της Μαρίας Μότικα
Η
διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 οδήγησε κάποιους στο συμπέρασμα ότι το
διεθνές σύστημα θα χαρακτηρίζεται εφεξής από μονοπολικότητα και την
παντοκρατορία των Η.Π.Α. Η Ρωσία έμελλε να καταστεί είτε μια γεωγραφικά μεγάλη
αλλά πολιτικο-οικονομικά μικρή χώρα η οποία θα έμενε απομονωμένη ή σταδιακά θα
επιθυμούσε την ενσωμάτωση της στο δυτικό σύστημα είτε να προσπαθήσει να
παραμείνει μια περιφερειακή δύναμη που θα προσπαθούσε να περισώσει την επιρροή
της στην περιοχές που συναπάρτιζαν τη Σοβιετική Ένωση.
Παρά
τις εσωτερικές κρίσεις ή τις κρίσεις στις σχέσεις Ρωσίας-Δύσης, ο απομονωτισμός
δεν ήταν ποτέ η λύση για το Κρεμλίνο. Όσον αφορά στις δυο εναπομείνασες
εναλλακτικές, η ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων ώστε να διατηρηθεί το «εγγύς
εξωτερικό» υπό τη σφαίρα επιρροής της καθίστατο αναγκαία.
Μετά
τη διάλυση του Υπαρκτού Σοσιαλισμού, η Ρωσία, φυσικός διάδοχος της Σοβιετικής
Ένωσης, γνώρισε μια παρατεταμένη περίοδο ύφεσης. Στρατιωτικές βάσεις σε ξένα
εδάφη έκλεισαν, ο αριθμός των ενόπλων δυνάμεων μειώθηκε και η παρουσία στο
εξωτερικό περιορίστηκε. Πρώτιστος στόχος του Κρεμλίνου ήταν η ανασύνταξη
δυνάμεων και η εσωτερική παλινόρθωση. Σταδιακά, όμως, και ιδίως επί Putin, σοβιετικές βάσεις σε αλλότριο
έδαφος ξανάνοιξαν κι άρχισαν να ενισχύονται με ανθρώπινο δυναμικό και να
εκσυγχρονίζονται ενώ σε κάποιες χώρες άνοιξαν και νέες.
Η
Ρωσία διαθέτει στρατιωτικές βάσεις σε εννέα χώρες. Ο αριθμός του προσωπικού που
απασχολείται σε αυτές είναι αρκετά μικρός (κάποιες δεκάδες χιλιάδες) σε σχέση
προς το σύνολο των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων, το οποίο αγγίζει περίπου το
1.000.000. Παρά το φαινομενικά μεγάλο μέγεθος, ωστόσο, η ρωσική ηγεσία θεωρεί
ότι η στρατιωτική λειψανδρία αποτελεί μια πληγή γι’ αυτό και ο πρόεδρος Putin ανακοίνωσε τη δέσμευσή του για
αύξηση του ανθρώπινου δυναμικού κατά 19.000 τους πρώτους μήνες του 2017. Σε
διάταγμα που υπεγράφη και δημοσιεύτηκε στις 17 Νοεμβρίου 2017, γίνεται λόγος
για 1.9 εκατομμύρια μέλη[1]
των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων αυτή τη στιγμή. Η παρούσα εργασία δε θα ασχοληθεί
με τον προσανατολισμό των στρατιωτικών βάσεων εντός ρωσικού εδάφους. Για αυτό
το θέμα, γίνεται παραπομπή σε κάποια βασικά κείμενα[2].
