Παραμένει η Ινδία η πολυπληθέστερη δημοκρατία;

της Καλλιτέρη Άντας

Ένα συχνό χαρακτηριστικό κάθε προεκλογικής περιόδου  είναι η ένταση της ρητορικής γύρω από την κρισιμότητα των εκλογών. Εντούτοις, ορισμένες φράσεις όπως ότι οι Ινδικές εκλογές του 2019 σηματοδοτούν μία πρόκληση για «την ίδια την ιδέα της Ινδίας»,^[1] μοιάζουν ενδεχομένως υπερβολικές. Υπήρχε η θεώρηση ότι  οι πρόσφατες εκλογές στην Ινδία θα προκαλούσαν μία βαθύτατη και ουσιαστική στροφή χωρίς προηγούμενο.^[2] Σε ένα δημοκρατικό σύστημα η εκλογική διαδικασία θεωρείται ως μέσο αλλαγής, ωστόσο έχει αποδειχθεί από ιστορικά παραδείγματα ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, τα εκλογικά αποτελέσματα ξεπερνούν τα όρια του ίδιου του δημοκρατικού πολιτεύματος. Οι Ινδικές εκλογές του 2019 μπορούν να εξεταστούν υπό αυτό το πρίσμα: είναι το αποτέλεσμα μίας δημοκρατικής διαδικασίας απειλή για το ίδιο το δημοκρατικό σύστημα;

Η Ινδία μπορεί να χαρακτηριστεί ένας από τους σημαντικούς δρώντες της διεθνούς πολιτικής. Κατ'αρχήν,  η Ινδία είναι το δεύτερο πολυπληθέστερο κράτος, με ορισμένους να εκτιμούν ότι σύντομα θα ξεπεράσει συνολικά την Κίνα.^[3] Παράλληλα, η διεθνή της παρουσία ενισχύεται και λόγω της ταχύτατης οικονομικής της ανάπτυξης τις τελευταίες δεκαετίες. Επίσης, η Ινδία βρίσκεται σε μία εξαιρετικά κρίσιμη γεωγραφική θέση. Η στρατηγική της Κίνας για περαιτέρω ανάπτυξη της στην ευρύτερη περιφέρεια της Ασίας και τους Ειρηνικού έχει ενισχύσει τον ανταγωνισμό μεταξύ Πεκίνου και Ουάσινγκτον. Η σημασία της Ινδίας σε αυτή τη διαμάχη γίνεται κατανοητή από την ολοένα συχνότερη χρήση του όρου «Ινδό-Ειρηνικός»,^[4] θέτοντας το Νέο Δελχί σε ρόλο ρυθμιστή για τις ισορροπίες στην περιοχή, όπως και από το γεγονός ότι είναι από τα ελάχιστα κράτη με πυρηνικό οπλοστάσιο. Ταυτόχρονα, ο ανταγωνισμός της Ινδίας με το Πακιστάν απασχολεί έντονα την διεθνή κοινότητα, καθώς προκαλεί ανησυχίες για το ξέσπασμα μίας γενικής σύρραξης.^[5] Επιστρέφοντας στο συγκεκριμένο ζήτημα των εκλογών, η μεγάλη εθνοτική, θρησκευτική και κοινωνική ποικιλομορφία^[6] σημαίνει ότι οι εκλογές στην Ινδία αποτελούν ένα πεδίο δοκιμής για τους ερευνητές των δημοκρατικών συστημάτων. Σε άλλα κράτη με υψηλή ανομοιογένεια, ειδικά εκείνα με προηγούμενη αποικιοκρατική εμπειρία, τα δημοκρατικά συστήματα τείνουν να διαστρεβλώνονται, να καταρρέουν ή να οδηγούν σε βίαιους εμφυλίους. Αντιθέτως, η Ινδική δημοκρατία δεν έχει παρουσιάσει τόσο έντονα φαινόμενα κρίσης. Παρόλα αυτά, η εσωτερική πολιτική της Ινδίας προκαλεί το διεθνές ενδιαφέρον.

Στις πρόσφατες εκλογές,^[7]  οι δύο κύριοι αντίπαλοι, ο Πρωθυπουργός Narendra Modi και ο  ηγέτης της αντιπολίτευσης, Rahul Gandhi, δεν είναι καινούργια πρόσωπα. Από τη μία, ο Gandhi προέρχεται από την πιο γνωστή πολιτική δυναστεία της Ινδίας, καθώς τρεις γενιές της οικογένειάς του διετέλεσαν Πρωθυπουργοί.^[8] Από την άλλη, ο Modi κατάφερε να προωθήσει την εικόνα ενός δυναμικού και εξωστρεφή ηγέτη κατά τη διάρκεια της πενταετούς θητείας του, διατηρώντας μια ρεαλιστική στρατηγική στις κύριες θέσεις της εξωτερικής πολιτικής της χώρας.^[9] Έτσι, το κέντρο βάρους στις τελευταίες εκλογές ήταν η εσωτερική πολιτική κατάσταση της Ινδίας. Πιο συγκεκριμένα, το βασικό ζήτημα της πολιτικής αντιπαράθεσης ήταν το κατά πόσο η Ινδία είναι ένα κοσμικό κράτος.^[10]

