Η αμφιλεγόμενη συνεργασία μεταξύ Ρωσίας και Σαουδικής Αραβίας

 της Μαριαλένας Καλαμπόκa

Πλαισιώνοντας τη συνάντηση του βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας, Salman bin Abdulaziz Al Saud με το Ρώσο Πρόεδρο, Vladimir Putin, εκφράσθηκε η επιθυμία εκ μέρους αμφότερων μερών περί συνεργασίας σε πολυάριθμους τομείς. Έπειτα από ένα διπλωματικό εμπάργκο που διήρκησε για περίπου 50 χρόνια, οι δύο πλουσιότερες σε πετρέλαιο χώρες, διέπονται από επεκτατικές βλέψεις κυρίως σε ενεργειακούς τομείς. Παρακάτω, εξετάζονται οι συνθήκες, υπό τις οποίες πραγματοποιήθηκε η εν λόγω συνάντηση, οι προοπτικές που αυτή φέρει, καθώς και το ιστορικό πλαίσιο των δύο χωρών, σε συνδυασμό με τις αιτίες που οδήγησαν σε μία τέτοια κίνηση.

 Η επίσημη επίσκεψη του μονάρχη της Σαουδικής Αραβίας στη Μόσχα, έλαβε χώρα στις 4 Οκτωβρίου 2017 και διήρκεσε τρεις ημέρες. Η εν λόγω επίσκεψη χαρακτηρίζεται ως εμβληματική από πολλούς αναλυτές καθώς, είναι η πρώτη φορά που ένας κυβερνών βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας, επισκέφθηκε ένα ορθόδοξο κράτος σαν τη Ρωσία.[1] Οι δύο ηγέτες συζήτησαν για ενδεχόμενη συνεργασία σε διάφορους τομείς, όπως της ενέργειας, της οικονομίας καθώς και για στρατιωτικού τύπου θέματα. Στόχος του κειμένου είναι εντοπίσει πρωτοβουλίες συνεργασίας που πιθανόν έχουν λάβει χώρα στο παρελθόν και να αναδείξει τους παράγοντες που προώθησαν την εν λόγω διμερή συνεργασία τη δεδομένη χρονική στιγμή.

Η επίσκεψη

Τα κύρια θέματα που πραγματεύθηκαν οι δύο ηγέτες αφορούσαν την ενίσχυση των κρατών του σε οικονομικά ζητήματα, προωθώντας ένα σύνολο συνεργασιών σε μια σειρά από τομείς. Δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα όπως «η Συρία, το Ιράκ, ο Κόλπος, η Μέση Ανατολή και η Βόρειος Αφρική»[2]. Ο Salman, επικεντρώθηκε στην ειρηνική διευθέτηση της κρίσης στην Παλαιστίνη, καθώς και του εμφυλίου της Συρίας, δεδομένου ότι Ρωσία και Σ.Αραβία, υποστηρίζουν διαφορετικά μέτωπα, με τον Putin να συμφωνεί στη χρήση πολιτικών μέσων για τη διευθέτηση του εν λόγω ζητήματος. Επιπλέον, προκειμένου να εξασφαλίσουν τα αγαθά της ειρήνης στην Υεμένη, οι Άραβες ζητούν από τη Ρωσία τη σταδιακή απομάκρυνση των Ιρακινών στρατιωτών και στρατευμάτων.[3] Στόχος του βασιλιά φαίνεται να είναι η σταδιακή διαμόρφωση ενός ασφαλούς περιβάλλοντος στον Περσικό Κόλπο. Για το λόγο αυτό, κατατέθηκε πρόταση για τη δημιουργία ενός διεθνούς ινστιτούτου υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, με στόχο την αντιμετώπιση των τρομοκρατικών επιθέσεων και την εξαφάνιση  εξτρεμιστικών κινημάτων.