Αξίζει
να σημειωθεί ότι η Συρία είναι η μόνη χώρα εκτός των ορίων της πρώην –ΕΣΣΔ στην
οποία υπάρχει ρωσική αεροπορική βάση στη Λαττάκεια και ναυτική βάση στην
Ταρτούς, που προσφέρουν τη μοναδική πρόσβαση της Ρωσίας στη Μεσόγειο. Η βάση
αυτή έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εμπλοκή της Μόσχας στον εμφύλιο της Συρίας
αλλά και στο γεγονός ότι η Ρωσία έχει πλέον αναχθεί σε κορυφαίο διεθνή παράγοντα
με καταλυτική ισχύ στις παγκόσμιες εξελίξεις, οδηγώντας το περιοδικό Forbes να ανακηρύσσει το Ρώσο πρόεδρο Vladimir Putin ως το πρόσωπο με τη μεγαλύτερη
επιρροή στον κόσμο επί τέσσερα συναπτά έτη[3] (2013-2016)
Η
ανάπτυξη των στρατιωτικών δυνάμεων στο εξωτερικό δεν εξυπηρετεί μόνο
στρατιωτικούς σκοπούς. Αποτελεί εργαλείο άσκησης εξωτερικής πολιτικής, καθώς
εδραιώνει την κυριαρχία της Ρωσίας σε συγκεκριμένες περιοχές εκτός των
γεωγραφικών της συνόρων, βοηθά στην προώθηση των συμφερόντων και της πολιτικής
της, όπως διδάσκει η ιστορία, και στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα στις κυβερνήσεις των
νέων κρατών και σε άλλους περιφερειακούς (Τουρκία, Ιράν, Κίνα) και διεθνείς
παίκτες (ΝΑΤΟ, Ε.Ε.). Για τους μεν λειτουργεί ως μοχλός πίεσης ώστε να μην
προσπαθήσουν να ‘απογαλακτιστούν΄ από τη Μόσχα ή να ενταχθούν στο άρμα της
Δύσης (ΝΑΤΟ, ΕΕ) ενώ για τους δε ως αποτρεπτικός παράγοντας αμφισβήτησης της
Ρωσικής κυριαρχίας ή /και απόπειρας κάποιου είδους επιθετικής κίνησης στο
ζωτικό χώρο της (Lebensraum).
Πρέπει
να υπογραμμιστεί ότι σε ελάχιστες περιπτώσεις, όμως, γίνεται χρήση των όπλων
και μάλιστα, μόνο σε περιπτώσεις που το Κρεμλίνο θεωρεί ότι επαπειλούνται
ζωτικά του συμφέροντα κι έχει προηγηθεί επίθεση από την αντίπαλη πλευρά (π.χ.
κυβέρνηση Γεωργίας και Ουκρανίας, ISIS). Κατά βάσιν, ακολουθείται η μέθοδος που ο Thomas Schelling ονομάζει coercive bargaining, δηλαδή μια διαδικασία
«απειλών κι απαιτήσεων, προτάσεων κι αντι-προτάσεων, διαβεβαιώσεων και
υποχωρήσεων, δηλώσεων των στόχων και των ορίων ανοχής, απόκτησης φήμης και
παράδοσης μαθημάτων»[4].
Στη
ευρωπαϊκή πλευρά, η Ρωσία διατηρεί βάσεις σε Κριμαία, Λευκορωσία,
Υπερδνειστερία, Γεωργία κι Αρμενία με στρατηγικό στόχο την ανάσχεση της
επεκτατικής πολιτικής της Δύσης και την ελαχιστοποίηση της τρωτότητας των
συνόρων της δεδομένου ότι η αντιπυραυλική ασπίδα του ΝΑΤΟ έχει φτάσει μέχρι τη
Ρουμανία και την Πολωνία[5]. Σημαντική παράμετρο
αποτελεί και η εξυπηρέτηση των ρωσικών οικονομικών συμφερόντων μιας και η
εξαγωγή του πλουσιότατου ορυκτού πλούτου της Ρωσίας[6] και
δη στον κύριο εμπορικό της εταίρο, την Ε.Ε., εξαρτάται από την ελεύθερη
διακίνησή τους μέσω των γειτονικών χωρών.