Στις προηγούμενες εκλογές, το 2014, ο Modi εκλέχθηκε πρωθυπουργός της χώρας, λόγω ενός ελπιδοφόρου οικονομικού προγράμματος, με στόχους όπως η αύξηση των ρυθμών ανάπτυξης και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας,^[11] όμως δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα  με την Ινδική οικονομία να είναι στάσιμη, αν όχι πτωτική,^[12] με την διαφθορά και την ανεργία να είναι τα κύρια ζητήματα που απασχολούν την Ινδική κοινωνία. Παρόλο που αναλυτές υποστήριζαν ότι το κυβερνών κόμμα, BJP (Bharatiya Janata Party), θα δυσκολευόταν να διατηρήσει την διαφορά του από το δεύτερο κόμμα,  INC (Indian National Congress), στα αποτελέσματα της 23ης Μαΐου είδε αύξηση των εδρών του σε 303.^[13]  

    

Τα εκλογικά αποτελέσματα του 2019 στις μονοεδρικές περιφέρειες της Ινδίας.

Πηγή: BBC.^[14]

Για τον Modi, ο εκλογικός θρίαμβος επιβεβαίωσε τη λαϊκή συναίνεση για τη νέα του ατζέντα. Αντιθέτως από το οικονομικό πρόγραμμα του 2014, το κύριο όπλο του BJP αυτή τη φορά ήταν ο θρησκευτικός εθνικισμός. Τόσο ο Modi, όσο και τα επιφανή στελέχη του BJP, αξιοποίησαν τον θρησκευτικό εθνικισμό προκειμένου να διαμορφώσουν την πολιτική αντιπαράθεση κατά τη διάρκεια της προεκλογικής διαδικασίας.^[15] O κύριος στόχος του BJP ήταν οι Μουσουλμάνοι πολίτες της Ινδίας, οι οποίοι παρουσιάστηκαν ως απειλή για την ασφάλεια του κράτους. Το αίσθημα ανασφάλειας και η ένταση με το Πακιστάν κλιμακώθηκε μετά από ένα τρομοκρατικό χτύπημα τον προηγούμενο Φεβρουάριο. Η κυβέρνηση του BJP υιοθέτησε μία σκληρή στάση, βομβαρδίζοντας θέσεις στο Πακιστάν, και εντείνοντας ταυτόχρονα τη ρητορική φόβου έναντι των Μουσουλμάνων.^[16]

O θρησκευτικός εθνικισμός του Modi και του BJP δεν είναι ένα νέο φαινόμενο. Καταρχάς, τόσο η κεντρική κυβέρνηση του BJP, όσο και οι αντίστοιχες τοπικές κυβερνήσεις, έχουν περάσει μία σειρά νομοσχεδίων που στοχοποιούν σαφώς τις θρησκευτικές μειονότητες. Ένα παράδειγμα είναι οι νόμοι ενάντια στον προσηλυτισμό. Αν και το δικαίωμα στην ανεξιθρησκία είναι Συνταγματικά κατοχυρωμένο στην Ινδία, οι νόμοι αυτοί είναι ασαφείς ως προς τον ορισμό των κριτηρίων^[17] και χρησιμοποιούνται κυρίως σε περιπτώσεις όπου κάποιος πολίτης αποφασίζει να ασπαστεί το Ισλάμ ή τον Χριστιανισμό.^[18] Ένα άλλο εργαλείο είναι η αλλαγή ονομάτων μνημείων και πόλεων. Η προσπάθεια αυτή επιχειρεί ουσιαστικά να εξαλείψει την ιστορική παρουσία της Μουσουλμανικής δυναστείας των Μουγκάλ, με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, όπως το Ταζ Μαχάλ. Τέτοιου είδους πρωτοβουλίες προκαλούν όχι μόνο την απογοήτευση και την ανησυχία των Μουσουλμάνων πολιτών, αλλά το άγχος μίας μερίδας Ινδών ακαδημαϊκών που θεωρούν ότι πλήττεται η επιστημονική εγκυρότητα. Σύμφωνα με ορισμένους, η ακαδημαϊκή κοινότητα δέχεται έντονες πιέσεις προκειμένου να εναρμονιστεί με την ατζέντα προώθησης των «παραδοσιακών Ινδουιστικών αξιών», οι οποίες συχνά είναι ασύμβατες με τα σύγχρονα επιστημονικά κεκτημένα.^[19] Τέλος, ο θρησκευτικός εθνικισμός σε επίπεδο ρητορικής, μετατρέπεται πολλάκις και σε βίαιες επιθέσεις, όπως το λιντσάρισμα σε περίπτωση κατανάλωσης ή λαθρεμπορίου βοδινού κρέατος. Σύμφωνα με τις καταγγελίες, οι υπεύθυνοι για αυτές τις επιθέσεις συχνά δεν εντοπίζονται, οι κατηγορούμενοι αφήνονται ελεύθεροι, ενώ ορισμένες φορές τα ίδια τα στελέχη του BJP τους επικροτούν.^[20]

