της Χριστίνας Χαχαμίδη
Τον Οκτώβριο του 2017, το 18ο
κοινοβούλιο της Ιορδανίας, ενέκρινε μια σειρά τροποποιήσεων[1] σε
ορισμένους νόμους, σε ένα γενικότερο πλαίσιο για το σεβασμό και την ισότητα
μεταξύ των πολιτών της. Τόσο οιι μεταρρυθμίσεις, όσο και η ίδια η διαδικασία των οποίων ξεκίνησε από το
Φεβρουάριο του 2017, επικεντρώνονται κυρίως σε ζητήματα που σχετίζονται αφενός
με τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά και των ατόμων με ειδικές ανάγκες, και
αφετέρου σε διάφορες αλλαγές σε νόμους ποινικής
δικαιοσύνης. Οι πρόσφατες εξελίξεις στη νομοθεσία της Ιορδανίας φαίνεται να σηματοδοτούν την πρόοδο της χώρας στον τομέα
των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων και να εκκινούν έναν επιστημονικό διάλογο για τη βελτίωση της
περιφρούρησης τους. Πιο συγκεκριμένα, η Ιορδανία, μέχρι πρότινος, ανήκε μαζί με
τις περισσότερες χώρες της Μέσης Ανατολής στην κατηγορία εκείνων των χωρών που
δεν μάχονται υπέρ της προστασίας των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων των πολιτών , γεγονός το οποίο συχνά επιβεβαιώνεται και
από την πρακτική των κρατών απέναντι σε ζητήματα ισότητας, όπως για παράδειγμα είναι και η θέση των
γυναικών και των παιδιών μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Εκτός από αυτό, στη Ιορδανία δεν είναι σπάνια τα
φαινόμενα παραβίασης[2] ακόμα
και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ύπαρξη, εν
έτει 2017, εγκλημάτων «δια λόγους τιμής[3][4]», τα
οποία δεν αποτελούν τίποτα λιγότερο από ασέβεια προς την ανθρώπινη φύση και το
αναφαίρετο δικαίωμα στη ζωή και την ελευθερία.
Οι λόγοι που αναφέρθηκαν ανωτέρω ερμηνεύουν τις τροποποιήσεις που εγκρίθηκαν το τελευταίο
διάστημα και αφορούν σε μείζονα κοινωνικά ζητήματα, και παράλληλα καταδεικνύουν την ανάγκη της
χώρας για περαιτέρω πρόοδο.
Πιο αναλυτικά, σε ό,τι αφορά τα
άτομα με ειδικές ανάγκες, οι αλλαγές που έγιναν στους σχετικούς νόμους
αναφέρονται σε δικαιώματα που όφειλαν να είχαν κατοχυρωθεί αρκετό καιρό
νωρίτερα. Αρχικά, με την τροποποίηση των άρθρων, είναι πολύ σημαντική η
απαγόρευση των διακρίσεων εις βάρος της συγκεκριμένης ομάδας ατόμων, καθώς
επίσης και η κατοχύρωση της συμμόρφωσης με τις αρχές και τα δικαιώματα, όπως
αυτά ορίζονται από την αντίστοιχη Σύμβαση[5] για τα
δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες, στην οποία έχει προσχωρήσει ως συμβαλλόμενο
μέρος η Ιορδανία. Επιπλέον, μέσα από τις αλλαγές, επιτυγχάνεται η εξασφάλιση
της προστασίας από το κράτος των ατόμων με «μακροχρόνιες» αναπηρίες, αλλά και
εκείνων με παρόμοια προσωρινά προβλήματα.
Παράλληλα,
εξίσου σημαντική είναι και η ένταξη των προσώπων αυτών σε όλους τους τομείς της
κοινωνικής ζωής, μιας και σε αντίθετη περίπτωση, η περιθωριοποίησή τους θα έχει
πολύ άσχημες συνέπειες αφενός στον ψυχισμό τους, και αφετέρου στη δημιουργία
περισσότερων στερεοτύπων σε κοινωνίες που ήδη τέτοιου είδους διακρίσεις
αναπαράγονται διαρκώς. Προέκταση της συγκεκριμένης τροποποίησης, είναι και η
εξασφάλιση των ίσων δικαιωμάτων, η διασφάλιση της ελευθερίας και του καθημερινού τρόπου ζωής ,επί ίσοις
όροις με το σύνολο των πολιτών. Ολοκληρώνοντας τις μεταρρυθμίσεις των άρθρων
που αναφέρονται στα άτομα με αναπηρίες, ίσως η πιο πρωτοποριακή διάταξη,
σχετίζεται με την εισαγωγή ενός εκτενούς ορισμού της έννοιας της «βίας» εις
βάρος των ατόμων με ειδικές ανάγκες, γεγονός που καταδεικνύει την πρόθεση της
κοινωνίας για επιβολή ποινής[6] στα
πρόσωπα που δε σέβονται κάποιο μέρος του συνόλου των πολιτών.