Μετά
την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, η Ρωσία ανέλαβε εκ νέου τη διοίκηση της
χερσονήσου ενισχύοντας τα πολύτιμα εργαλεία του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας, στα
οποία συγκαταλέγονται συστήματα ραντάρ. Σοβιετικές βάσεις επαναλειτουργούν και
νέες κατασκευάζονται. Δυτικοί παρατηρητές κάνουν λόγο για στρατιωτικοποίηση όχι
μόνο της Κριμαίας αλλά ολόκληρης της Μαύρης θάλασσας[7] κι
έλευση δεκάδων χιλιάδων Ρώσων στρατιωτών. Με αυτόν τον τρόπο, η Μόσχα
εξασφαλίζει πρόσβαση στα θερμά ύδατα της Μαύρης θάλασσας κι ασκεί μεγάλη πίεση
τόσο στην εξωτερική πολιτική της Ουκρανίας, ώστε να μην ενταχθεί στην Ε.Ε., όσο
και στην εσωτερική δεδομένων των εξελίξεων σε Ντονέτσκ και Λουχάνσκ.
Σε
αυτό το σημείο, χρήσιμο είναι να αναφερθεί ότι μετά τη διάλυση της Σοβιετικής
Ένωσης, η Ρωσία διατήρησε τη βάση της Σεβαστούπολης μέσω ενοικίασης από την
ουκρανική κυβέρνηση ως το 2042. Στην ανακοίνωση του Κιέβου το 2008 ότι δεν
επρόκειτο να ανανεώσει τη σύμβαση μίσθωσης μετά τη λήξη της το 2017, η Μόσχα
αντέδρασε ασκώντας έντονες οικονομικές πιέσεις και πέτυχε την ανανέωση της
σύμβασης ως το 2042[8].Εντούτοις,
αυτό το συμβάν πρέπει να έμεινε χαραγμένο στη μνήμη της ρωσικής ηγεσίας και να
καθόρισε την αντίδρασή της στα μελλοντικά γεγονότα. Στα προαναφερθέντα, θα
πρέπει να συνυπολογίσει κανείς ότι ο ταυτόχρονος ρωσικός έλεγχος της Κριμαίας
και της Υπερδνειστερίας από τη Μόσχα ασκεί μεγάλη πίεση στη μεγάλη ουκρανική
ναυτική βάση της Οδησσού.
Στη
Λευκορωσία εδρεύει το σύστημα προειδοποίησης πυραύλων (missile warning system) και κέντρο επικοινωνίας του ρωσικού
ναυτικού, υψίστης σημασίας για τη μεταφορά διαταγών στα πυρηνικά υποβρύχια σε
Ατλαντικό, Ινδικό και μέρος του Ειρηνικού Ωκεανού[9]. Αναλυτές θεώρησαν την
κοινή στρατιωτική άσκηση Ρωσίας-Λευκορωσίας Zapad 2017, η οποία πραγματοποιήθηκε τον
περασμένο Σεπτέμβριο είτε σαν «δούρειο ίππο»[10] ρωσικής εισβολής σε άλλη
χώρα είτε σαν απάντηση στη νατοϊκή πρόκληση ανάπτυξης και λειτουργίας ενός
επίγειου αμυντικού συστήματος στη Ρουμανία το περασμένο έτος. Οι κοινές
ασκήσεις πραγματοποιούνται ανά διαστήματα από το 2009, εντούτοις, αυτό διέλαθε
εσκεμμένα ή μη την προσοχή των δυτικών δυνάμεων και σήμανε κόκκινος συναγερμός.
Το ΝΑΤΟ ενίσχυσε με άρματα κι ανθρώπινο δυναμικό τις βάσεις του στη Βαλτική και
την Πολωνία[11].
Ο Ουκρανός πρόεδρος, P.
Poroshenko,
σημείωσε ότι «η Zapad
2017 θα μπορούσε να αποτελέσει προάγγελο γενικής εισβολής στην Ουκρανία»[12]
κι έθεσε τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας σε επιφυλακή.
