της Μάρας Βέργου
Εδώ και χρόνια οι
παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ρωσία έχουν απασχολήσει την
παγκόσμια κοινότητα και τους διεθνείς οργανισμούς προστασίας ανθρωπίνων
δικαιωμάτων. Πιο συγκεκριμένα, μέσα στο 2015, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο
Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αποφάνθηκε για 832 καταγγελίες, αποφασίζοντας ότι στις
692 από αυτές υπήρξε τουλάχιστον μία παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Από
αυτές, η Ρωσία παραβίασε τη σχετική σύμβαση 109 φορές, περισσότερες από κάθε
άλλη χώρα. Βάσει των αριθμών αυτών, γίνεται σαφές ότι υπάρχει θέμα με την
εύρυθμη λειτουργία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ρωσία, γεγονός που
αποδεικνύεται και από την προσφυγή της Ουκρανίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο
Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, με την κατηγορία ότι ρωσικό πλοίο άνοιξε πυρ εις
βάρος ουκρανικού πληρώματος, τραυματίζοντας και αιχμαλωτίζοντας 24 Ουκρανούς
ναύτες.[1] Παρά το
γεγονός ότι η ρωσική πλευρά δικαιολόγησε την πράξη της, διαφαίνεται η
γενικότερη στάση της ως προς τον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παρά
τις πολλαπλές καταγγελίες εναντίον της Ρωσίας για παραβιάσεις των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων, όσον αφορά την κοινωνία της χώρας, υπάρχουν σημαντικά πρόσωπα που
έχουν λάβει δράση για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην χώρα. Μία
από τις σημαντικότερες και αξιοσημείωτες παρουσίες στον τομέα των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων στην Ρωσία ήταν η
Lyudmila Alexeyeva, μια ακτιβίστρια παλαίμαχος για την προστασία των ατομικών
δικαιωμάτων, που πέθανε πρόσφατα σε ηλικία 91 ετών.[2]
Θεωρείται η βετεράνος για την κοινότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς είχε ξεκινήσει την ακτιβιστική
της δράση κατά την διάρκεια της Σοβιετικής περιόδου και είχε εξοριστεί από το
Σοβιετικό καθεστώς.[3] Μετά την κατάρρευση της
Σοβιετικής Ένωσης επανήλθε στην Μόσχα, ώστε να συνεχίσει το επαναστατικό της
έργο για την προώθηση και προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Γεμάτη
αποφασιστικότητα συνέχισε τις διαδηλώσεις στους δρόμους της Μόσχας, "θέτοντας σε κίνδυνο την ελευθερία της
μέχρι μόλις πριν 8 χρόνια".[4]
Αποτέλεσε μια ενεργή παρουσία, παρά τα εμπόδια που συνάντησε, και μάλιστα
συνέταξε ένα κείμενο για την συνάντηση που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στα
πλαίσια της οργάνωσης γνωστής ως Moscow Helsinki Group, την οποία βοήθησε να
ιδρυθεi τo1976.[5] Το
κείμενο αυτό κατέληγε στην δική της κοσμοθεωρία ότι "η καταστολή δεν προέρχεται από μεμονωμένους δικτάτορες, αλλά από
ανισόρροπα πολιτικά συστήματα και από την συμπεριφορά των πολιτών που
υποκινούνται από την πολιτική κοινότητα".[6] Προειδοποιούσε για την επάνοδο του
λαϊκισμού και υποστήριζε ένθερμα ότι "θα
πρέπει να υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι θα είναι εκπαιδευμένοι και μορφωμένοι και
θα ξεφύγουν από την ασφαλή ζώνη των θεμάτων που αρέσκονται να συζητούν και για
τα οποία θέλουν να πληροφορούνται".[7] Οι
πολίτες, κατά την άποψή της, πρέπει να επικοινωνούν μεταξύ τους και να
μοιράζονται τις νοοτροπίες τους, με τρόπο που να μην ακυρώνει ο ένας την άποψη
του άλλου.[8] Την
δεκαετία του 1960 άρχισε να εμφανίζεται ένα κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα
στην ΕΣΣΔ (human rights movement), όπου η Lyudmila Alexeyeva "συμμετείχε σε ένα κίνημα
αντιφρονούντων για την προάσπιση των πολιτικών ελευθεριών".[9] To 1975 στο Ελσίνκι, η Σοβιετική Ένωση
δεσμεύτηκε να συνεργαστεί με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα όσον αφορά στην προστασία
των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.[10]Παρόλα
αυτά, η Lyudmila Alexeyeva αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Μόσχα και να
εγκατασταθεί στην Βιρτζίνια των ΗΠΑ, όπου και έγινε η δημόσια φωνή του
κινήματος της χώρας της ενάντια στην καταστολή και έγραψε δύο βιβλία ‘Soviet
Dissent (1987)’ και ‘The Thaw Generation: Coming of Age in the Post-Stalin Era
(1990)’.[11] Η Lyudmila Alexeyeva
υπήρξε μια αξιέπαινη προσωπικότητα, η οποία ήταν ενάντια στον λαϊκισμό και είχε
ως απώτερο στόχο την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ρωσία, κάτι που
δεν ήταν ανεκτό από την ρωσική πολιτική. Όσον
αφορά την σύγχρονη εποχή, οι σημαντικότερες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων
θεωρούνται οι ακόλουθες. Το 1994 ιδρύθηκε το Russian Centre for Human Rights και η έδρα του είναι στην Μόσχα.[12] Σύμφωνα
με πηγές της επίσημης ιστοσελίδας του, το κέντρο αυτό θεωρείται ως "ομπρέλα",[13]κάτω από
την οποία υπάρχουν εννέα οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ρωσία.