Πέρα
από τα προφανή οφέλη της αλλαγής, υπάρχει η κριτική πως λόγω των όρων που
χρησιμοποιούνται στις πρόσφατες διατάξεις, όπως είναι οι «σημαντικές
δραστηριότητες για τη ζωή», ο νόμος οδηγεί σε περιορισμό της καθημερινότητας
των ατόμων με αναπηρίες, αντί να δίνεται μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων σε
αυτούς, εφόσον δεν υπάρχει σαφής προσδιορισμός στις έννοιες που
χρησιμοποιούνται. Κάτι τέτοιο, αν και είναι πιθανό να υφίσταται, μπορεί να
επιλυθεί με σχετική αποσαφήνιση των διατάξεων της νομοθεσίας, προκειμένου να
μην προκληθούν εκ νέου δυσκολίες στη ζωή των προσώπων. Συνολικά όμως, μέσα από
τις νέες αλλαγές μαρτυράται η αφύπνιση της κοινωνίας και η κατοχύρωση μέσα από
τη νομοθεσία, δικαιωμάτων που σε άλλες κοινωνίες «δυτικού κόσμου» θεωρούνται
δεδομένα. Ωστόσο για αυτόν ακριβώς το λόγο, θεωρείται μεγάλη πρόοδος για την
Ιορδανία στην εξασφάλιση της προστασίας των ατόμων αυτής της ομάδας, τα οποία
μέχρι πρόσφατα δεν θεωρούσαν δεδομένη την προστασία τους από την πολιτεία. Μεγάλη σημασία
για την εξελικτική πορεία της χώρας, έχουν και οι τροποποιήσεις που εγκρίθηκαν
από το ίδιο κοινοβούλιο για τη θέση των γυναικών μέσα στην κοινωνία.
Αναλυτικότερα, ανάμεσα στις σημαντικότερες διατάξεις, βρίσκεται η απόφαση του
κοινοβουλίου της Ιορδανίας για την πλήρη κατάργηση[7] του
νόμου, ο οποίος είχε ψηφιστεί το προηγούμενο έτος, και αφορούσε στην ατιμωρησία
όσων κακοποιούσαν σεξουαλικά το θύμα τους, υπό την προϋπόθεση πως θα το
παντρεύονταν. Ο συγκεκριμένος νόμος είχε προκαλέσει τεράστιες αντιδράσεις στη
Διεθνή Κοινότητα, αλλά και στις οργανώσεις που μάχονται υπέρ των δικαιωμάτων,
της ισότητας και της εξάλειψης της βίας εις βάρος των γυναικών, μιας και η
εφαρμογή του αποτελεί τεράστιο βήμα υποβάθμισης των δικαιωμάτων των τελευταίων.
Αξιοσημείωτο είναι πως παρόμοιες διατάξεις καταργήθηκαν το περασμένο καλοκαίρι στη χώρα του Λιβάνου
και της Τυνησίας.
Συμπληρωματικά με τη συγκεκριμένη αλλαγή στο
νόμο, απαγορεύτηκαν και οι μετριασμένες ποινές για εκείνους που διαπράττουν
εγκλήματα κατά των γυναικών. Άξιο αναφοράς, είναι το γεγονός πως παρά την
απαγόρευση των μετριασμένων ποινών, δημιουργείται ένα νομικό κενό που
σχετίζεται με τις γυναίκες – θύματα των εγκλημάτων «δια λόγους τιμής», του
φαινομένου που μετρά τουλάχιστον 20 περίπου καταγεγραμμένους θανάτους γυναικών,
ετησίως στην Ιορδανία. Μέσα από τις νέες διατάξεις για το ζήτημα των γυναικών,
θεσπίζεται στις περισσότερες περιπτώσεις το ελάχιστο της προστασίας τους από το
κράτος, μιας και δεν μπορεί να γίνει λόγος για τεράστια πρόοδο.