Οι
ρωσικές βάσεις στη χώρα εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη μεταφορά των εξαγώγιμων
αγαθών (προϊόντων αλλά κυρίως πετρελαίου και φυσικού αερίου) ενώ το έδαφος της
Λευκορωσίας θα μπορούσε να λειτουργήσει ως buffer zone σε περίπτωση χερσαίας επίθεσης
εναντίον της Ρωσίας. Η σημασία που αποδίδεται στις διμερείς σχέσεις από τη
Μόσχα επιμαρτυρείται από τη σαφή διακήρυξη στο νέο ρωσικό δόγμα εξωτερικής
πολιτικής ότι «η Ρωσία είναι αφοσιωμένη στην εξάπλωση της στρατηγικής
συνεργασίας με τη Δημοκρατία της Λευκορωσίας με σκοπό την προώθηση της
ενοποίησης σε όλα τα επίπεδα»[13].
Ωστόσο,
οι σχέσεις των δυο χωρών δεν είναι ανέφελες. Αντιδρώντας στην έντονη φημολογία
περί δημιουργίας νέας ρωσικής βάσης στη χώρα του το 2015 που θα αύξανε την
πολιτική εξάρτηση της χώρας του από τη Μόσχα έτι περαιτέρω, ο Λευκορώσος
πρόεδρος δήλωσε ότι θα προτιμούσε να παραλάβει νέα ρωσικά αεροσκάφη παρά να
δημιουργηθεί μια καινούργια αεροπορική βάση [14], η οποία θα έκανε πιο
ευάλωτη τη χώρα του σε επίθεση από το ΝΑΤΟ. Συν τοις άλλοις, μετά την τελευταία
του εκλογή στην προεδρία της Λευκορωσίας, ο Lukashenka προσπαθεί να ενισχύσει
το ηγετικό του προφίλ και την εικόνα της χώρας του στο εξωτερικό προχωρώντας σε
κινήσεις εσωτερικής ανάπτυξης αλλά και να επιδείξει μια επιθυμία απαγκίστρωσης
από τη Μόσχα και προσέγγισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στην
αποσχισθείσα από τη Μολδαβία Υπερδνειστερἰα, η Ρωσία διατηρεί μια ειρηνευτική
δύναμη. Πέραν της προφανούς εξήγησης, ότι με αυτό τον τρόπο καθίσταται δυνατός
ο έλεγχος της περιοχής από τη Μόσχα και η προώθηση των συμφερόντων της, η εκεί
στρατιωτική παρουσία έχει διττό στόχο. Σε πρώτο επίπεδο, εμποδίζει την
επανένωση της Ρουμανίας με τη Μολδαβία. Κάτι τέτοιο θα έθετε σε κίνδυνο τα
συμφέροντα του Κρεμλίνου καθώς η Ρουμανία αποτελεί μέλος του ΝΑΤΟ από το 2004
και της ΕΕ από το 2007 και τυχόν επανένωση θα συντελούσε στη δυτική στροφή της
Μολδαβίας. Βεβαίως, η εκλογή του θεωρούμενου ως Ρωσόφιλου[15] Igor Dodon στην
προεδρία το περασμένο φθινόπωρο προκάλεσε επανεξέταση της προσέγγισης με την
Ε.Ε.
Σε
δεύτερο επίπεδο, η περιοχή της Υπερδνειστερίας αποτελεί σημαντικό ρωσικό θύλακα
σε περιοχές που εποφθαλμιούν και οι δυτικές δυνάμεις, την Ουκρανία και τα
Βαλκάνια. Άλλωστε, ο μόνος στενός και πιστός σε γενικές γραμμές σύμμαχος που
έχει απομείνει στην περιοχή των Βαλκανίων στη Μόσχα είναι η ομόδοξη Σερβία.
Στις
αυτόνομες επαρχίες της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσσετίας, που επισήμως αποτελούν
μέρος της Γεωργίας αλλά η Ρωσία έχει αναγνωρίσει την ανεξαρτησία τους, υπάρχει
έντονη ρωσική παρουσία και διμερής συνεργασία της Μόσχας με τις
αυτοανακηρυχθείσες ηγεσίες. Ως αποτέλεσμα του πολέμου στη Νότια Οσσετία την
περίοδο 1991-92, εγκαταστάθηκε μια ρωσική ειρηνευτική δύναμη ενώ κάτι παρόμοιο
συνέβη και στην Αμπχαζία μετά τον πόλεμο του 1992-93. Μετά το πέρας του πολέμου
του 2008, η Ρωσία αποτελεί ουσιαστικά τον εγγυητή ασφαλείας των δυο επαρχιών.
