσία άλλωστε θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την περιοχή για να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω την Ουκρανία. Αυτός είναι και ο λόγος που η Ουκρανία έκλεισε τα σύνορα της με την Υπερδνειστερία το 2014 και για αυτό προσπαθεί να βοηθήσει τη Μολδαβία να ενσωματώσει ξανά την περιοχή στο εσωτερικό της. Η Ουκρανία και η Μολδαβία άνοιξαν το κοινό σημείο διέλευσης «Kuchurhan-Pervomaisc» που συνδέει την Ουκρανία με την περιοχή της Υπερδνειστερίας.

Παράλληλα, η Ρωσία μετά το 2014 και τις επακόλουθες κυρώσεις λόγω της προσάρτησης της Κριμαίας χρησιμοποίησε την περιοχή της Υπερδνειστερίας για να τις παρακάμψει, εφόσον τα αγαθά με τον τρόπο αυτό περνάνε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μέσω της παγωμένης αυτής σύγκρουσης η Ρωσία λαμβάνει από την Υπερδνειστερία τα πλεονεκτήματα της πρόσβασης στην αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ συγχρόνως δημιουργεί προβλήματα στο εσωτερικό της Μολδαβίας κυρίως όσον αφορά την πλήρη ένταξη της στην Ευρώπη. Με βάση των παραπάνω μία αυτονόμηση της Υπερδνειστερίας θα όφειλε να διαπραγματευτεί εκ νέου το καθεστώς ελευθέρου εμπορίου με την Ευρωπαϊκή Ένωση δε θα τη συνέφερε σε αυτήν τη φάση.

Μία προσέγγιση με την Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να αμβλύνει πολλά από τα οικονομικά προβλήματα της Μολδαβίας και κατ’ επέκταση να κάνει πιο θελκτική για τους κατοίκους της Υπερδνειστερίας την ενσωμάτωσή της στο κράτος της Μολδαβίας. Παράλληλα, η τελευταία χρειάζεται τις σχέσεις με τη Ρωσία, καθώς η πλήρης απομάκρυνση, όπως κατέδειξε το εμπάργκο στις εισαγωγές κρασιών την περίοδο 2005-2006, μπορεί να τους επιφέρει οικονομικές και πολιτικές ζημιές όπως η μείωση του εμπορίου έως και να δυσχεράνει τις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης τις σχέσεις με τη Μολδαβία.

Αυτή τη στιγμή, με δεδομένη τη δυσαρέσκεια μεγάλου μέρους των πολιτών για τα κόμματα και το κοινοβούλιο, η κατάσταση είναι πιο ευνοϊκή για τη ρωσική πλευρά, καθώς η τελευταία επιθυμεί να διατηρηθεί το status quo, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ενδιαφέρεται τόσο για την ένταξη της Μολδαβίας. Η παγωμένη σύγκρουση αποτελεί το αίτιο και αιτιατό της μη ένταξης: Από τη μία πλευρά η απροθυμία της Ρωσίας για μία εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης Μολδαβία δυσκολεύει την κατάσταση, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία λόγω των ανοιχτών εδαφικών πληγών θα μπορούσε να δημιουργήσει περαιτέρω αστάθεια στην περιοχή.

---

[1] Η σημερινή Μολδαβία ωστόσο δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην Βεσσαραβία πριν από τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο.

[2] Παγωμένες συγκρούσεις χαρακτηρίζονται και αυτές της Νέας Οσσετίας και της Αμπχαζίας.

[3] William Crowher, The politics of democratization in postcommunist Moldova, 1997, Cambridge University Press, pp282-307

[4] Pal Kolsto, Andrei Edemsky and Natalya Kalashnikova, The Dniester Conflict: Between Irredentism and Separatism, 1993, Europe- Asia studies , Vol.45, pp.973-1000 [Online at: http://www.jstor.org/stable/152665]

[5] William Crowher, The politics of democratization in postcommunist Moldova, 1997, Cambridge University Press, pp282-307

[6] Ibid.