Η
τελευταία από τις τροποποιήσεις αφορά στις αλλαγές του ποινικού δικαίου της
χώρας, οι οποίες σχετίζονται με την αντιμετώπιση των κατηγορουμένων. Πιο
συγκεκριμένα, το κοινοβούλιο ενέκρινε την λήψη μέτρων για τον περιορισμό της
κράτησης πριν τη διεξαγωγή της δίκης. Ταυτόχρονα, στη νέα νομοθεσία υπάρχει η
πρόβλεψη για την εκπροσώπηση του κατηγορουμένου και τη διασφάλιση του δικαιώματος
συνηγόρου σε όλους, χωρίς διακρίσεις, κάτι το οποίο έχρηζε νομοθέτησης, αφού
σύμφωνα με μία έρευνα του Κέντρου Δικαιοσύνης για Νομική Βοήθεια[8], το
2012, το 68% των κρατουμένων[9] δεν
εκπροσωπήθηκε από δικηγόρο κατά τη δίκη. Οι διατάξεις αυτές, είναι ουσιώδεις
για την απόδοση δικαιοσύνης στην Ιορδανία, δεδομένου πως σύμφωνα με την ετήσια
έκθεση του Εθνικού Κέντρου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (NCHR)[10] το 2015
κρατήθηκαν σχεδόν 29 χιλιάδες άτομα στις φυλακές, αριθμός διπλάσιος από τις
περίπου 15 χιλιάδες ποινές φυλάκισης. Οι αριθμοί αυτοί καταστούν σαφή την
ανάγκη για βελτίωση του τομέα δικαιοσύνης της χώρας, με μόνη ωστόσο προϋπόθεση
την εφαρμογή των διατάξεων, εφόσον οι αυθαίρετες πρακτικές οφείλουν να
καταδικάζονται.
Καταλήγοντας,
οφείλει να επισημανθεί το γεγονός πως παρά τους αντιλόγους και την ύπαρξη
ανησυχιών για την τυχόν δημιουργία νέων ζητημάτων, οι τροποποιήσεις στη
νομοθεσία της Ιορδανίας αποτελούν ένα πρωτοποριακό και παράλληλα σημαντικό βήμα
για την θετική πορεία της χώρας. Ιδιαίτερα βάσει του προτύπου των χωρών της
Μέσης Ανατολής, οι αλλαγές αυτές σηματοδοτούν μια πρόοδο στον τομέα των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είτε καθότι αποτελούν την απαρχή για περαιτέρω
εκσυγχρονισμό και προώθηση της ισότητας και του σεβασμού όλων των πολιτών της χώρας
ανεξαιρέτως, είτε καθώς οι μεταρρυθμίσεις στην Ιορδανία θα δώσουν το έναυσμα
και σε κάποιες από τις υπόλοιπες χώρες της ευρύτερης περιοχής για αναβάθμιση
των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε κάθε περίπτωση, η πορεία αυτή, εάν οι
τροποποιήσεις εφαρμοστούν, δύναται να οδηγήσει σε θετική εξέλιξη για την
κοινωνία, η οποία ίσως για πρώτη φόρα ανάγει τα ανθρώπινα δικαιώματα σε
κοινωνικό φαινόμενο.
[1]Human
Rights Watch, Jordan: Parliament Passes Human Rights Reforms, (October, 2017),
διαθέσιμο: https://www.hrw.org/news/2017/10/04/jordan-parliament-passes-human-rights-reforms
[Ημ/νία πρόσβασης:
27/11/17].
[2]Human
Rights Watch, World Report 2017: Jordan, Events of 2016, διαθέσιμο: https://www.hrw.org/world-report/2017/country-chapters/jordan#072b4f
[Ημ/νία πρόσβασης: 26/11/17].
[3]Υλικό για τα εγκλήματα «δια λόγους τιμής» στην Ιορδανία: Human
Rights Watch, Honoring the Killers, Justice denied for “Honor” Crimes in
Jordan, (April, 2004), διαθέσιμο:
https://www.hrw.org/report/2004/04/19/honoring-killers/justice-denied-honor-crimes-jordan
[Ημ/νία πρόσβασης:
26/11/17].
[4]
R. Begum, Human Rights Watch, How to End “Honor” Killings in Jordan, (April,
2017), διαθέσιμο:
https://www.hrw.org/news/2017/04/03/how-end-honor-killings-jordan
[Ημ/νία πρόσβασης:
27/11/17].
[5] Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα των
Ατόμων με Αναπηρίες, διαθέσιμο υλικό: https://www.un.org/development/desa/disabilities/convention-on-the-rights-of-persons-with-disabilities.html
[6]
Ibid, Human Rights Watch, Jordan: Parliament Passes Human Rights Reforms.
[7]
Z. Tahhan, Al Jazeera, “Historic Day” as Jordanian parliament repeals rape law,
(August, 2017), διαθέσιμο:http://www.aljazeera.com/indepth/features/2017/08/day-jordanian-parliament-repeals-rape-law-170801103929836.html
[Ημ/νία πρόσβασης:
26/11/17].
[8]Το site του Κέντρου Δικαιοσύνης για
Νομική Βοήθεια, το οποίο προσφέρει δωρεάν τις υπηρεσίες του, διαθέσιμο υλικό: http://www.jcla-org.com/en
[9]
Ibid, Human Rights Watch, Jordan: Parliament Passes Human Rights Reforms.
[10] Ibid, Human Rights Watch,
Jordan: Parliament Passes Human Rights Reforms.