Στην
πρωτεύουσα Tskhinvali
της Νότιας Οσσετίας βρίσκεται η 4η ρωσική στρατιωτική βάση ενώ στην
Αμπχαζία η 7η στρατιωτική βάση[16]. Το 2015 ανακοινώθηκε η
σύσταση μιας κοινής στρατιωτικής δύναμης Ρώσων κι Αμπχαζίων [17] η οποία σε περίπτωση
πολέμου θα υπόκειται στη δικαιοδοσία της Ρωσικής ηγεσίας, μια εβδομάδα μετά την
υπογραφή συμφωνίας μεταξύ Γεωργίας και Ε.Ε.. Με συμφωνία που υπεγράφη το ίδιο
έτος μεταξύ Ρωσίας και Νότιας Οσσετίας δημιουργήθηκε μια ενιαία τελωνειακή κι
εμπορική ζώνη [18],
εξανεμίζοντας ουσιαστικά τις όποιες πιθανότητες επανένωσης της επαρχίας με τη
Γεωργία. Η τελευταία μιλά ανοιχτά για καταφανή προσπάθεια προσάρτησης των
περιοχών από τη Ρωσία.
Τα
εν λόγω στρατεύματα εδραιώνουν την ισχύ της Ρωσίας στη Γεωργία, παρεμποδίζουν
την ένταξή της σε δυτικούς οργανισμούς κρατώντας όμηρο τη γεωργιανή κυβέρνηση. Η
τελευταία θεωρεί τα στρατεύματα στην Αμπχαζία ως «de facto συνοριοφυλακή[19]» και την εν γένει
ρωσική παρουσία ως κατάφορη παραβίαση της εδαφικής της ακεραιότητας. Η Ρωσία,
ωστόσο, έχει παγιώσει και την παρουσία της και το ρόλο της ως προστάτιδα δύναμη
των περιοχών. Αυτό συνάγεται κι από το άρθρο 57 του νέου Δόγματος Εξωτερικής
Πολιτικής, όπου αναφέρεται ότι «η συνδρομή στην εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας της
Αμπχαζίας και της Δημοκρατίας της Νότιας Οσσετίας ως σύγχρονα δημοκρατικά
κράτη, η ενδυνάμωση της διεθνούς της θέσης, καθώς και η εξασφάλιση αξιόπιστης
ασφάλειας και κοινωνικο-οικονομικής ανάκαμψης παραμένουν προτεραιότητες για τη
Ρωσία»[20].
Η
Αρμενία διαθέτει μια στρατιωτική και μια αεροπορική ρωσική βάση, οι οποίες
αναβαθμίστηκαν προσφάτως. Σκοπός τους είναι η προστασία της χώρας από το
Αζερμπαϊτζάν, δεδομένης της χρόνιας διαμάχης για την περιοχή του Ναγκόρνο
Καραμπάχ, ενώ επιπλέον, επιτρέπει την άσκηση πίεσης όχι μόνο στο Μπακού αλλά
και στην Άγκυρα, παραδοσιακό σύμμαχο των Αζέρων κι εχθρό των Αρμενίων, η οποία
παρέχει εκπαίδευση στα Αζέρικα στρατεύματα και συνεπικουρεί συχνά και τη
Γεωργία εις βάρος της Ρωσίας. Επιπροσθέτως, η κίνηση αυτή εμποδίζει την Αρμενία
να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
Μετά
τη διάλυση ΕΣΣΔ, η Κεντρική Ασία αναβαθμίστηκε στην πολιτική ατζέντα Δύσης. ΗΠΑ
και Ευρώπη επεδίωξαν την κεφαλαιοποίηση των τρεχουσών πολιτικών συγκυριών και
γεωπολιτικών ανακατατάξεων που ακολούθησαν τη διάλυση του Συμφώνου της
Βαρσοβίας.