Παράλληλα, ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών, Sergey Lavrov, υπογράμμισε την αναγκαιότητα της συνεργασίας των δύο χωρών, ως οι μεγαλύτεροι παραγωγοί πετρελαίου στον κόσμο, με τις υπόλοιπες χώρες-μέλη του Οργανισμού Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών (ΟΠΕΚ). Το κονδύλι μάλιστα που θα διατεθεί σε ενεργειακά έργα, συμφωνήθηκε στην τιμή του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων.[4] Ήδη από το 2016, ο ΟΠΕΚ, είχε συμφωνήσει με μη κράτη-μέλη του οργανισμού (π.χ. Ρωσία) σε ενεργειακά έργα, με απότοκο την μείωση των εξαγωγών των καυσίμων κατά 2% και άρα τη σταθεροποίηση των τιμών σε διεθνές επίπεδο.[5] Τα δύο κράτη συμφώνησαν στην επέκταση της εν λόγω επωφελούς συνεργασίας μέχρι τον Μάρτιο του 2018.[6]

Παράλληλα, η Saudi Aramco, η μεγαλύτερη εταιρεία ενέργειας παγκοσμίως συμφώνησε με τις ρωσικές επιχειρήσεις Gazprom, Sibur, και Neft και ειδικότερα με την πρώτη όσον αφορά την εφεύρεση νέων τεχνικών εξορύξεων[7]. Τέλος, οι δύο χώρες συμφώνησαν στην προαγωγή της ναυτικής συνεργασίας. Πρόκειται για τη δημιουργία μίας ζώνης βιομηχανίας στη Σ. Αραβία, υπό την ονομασία «NEOM», η οποία θα αποτελέσει ένα από τα πολλά ενεργειακά έργα με βάση την εν λόγω συνεργασία.[8]

Η ιστορική εξέλιξη των διμερών σχέσεων των δύο κρατών

Αξίζει να σημειώσουμε πως οι διμερείς σχέσεις των δύο αυτών κρατών, ξεκινούν ήδη από την ύπαρξη της Σοβιετικής Ένωσης. Η ΕΣΣΔ είναι η πρώτη χώρα που αναγνώρισε επισήμως τα κράτη Hejaz και Nejd, εν έτει 1926, ως ανεξάρτητα αραβικά κράτη, τα οποία σταδιακά εξελίχθηκαν και μετονομάστηκαν στο βασίλειο της Σ. Αραβίας το 1932.[9] Παρ’ όλα αυτά, οι ευοίωνες διπλωματικές συνθήκες θα διαρκέσουν για λίγα μόνο έτη,  μέχρι το 1938, όποτε οι σχέσεις μεταξύ ΕΣΣΔ και αραβικού κόσμου διεκόπησαν για περίπου 50 χρόνια.

Αρχικό αίτιο απετέλεσε η λήξη μίας αποστολής της ΕΣΣΔ στο αραβικό λιμάνι της Jeddah, λόγω της εσωτερικής αστάθειας που αντιμετώπιζε τότε το κράτος, με αποτέλεσμα την αρνητική αντίδραση των Αράβων έναντι της Σοβιετικής Ένωσης και της στροφής τους προς την αμερικανική αρωγή,[10] στροφή η οποία διατηρείται μέχρι και σήμερα. Ωστόσο, ήδη από το 1930, οι διμερείς τους σχέσεις ήταν τεταμένες, καθώς ο Joseph Stalin έκλεισε τη σοβιετική πρεσβεία στη Σ. Αραβία, στην προσπάθεια για ενίσχυση της οικονομικής ρευστότητας των κρατικών ταμείων.[11] Επιπλέον, οι δύο χώρες υιοθέτησαν αντίθετες θέσεις και πολιτικές σε θέματα όπως ο εμφύλιος που έλαβε χώρα στην Υεμένη τη δεκαετία του 1960, καθώς και αργότερα ύστερα από την εισβολή της ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν το 1979.[12]