Παρατηρώντας τον αριθμό των οργανώσεων που συμμετέχουν, αφορούν ένα ευρύ
πλαίσιο προάσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως δικαιώματα του παιδιού,
μεταρρυθμίσεις στον τομέα των φυλακών, ψυχική υγεία και άλλα. Επίσης, σύμφωνα
με την επίσημη ιστοσελίδα του κέντρου αυτού, παρέχει νομική βοήθεια προς 1000
άτομα, στο πλαίσιο του προγράμματος Protection
of the rights and Freedom of citizens.[14]Ακόμη,
έχει επισημάνει, το 2017, ότι υπάρχει μια αυξανόμενη κριτική στην Ρωσία προς
άτομα και οργανώσεις που ασχολούνται με την προάσπιση των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων.[15]Έτσι, παρατηρείται ότι το
Κέντρο αυτό συμβάλλει ώστε να συντονιστεί ένα ευρύ φάσμα οργανώσεων και
δραστηριοτήτων για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ρωσία. Το 1998 ιδρύθηκε η
οργάνωση Commissioner for Human Rights of
the Russian Federation και διατηρεί 85 περιφερειακά γραφεία σε όλη την
επικράτεια της Ρωσίας.[16]
Συνεργάζεται, κυρίως, με τις κρατικές αρχές της χώρας και στο πώς ενσωματώνουν
τους κανόνες περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αναφέρονται δύο είδη λειτουργιών για
την συγκεκριμένη οργάνωση, όπως συμβουλευτικές και προωθητικές.
Στις συμβουλευτικές
λειτουργίες, σύμφωνα με πηγές, αντιστοιχούν:
"α) παρατήρηση της εθνικής νομοθεσίας, β) ενθάρρυνση επικύρωσης και
ενσωμάτωσης των διεθνών κριτηρίων, γ) διαχείριση λειτουργιών, δ) έρευνα και
αναφορές".[17]Όσον
αφορά τις προωθητικές ενέργειες αναφέρονται οι εξής: "α) ευαισθητοποίηση για τις νόρμες και τα θέματα των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων μέσω προγραμμάτων διδασκαλίας και έρευνας, β) ευαισθητοποίηση της
κοινής γνώμης".[18] Επιπλέον, το Γραφείο της Μόσχας για τα Ανθρώπινα
Δικαιώματα (Московское бюро по правам человека) είναι ένας μη κυβερνητικός
οργανισμός που δημοσιεύει υλικό παρακολούθησης της παραβίασης των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων στη Ρωσία, εκτελεί εκπαιδευτικά προγράμματα, διοργανώνει
συνεντεύξεις Τύπου και όλα αυτά στο πλαίσιο της προάσπισης των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων και συγκεκριμένα των δικαιωμάτων που αφορούν στην ξενοφοβία, στις
φυλετικές διακρίσεις, στον αντισημιτισμό και στην θρησκευτική παρενόχληση. Το
Γραφείο λαμβάνει καθημερινά από τους περιφερειακούς εκπροσώπους του μηνύματα,
φωτογραφίες και υλικό από εφημερίδες και ιδρύθηκε το 2002 στην Μόσχα.[19]
Λαμβάνοντας
υπόψιν τα παραπάνω στοιχεία, κατά την διάρκεια της σοβιετικής και
μετασοβιετικής περιόδου ιδρύθηκαν οργανισμοί με στόχο την προώθηση και
προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ρωσία. Χρειάστηκαν σημαντικές
κινητοποιήσεις από τους υποκινητές των οργανώσεων, κάτι που δεν ήταν πάντα
εύκολο, ειδικά στην διάρκεια της Σοβιετικής περιόδου. Πολλοί μάλιστα
εξορίστηκαν και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους, αφού η
πρωτοβουλία τους δεν ήταν αποδεκτή από τους εκάστοτε κυβερνητικούς παράγοντες.
Η Lyudmila Alexeyeva άφησε πίσω της μια σημαντική κληρονομιά στον τομέα των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την ίδρυση,αργότερα,
οργανισμών με κύριο έργο την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που
συνεχίζουν το έργο τους και επί διακυβέρνησης Πούτιν.
[1] Καθημερινή. (2015). Προσφυγή κατά της Ρωσίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων
Δικαιωμάτων κατέθεσε η Ουκρανία. Διαθέσιμο σε:
http://www.kathimerini.gr/997728/article/epikairothta/kosmos/prosfygh-kata-ths-rwsias-sto-eyrwpaiko-dikasthrio-an8rwpinwn-dikaiwmatwn-kate8ese-h-oykrania [ημερομηνία πρόσβασης:
26/02/2019].
[2] Steel Jonathan. (2018). Lyudmila Alexeyeva obituary. The Guardian. Διαθέσιμο
σε: https://www.theguardian.com/law/2018/dec/17/lyudmila-alexeyeva-obituary
[3] Ibid.
[5] Ibid.
[6] Ibid.
[7] Ibid.
[8] Ibid.
[9] Ibid.
[10]Ibid.
[11] Ibid.
[12] Human Rights
House Foundation. Russian Research Centre for Human RightsΔιαθέσιμο σε: https://humanrightshouse.org/human-rights-houses/moscow/ [Ημερομηνία πρόσβασης: 27/02/19].
[13] Ibid.
[14] Ibid.
[15] Ibid.
[16] National Human Rights Institutions.
(2017). Commissioner for Human Rights of the Russian Federation. Διαθέσιμο σε: http://ennhri.org/Commissioner-for-Human-Rights-of-the-Russian-Federation [Ημερομηνία πρόσβασης: 27/02/2019].
[19]World Antiracism. The Moscow
Bureau for Human Rights. Διαθέσιμο σε: http://antiracism-info.org/
[Ημερομηνία πρόσβασης: 27/02/2019].