Επιζητώντας
τη δυναμική παρουσία της στην περιοχή, η Μόσχα όφειλε να διατηρεί έντονη
παρουσία όχι μόνο σε οικονομικό, διπλωματικό επίπεδο αλλά και σε στρατιωτικό
που θα διευκόλυνε την ανάμιξή της σε τοπικές συγκρούσεις, όπως και πράττει από
το 1992. Η στρατιωτική παρουσία συμβάλλει και στην προστασία φιλικώς
διακείμενων κυβερνήσεων μιας και δρα αποτρεπτικά στην όποια σκέψη ή τάση
κεντρόφυγων δυνάμεων ή πραξικοπήματος. Αδήριτη ανάγκη αποτελεί, επίσης, η
παρεμπόδιση της ολοένα αυξανόμενης επιρροής γειτονικών χωρών, όπως το Ιράν, η
Τουρκία και η Κίνα, οι οποίες επιθυμούν τον επανακαθορισμό του status quo της περιοχής προς όφελός τους κι
οραματίζονται, κάθε μια για τον εαυτό της, την αναγωγή τους σε ηγέτιδα δύναμη
της περιοχής. Επιπροσθέτως, διαχρονικό καθήκον της Μόσχας συνιστά η προστασία
των ρωσικών πληθυσμών στην περιοχή.
Η
Ρωσία μισθώνει το ζωτικής σημασίας κοσμοδρόμιο του Baikonur ενώ
διεξάγει και δοκιμές πυραυλικής τεχνολογίας κι αεράμυνας σε κάποιες περιοχές
του Καζακστάν. Η ανάγκη παρουσίας της είναι επιτακτική για την παγιοποίηση της
κυριαρχίας της στην Κεντρική Ασία, την παρεμπόδιση εξάπλωσης της κινεζικής
επιρροής προς τα δυτικά [21] αλλά και της στενότερης
επαφής του Καζακστάν με τη Δύση.
Ο
δε πλούσιος ορυκτός πλούτος της χώρας κινητοποιεί το Κρεμλίνο, το οποίο επ΄ ουδενί
φαίνεται διατεθειμένο να μείνει εκτός του παιχνιδιού εκμετάλλευσής τους ή να
παραγκωνιστεί από τον παγκόσμιο ενεργειακό τομέα μέσω της κατασκευής νέων
ενεργειακών δρόμων που παρακάμπτουν τη Ρωσία.
Στο
Κιργιστάν εδρεύουν μια ρωσική αεροπορική βάση, μια βάση δοκιμών, ένας
σεισμογραφικός σταθμός κι ένα κέντρο επικοινωνιών του Ρωσικού ναυτικού (naval communication centre) ενώ στο Τατζικιστάν μια ρωσική
στρατιωτική βάση, χώροι εκπαίδευσης καθώς κι εγκαταστάσεις παρακολούθησης του
διαστήματος[22].
Η ρωσική ΄απόβαση΄ ερείδεται στο φόβο εξάπλωσης του ισλαμικού φονταμενταλισμού
στην περιοχή ιδίως μετά την εισβολή των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν το 2001 αλλά και στη
ματαίωση των βλέψεων Τουρκίας, Ιράν και Κίνας στην περιοχή.
Πρόσφατα
δημοσιεύματα κάνουν λόγο για επιθυμία του Κιργίζιου πρωθυπουργού, Sapar Isakov, δημιουργίας μιας νέας ρωσικής βάσης
και για διμερείς συζητήσεις που βρίσκονται εν εξελίξει[23].
Τέλος, χρήσιμο είναι να αναφερθεί ότι ο Ρώσος υπουργός Άμυνας ανακοίνωσε προ
μηνών τον εκσυγχρονισμό και τον εμπλουτισμό των βάσεων σε Κιργιστάν και
Τατζικιστάν με σκοπό την παρεμπόδιση μεταφοράς της ισλαμικής τρομοκρατίας στην
Κεντρική Ασία[24].