Με την πάροδο του χρόνου, η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων θα επέλθει το 1990, με αφορμή την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ την ίδια χρονιά. [13] Το επόμενο έτος επαναλειτούργησε στην πρωτεύουσα της Σ. Αραβίας, η πρεσβεία της ΕΣΣΔ και λίγο αργότερα άνοιξε και το Προξενείο στη Jeddah. Αντίστοιχα, η πρεσβεία της Σ. Αραβίας λειτούργησε στη Ρωσία στα τέλη του 1991.[14] Αξίζει να σημειωθεί πως από το 1990 έως και το 2003 δεν έλαβε χώρα οποιαδήποτε επίσημη επίσκεψη αρχηγού κράτους των δύο χωρών στην επικράτειά τους. Η πρώτη επίσκεψη, έλαβε χώρα το Σεπτέμβριο του 2003, με τον τότε πρίγκιπα, Abdullah bin Abdulaziz al-Saud, να επισκέπτεται τη Ρωσία. Ήταν η πρώτη φορά που κάποιος εκπρόσωπος της ηγεσίας της Σ. Αραβίας επισκεπτόταν τη Μόσχα, ωστόσο όχι υπό την ιδιότητα του βασιλιά. Πιο συγκεκριμένα, ο τελευταίος, στη συνάντηση του με τον Putin, είχε συζητήσει κυρίως για τις δυνατότητες μελλοντική συνεργασίας στον πετρελαϊκό τομέα και στο φυσικό αέριο, λόγω της ανάγκης της σταθεροποίησης των τιμών των καυσίμων.[15] Ο Ρώσος Πρόεδρος, επισκέφθηκε με τη σειρά του το Riyadh το Φεβρουάριο του  2007, και αυτός ως πρώτος Ρώσος ηγέτης που μετέβη στη μεσανατολική χώρα μετά την αποκατάσταση των διπλωματικών τους σχέσεων[16]. Ωστόσο, οι σταδιακές προσπάθειες ανάπτυξης σχέσεων συνεργασίας και συντονισμού των δύο χωρών, τέθηκαν εν αμφιβόλω αναφορικά, με τον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε στη Συρία το 2011. Από τη μία πλευρά, ο Putin, μάχεται μαζί με τους Ιρανούς, ορκισμένο εχθρό της Σ. Αραβίας, για να κρατήσει στην εξουσία τον Assad. Από την άλλη πλευρά, η Σ. Αραβία μάχεται υπέρ των επαναστατών που είναι ταγμένοι κατά του Assad.[17]

Παράγοντες που προώθησαν την ανάπτυξη σχέσεων συνεργασίας των δύο κρατών

Είναι σαφές ότι ύστερα από ένα μεγάλο χρονικό διάστημα όπου οι διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών χαρακτηρίζονταν τουλάχιστον ουδέτερες, αν όχι αδιάφορες, ένα τέτοιο γεγονός, συνοδευόμενο από μεγάλη εισροή κεφαλαίων και πληθώρα υποσχέσεων για μελλοντικές συνεργασίες σε στρατηγικούς τομείς, χρήζει στενής παρακολούθησης και μελέτης.

Πράγματι, από τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου μέχρι και σήμερα, η Ρωσία, αποσκοπούσε αποδυνάμωση της Δύσης. Με άλλα λόγια, ο Putin, προσπαθεί εν καιρώ να εδραιωθεί στη Μέση Ανατολή μέσα από την εμπλοκή του σε διάφορες τοπικές εκστρατείες, όπως για παράδειγμα με τη συμμετοχή του στον συριακό εμφύλιο στο πλευρό των Ιρακινών ή τώρα με τη στροφή του προς την Σ.Αραβία, ούσα η μεγαλύτερη παραγωγός υδρογονανθράκων σε παγκόσμιο επίπεδο. Πρόκειται για πολιτικές επιλογές που επιτυγχάνουν την ενδυνάμωση της πολιτικής και γεωπολιτικής ισχύος της Ρωσίας έναντι του δυτικού κόσμου, πράγμα που αποτελεί αέναο στόχο για το Κρεμλίνο.