[7] Andrey Devyaktov, A Generation later: What is remembered and forgotten about the Transnistrian Conflict on the two Banks of Dniester, Non-Objective Conflicts: Political practices of sharing the common past. Russia, Ukraine, Moldova and Transnistria. Ed. by S. Rumyantsev, 2017 pp. 92-123 [Online at: https://www.academia.edu/35350299/A_Generation_Later_What_is_Remembered_and_Forgotten_about_the_Transnistrian_Conflict_on_the_Two_Banks_of_the_Dniester_Non-Objective_Conflicts_Political_practices_of_sharing_the_common_past._Russia_Ukraine_Moldova_and_Transnistria._Ed._by_S._Rumyantsev_pp._92-123]

[8] Pal Kolsto, Andrei Edemsky and Natalya Kalashnikova, The Dniester Conflict: Between Irredentism and Separatism, 1993, Europe- Asia studies , Vol.45, pp.973-1000 [Online at: http://www.jstor.org/stable/152665] Οι λόγοι ήταν κυρίως οικονομικοί: Η Ρουμανία βρισκόταν στο ίδιο οικονομικό επίπεδο με τη Μολδαβία εκείνη την εποχή, ενώ το εμπόρια με την πρώην Σοβιετική Ένωση ήταν μακράν πιο πολύτιμο από ότι με τα Βαλκάνια.

[9] Κατοικείται ως επί το πλείστον από Ρώσους.

[10] Η 14^η στρατιά με βάση το αφήγημα της Ρωσίας ήταν ότι η πλειοψηφία των μελών της είχε μεγαλώσει στη Δημοκρατία της Υπερδνειστερίας.

[11] Pridnestrovian Moldavian Republic.

[12] Μετά τον πόλεμο μετατράπηκε στο Operational Group of Russian forces in Moldova.

[13] Pal Kolsto, Andrei Edemsky and Natalya Kalashnikova, The Dniester Conflict: Between Irredentism and Separatism, 1993, Europe- Asia studies, Vol.45, pp.973-1000 [Online at: http://www.jstor.org/stable/152665 ]

[14] Andrey Devyaktov, A Generation later: What is remembered and forgotten about the Transnistrian Conflict on the two Banks of Dniester, Non-Objective Conflicts: Political practices of sharing the common past. Russia, Ukraine, Moldova and Transnistria. Ed. by S. Rumyantsev, 2017 pp. 92-123 [Online at: https://www.academia.edu/35350299/A_Generation_Later_What_is_Remembered_and_Forgotten_about_the_Transnistrian_Conflict_on_the_Two_Banks_of_the_Dniester_Non-Objective_Conflicts_Political_practices_of_sharing_the_common_past._Russia_Ukraine_Moldova_and_Transnistria._Ed._by_S._Rumyantsev_pp._92-123 ]

[15] Αντίστοιχη διαμάχη με την Αυτόνομη περιοχή της Υπερδνειστερίας, καθώς οι κάτοικοι της περιοχής είδαν την πολιτική ισχύ που μέχρι πρότινος τους άνηκε να μεταβιβάζεται, μέσω των μεταρρυθμίσεων του Γκορμπατσόφ, στους Μολδαβούς.

[16] Andrey Devyaktov, A Generation later: What is remembered and forgotten about the Transnistrian Conflict on the two Banks of Dniester, Non-Objective Conflicts: Political practices of sharing the common past. Russia, Ukraine, Moldova and Transnistria. Ed. by S. Rumyantsev, 2017 pp. 92-123 [Online at: https://www.academia.edu/35350299/A_Generation_Later_What_is_Remembered_and_Forgotten_about_the_Transnistrian_Conflict_on_the_Two_Banks_of_the_Dniester_Non-Objective_Conflicts_Political_practices_of_sharing_the_common_past._Russia_Ukraine_Moldova_and_Transnistria._Ed._by_S._Rumyantsev_pp._92-123 ]

[17] Η περιοχή της Υπερδνειστερίας παρόλο που είχα πολύ μικρότερο πληθυσμό από τη Μολδαβία, με βάση αυτό το σχέδιο θα μπορούσε να μπλοκάρει αποφάσεις που αφορούσαν τη Μολδαβία.

[18] Ibid.

[19] Livadari, A. “Dodon refuses to admit that “Crimea belongs to Ukraine.” Moldova.org, 6 September 2018. [Online at: https://www.moldova.org/en/dodon-refuses-admit-crimea-belongs-ukraine/ ]

[20] Κατέχει εταιρίες πετρελαίου, τράπεζες καθώς και ξενοδοχειακά συγκροτήματα. Είναι ο πρόεδρος του δημοκρατικού κόμματος, ενώ έχει ερευνηθεί πολλές φορές από την Interpol για οικονομικά αδικήματα. Θεωρείται ο πιο ισχυρός άνθρωπος αυτή τη στιγμή στη Μολδαβία.

[21] Πολιτικός αντίπαλος Vlad Plahotniuc.

[22] Άνηκε στο Δημοκρατικό κόμμα της Μολδαβίας.

[23] Daniel Brett, “Igor Dodon’s election: A victory for Moldova’s oligarchs?”,LSE Europp, 23 November 2016. [Online at: http://blogs.lse.ac.uk/europpblog/2016/11/23/igor-dodon-victory-for-moldova-oligarchs/ ]