Εν
κατακλείδι, όπως συνάγεται εκ των προαναφερθέντων, 26 χρόνια μετά την
κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ρωσία φαίνεται να έχει ανακτήσει το διεθνές
της προφίλ και να συγκαταλέγεται στις τρεις ισχυρότερες χώρες παγκοσμίως. Οι
στρατιωτικές βάσεις φαίνεται να έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε αυτό,
καθώς η παρουσία τους δεν επηρέασε μόνο την πολιτική των χωρών στις οποίες
βρίσκονται αλλά επίσης δρουν αποτρεπτικά προς τις χώρες ή οργανισμούς που τυχόν
προσπαθούν να εισβάλουν στο μαλακό υπογάστριο της Μόσχας.
Στόχος
της στρατιωτικής παρουσίας της Ρωσίας είναι να γνωστοποιήσει τις θέσεις της, να
προστατεύσει τους ρωσικούς πληθυσμούς, να συμβάλει στο συνυπολογισμό της γνώμης
της για κάθε περιφερειακό ή διεθνές ζήτημα καθώς και η διατήρηση των κεκτημένων
κι όχι η επέκταση σε νέα εδάφη. Η πρόκληση ένοπλης σύγκρουσης αποτελεί την
ύστατη επιλογή της αφού η διευθέτηση ενός μείζονος ζητήματος μέσων των
διπλωματικών, οικονομικών ή άλλων οδών έχει αποτύχει (π.χ. Κριμαία). Επομένως,
η διατήρηση ή/και αύξηση των στρατιωτικών δυνάμεων που αποτελεί μέρος της
στρατηγικής της Μόσχας, η οποία εκτιμάται ότι θα είναι ένα συνονθύλευμα
διπλωματικών, στρατιωτικών, οικονομικών αλλά και ηλεκτρονικών εργαλείων, δε θα
πρέπει να ανησυχεί τη Δύση ή άλλες χώρες εφόσον κι εκείνες δεν απειλήσουν την
ασφάλεια και τα ζωτικά συμφέροντα της Ρωσίας.
[1] Mikhail Khodarenok, “Why is Putin expanding Russia’s armed forces
to 1.9 million?”, 30 March 2017. [Online at:
https://www.rbth.com/defence/2017/03/30/why-is-putin-expanding-russias-armed-forces-to-19-million_730717]
[2] Franz-Stefan Gady, “Is Russia’s Military Deploying 10.000 Additional
Troops on the Kuril Islands? “, The Diplomat, 1 March 2017. [Online at:
https://thediplomat.com/2017/03/is-russias-military-deploying-10000-additional-troops-on-kuril-islands/]
[2]“New Russian military base 100km from Ukraine ‘almost ready’ “,
Euronews, 26 September 2016. [Online at: http://www.euronews.com/2016/09/26/new-russian-military-base-100km-from-ukraine-almost-ready]
[2]
“Russian Defense Ministry to build over 100 facilities in Arctic region”. TASS,
25 January 2017. [Online at: http://tass.com/defense/927159]
[3] “Vladimir Putin”, Forbes, 2016. [Online at: https://www.forbes.com/profile/vladimir-putin/]
[4] Thomas C. Schelling, “ Arms and Influence” (revised edition), 2008,
Yale University Press, σ.135
[5] Mark Mardell, “Nato muscle-flexing sends Putin firm message”, BBC
news, 12 March 2015. [Online at: http://www.bbc.com/news/world-europe-31830197]
[6] Φίλιππος Προέδρου, «Η ρωσική ενεργειακή
στρατηγική στην Ευρώπη», Μάνος Καραγιάννης, «Η Ρωσία σήμερα», 2010, εκδόσεις
Παπαζήση, σ.115
[7]“In Crimea, Russia signals military resolve with new and revamped
bases”, Reuters, 1 November 2016. [Online at: https://www.reuters.com/investigates/special-report/russia-crimea/]
[8] Alan Yuhas & Raya Jailabi, “Ukraine crisis: why Russia sees Crimea
as its naval stronghold”, The Guardian, 7 March 2014. [Online at: https://www.theguardian.com/world/2014/mar/07/ukraine-russia-crimea-naval-base-tatars-explainer]