Από την άλλη, η Σ. Αραβία, ούσα σύμμαχος των ΗΠΑ για περισσότερο από 70 χρόνια, με το πέρασμα του χρόνου αλλάζει πορεία και επιζητεί τη διεύρυνση των συμμαχιών της, προκειμένου να εξασφαλίσει τη θέση της ,σε περίπτωση που η αρωγή της Washington σταματήσει. Η στροφή αυτή έχει ξεκινήσει πιο γοργά από την τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμος πύργους την 11^η Σεπτεμβρίου 2001.[18] Για τον αραβικό κόσμο, η Μόσχα αποτελεί έναν αξιόπιστο σύμμαχο, αρχικά λόγω του γοήτρου της και έπειτα λόγω της θέση της ως κράτος-μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και ως μέλος στο «Κουαρτέτο των Μεσολαβητών της Μέσης Ανατολής».[19] Ακόμη, δεδομένου ότι η Σ.Αραβία και το Ιράν βρίσκονται σε χρόνια διαμάχη, κυρίως μετά την ιρακινή εισβολή το 2003, γίνεται σαφές ότι η πρώτη αναζητά τρόπο να αποδυναμώσει τον αντίπαλο και να τον πληγώσει σε οικονομικούς παράγοντες, ακόμη και αν αυτό σημαίνει να υπογράψει μνημόνια με μια επίσης αντίπαλη χώρα, ως προς τον εμφύλιο της Συρίας.[20] Παράλληλα, μία τέτοια σχέση θα σήμαινε αυτομάτως και τη μείωση των τιμών του πετρελαίου παγκοσμίως.[21]

Εν τέλει, φόβος και για τις δύο χώρες αποτελεί το γεγονός, ότι η Κίνα όλο και περισσότερο προσπαθεί  και αυτή να οικοδομήσει μία ουσιαστική σχέση με το Ιράν, από το οποίο έχει ξεκινήσει να προμηθεύεται πετρέλαιο και σταδιακά προχωρεί και στην αγορά φυσικού αερίου. Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία τάσσεται κατά του κινεζικού κράτους και η Σ. Αραβία κατά του Ιράν αντίστοιχα, με αποτέλεσμα η μεταξύ τους συνεργασία να λειτουργεί παρεμποδιστικά για τους πρώτους[22]. Συνοψίζοντας, γίνεται αντιληπτό πως και τα δύο κράτη, μέσω αυτής της επίσκεψης ευελπιστούν στην υλοποίηση επερχόμενων προγραμμάτων με απότοκο την οικονομική τους ανάπτυξη και ευμάρεια. Αμφότερες Ρωσία και Σ.Αραβία προχωρούν σε αυτό το συντονισμό, έχοντας κατά νου τα εκάστοτε πολιτικά δρώμενα, καθώς και τα οικονομικά τους συμφέροντα, ενώ θέτουν ως κινητήριο δύναμη της συνεργασίας αυτής, τον ενεργειακό τομέα. Γνωρίζουν τις δυνάμεις και τις αδυναμίες τους και προχωρούν η καθεμία με βάση αυτές. Ουσιαστικά, πρόκειται για μία σχέση μείζονος σημασίας που δύναται να επιφέρει σημαντικές αλλαγές και μεταβολές στο διεθνές σύστημα, ακόμη και να θέσει εν αμφιβόλω το υφιστάμενο status quo της περιοχής.

---

[1]Soldatkin V., Golubkova K., «Russia, Saudi Arabia cement new friendship with king’s visit», Reuters, 05/10/2017, https://www.reuters.com/article/us-russia-saudi-terror/russia-saudi-arabia-cement-new-friendship-with-kings-visit-idUSKBN1CA1QU, ημ. ανάκτησης 18/11/2017.

[2] «Ρωσία – Σαουδική Αραβία: Ουσιαστικές συνομιλίες και ταύτιση απόψεων», In.gr, 05/10/2017, http://news.in.gr/world/article/?aid=150016579, ημ. ανάκτησης  23/11/2017.

[3] Wintour P., "Saudi king’s visit to Russia heralds shift in global power structures", The Guardian, 05/102017, https://www.theguardian.com/world/2017/oct/05/saudi-russia-visit-putin-oil-middle-east, ημ. ανάκτησης 20/11/2017.