[9] “Russian Military Bases Abroad: Facts and Details”, Sputnik News, 8
October 2016. [Online at:
https://sputniknews.com/military/201610081046123220-russian-abroad-military-bases/]
[10] Neil Buckley, “Neighbours fear ‘Trojan Horse’ as Russia readies war
games”, Financial Times, 27 August 2017. [Online at: https://www.ft.com/content/f284d7ae-89b2-11e7-8bb1-5ba57d47eff7]
[11] “Poland and NATO reply to Russia’s Zapad 2017 with larger military
exercise”, RT. 21 September 2017. [Online at: https://www.rt.com/news/404123-poland-and-nato-russia-military/]
[12] “Άρχισαν οι μεγάλες στρατιωτικές Ρωσίας
–Λευκορωσίας”, Naftemporiki, 14 Σεπτεμβρίου 2017. [Online
at: http://www.naftemporiki.gr/story/1276232/arxisan-megales-stratiotikes-askiseis-rosia-leukorosia]
[13] Foreign Policy Concept of the Russian Federation (approved by
President of the Russian Federation Vladimir Putin on November 30, 2016), 2016.
[Online at: http://www.mid.ru/en/foreign_policy/official_documents/-/asset_publisher/CptICkB6BZ29/content/id/2542248]
[14] “Belarus 'does not need' Russia air base – Lukashenko”, BBC News, 7
October 2015. [Online at: http://www.bbc.com/news/world-europe-34463901]
[15] Alexander Tanas & Alessandra Prentice, “Pro-Russian candidate
triumphs in Moldova presidential race”, Reuters, 13 November 2016. [Online at: https://www.reuters.com/article/us-moldova-election/pro-russian-candidate-triumphs-in-moldova-presidential-race-idUSKBN1380TN]
[16] “Russian Military Bases Abroad: Facts and Details”, Sputnik News, 8
October 2016. [Online at:
https://sputniknews.com/military/201610081046123220-russian-abroad-military-bases/]
[17] Jack Farchy, “Vladimir Putin signs treaty with Abkhazia and puts
Tbilisi on edge”, Financial Times, 24 November 2014. [Online at: https://www.ft.com/content/24239f90-73e8-11e4-82a6-00144feabdc0]
[18] Sinikukka Saari, “FIIA Comment- The New Alliance and Integration
Treaty between Russia and South Ossetia: When does integration turn into
annexation?, The Finnish Institute of International Affairs, 24 March 2015.
[Online at:
http://www.fiia.fi/en/publication/498/the_new_alliance_and_integration_treaty_between_russia_and_south_ossetia/]
[19] Dmitri Trenin, “The End of Eurasia: Russia on the Border between
Geopolitics and Globalization”, 2001, Carnegie Endowment for International
Peace, σ.120
[20] Foreign Policy Concept of the Russian Federation (approved by
President of the Russian Federation Vladimir Putin on November 30, 2016), 2016.
[Online at: http://www.mid.ru/en/foreign_policy/official_documents/-/asset_publisher/CptICkB6BZ29/content/id/2542248]
[21] Graham E. Fuller, “Central Asia: The New Geopolitics”, RAND, 1992,
σ.60
[22] “Russian Military Bases Abroad: Facts and Details”, Sputnik News, 8
October 2016. [Online at:
https://sputniknews.com/military/201610081046123220-russian-abroad-military-bases/]
[23] Kamila Aliyeva, “ Kyrgyzstan negotiates deployment of Russian
military base on Kyrgyz-Tajik border”, Azernews, 3 October 2017. [Online at: https://www.azernews.az/region/119905.html]
[24]Ιbid.