[4] "Vladimir Putin held talks with King Salman bin Abdulaziz Al Saud of Saudi Arabia, who is in Russia on a state visit", Official Internet Resources of the President of Russia, 05/10/2017, http://en.kremlin.ru/events/president/news/55775, ημ. ανάκτησης 21/11/2017.

[5]"WSJ: Σαουδική Αραβία και Ρωσία θέλουν επέκταση της συμφωνίας για την παραγωγή", Capital.gr, 26/10/2017, http://www.capital.gr/agores/3249835/wsj-saoudiki-arabia-kai-rosia-theloun-epektasi-tis-sumfonias-gia-tin-paragogi, ημ.ανάκτησης 17/11/2017.

[6] Supra Νote 5.

[7] "Ρωσία και Σαουδική Αραβία ετοιμάζουν επενδυτικό fund $1 δις", euro2day.gr, 05/10/2017, http://www.euro2day.gr/news/world/article/1570437/rosia-kai-saoydikh-aravia-etoimazoyn-ependytiko-fu.html, ημ.ανάκτησης 24/11/2017.

[8] "Θαλάσσια συνεργασία για Ρωσία και Σαουδική Αραβία", Ναυτικά Χρονικά, 07/10/2017, http://www.naftikachronika.gr/2017/11/07/thalassia-synergasia-gia-rosia-kai-saoudiki-aravia/, ημ.ανάκτησης 18/11/2017.

[9] "Russian relation with Saudi Arabia in facts and details", Sputnik International, 23/01/2015, https://sputniknews.com/politics/201501231017274274/, ημ. ανάκτησης 23/11/2017.

[10] Supra Νote 12

[11] Abu-Nasr D., «Putin 1^st Russian Leader to visit Saudis», The Washington Post, 11/02/2007, http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/02/11/AR2007021100048.html, ημ. ανάκτησης 19/11/2017.

[12] Dr. Almeida M., "King Salman meets Russian realism", Αrabnews, 29/09/2017, http://www.arabnews.com/node/1169326, ημ. ανάκτησης  12/11/2017.

[13] Fattah H. M., «Putin seeks Expanded Ties With Saudis on Arab Tour», The New York Times, 12/02/2007, http://www.nytimes.com/2007/02/12/world/middleeast/12saudi.html, ημ.ανάκτησης 15/11/2017.

[14] "Russian relation with Saudi Arabia in facts and details", Sputnik International, 23/01/2015, https://sputniknews.com/politics/201501231017274274/, ημ. ανάκτησης 23/11/2017.

[15] "President Vladimir Putin held negotiations with Abdulah ibn Abdul Aziz al Saud, the Crown Prince of Saudi Arabia", Official Internet Resources of the President of Russia, 02/09/2003, http://en.kremlin.ru/events/president/news/29294, ημ. ανάκτησης 18/11/2017

[16] Taylor A., "Why Washington will be watching the Saudi king’s visit to Moscow", The Washington Post, 04/10/2017, https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2017/10/04/why-washington-will-be-watching-a-saudi-kings-visit-to-moscow/?utm_term=.f7dd38f7de68, ημ. ανάκτησης 19/11/2017.

[17] Ibid.

[18] Supra  Note 19.

[19] Taylor A., "Why Washington will be watching the Saudi king’s visit to Moscow», The Washington Post, 04/10/2017, https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2017/10/04/why-washington-will-be-watching-a-saudi-kings-visit-to-moscow/?utm_term=.f7dd38f7de68, ημ.ανάκτησης 19/11/2017.

[20] Oualaalou D., "King Salman Visits Russia: Something is Brewing", Huffpost,10/04/2017, https://www.huffingtonpost.com/entry/king-salman-visits-russia-something-is-brewing_us_59d54502e4b085c51090ad26, ημ. ανάκτησης  20/11/2017.

[21] Supra Note 2.

[22] Supra Note 23.