Ο θρησκευτικός εθνικισμός του BJP δεν είναι ούτε ένα πρόσφατο εσωκομματικό ρεύμα. Το BJP αποτελεί τον πολιτικό βραχίονα της οργάνωσης RSS (Rashtriya Swayamsevak Sangh)- μέλος της οποίας δηλώνει και ο ίδιος ο Modi, μιας ομάδας που στοχεύει στην προώθηση της Ινδουιστικής παράδοσης. Η βασική ιδεολογία της RSS είναι ότι η Ινδία πρέπει να είναι ένα Ινδουιστικό έθνος. Σύμφωνα με αυτό το πρόταγμα, οι κρατικοί θεσμοί οφείλουν να λειτουργούν με βάση τις Ινδουιστικές αξίες, θέτοντας σε κίνδυνο την κοσμικότητα του Ινδικού κράτους, ενώ οι θρησκείες που προέρχονται από το εξωτερικό αποτελούν κίνδυνο για την καθαρότητα του έθνους- ένα σαφές πλήγμα για την ισότητα των Ινδών πολιτών.^[21] Πιο ανησυχητικά, τα μέλη της RSS εξασκούνται συχνά στην οπλοχρησία, ενώ υπάρχει επίσης και ο παραστρατιωτικός βραχίονας, γνωστός ως Bajrang Dal. Τα βίαια μέσα τα οποία ήταν διατεθειμένα να χρησιμοποιήσουν τα μέλη της RSS έγιναν κατανοητά τη δεκαετία του 1990, όταν φανατικοί Ινδουιστές γκρέμισαν το τζαμί Babri Masjid, οδηγώντας στον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων κατά τη διάρκεια των αναταραχών που ακολούθησαν.^[22] Μολαταύτα, ο θρησκευτικός εθνικισμός δεν αποτελεί αποκλειστικό πεδίο δράσης του BJP. Oι Πρωθυπουργοί του INC κατά τις δεκαετίες του 1970 και 1980, μεταξύ των οποίων η Indira και Rajiv Gandhi, αξιοποίησαν επίσης τον Ινδουιστικό εθνικισμό, τόσο εναντίον των πολιτικών αντιπάλων τους, όσο και εναντίον της «Πακιστανικής απειλής» στο Κασμίρ.^[23] Για αρκετές δεκαετίες, ο θρησκευτικός εθνικισμός αξιοποιήθηκε από την Ινδική ηγεσία. 

Επομένως, οι πρόσφατες εκλογές στην Ινδία ανέδειξαν τις διαχρονικές αδυναμίες που αφορούν στην εύρυθμη λειτουργία του πολιτικού της συστήματος. Ένα δημοκρατικό κράτος δεν δύναται να επιβιώνει χάρη στις κοινωνικές διακρίσεις, και η μισαλλοδοξία αντίκειται στις παραδοσιακές δημοκρατικές αξίες. Η προστασία των μειονοτήτων σε κάθε κράτος, ιδιαίτερα όταν αυτό είναι πολυπολιτισμικό, όπως η Ινδία, οφείλει να απασχολεί την εκάστοτε πολιτική ηγεσία. Δυστυχώς, η περίπτωση του Modi και του BJP δεν είναι η μοναδική. Διεθνώς, έχει παρατηρηθεί η ενδυνάμωση ακραίων φωνών και επιχειρημάτων, που χρησιμεύουν ως στήριγμα κυβερνήσεων, οδηγώντας σε διαταραχή των κοινωνικών σχέσεων στο εσωτερικό των χωρών αυτών. Στην Ινδία υπάρχουν ιστορικά παραδείγματα που καταδεικνύουν τις επιπτώσεις μιας τέτοιας ρητορικής. Εντέλει, το αποτέλεσμα των πρόσφατων Ινδικών εκλογών θα δοκιμάσει τη θεσμική ισχύ της ίδιας της δημοκρατίας.

---

^[1] Vaishnav, Milan (2019). 'The battle for India’s soul', Carnegie Endowment for International Peace, 6 Μαΐου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://carnegieendowment.org/2019/05/06/battle-for-india-s-soul-pub-79071  [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25]. 

^[2] The Washington Post Editorial Board (2019). 'India’s dangerous landslide', The Washington Post, 25 Μαΐου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.washingtonpost.com/opinions/global-opinions/indias-dangerous-landslide/2019/05/25/ [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25].

^[3] Wu, Jin & Gettleman, Jeffrey (2019). 'India Election 2019: A Simple Guide to the World’s Largest Vote', The New York Times, 22 Μαΐου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.nytimes.com/interactive/2019/world/asia/india-election.html [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25].  

^[4] Mishra, Manoj Kuman (2019). ‘New Delhi’s Indo-Pacific ‘Great Game’, Asia Times, 25 Απριλίου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.asiatimes.com/2019/04/opinion/new-delhis-indo-pacific-great-game/ [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25].  

^[5] Siddiqui, Zeba (2019). ‘Factbox: India and Pakistan- nuclear arsenals and strategies’, Reuters, 1 Μαρτίου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.reuters.com/article/us-india-kashmir-pakistan-nuclear-factbo/factbox-india-and-pakistan-nuclear-arsenals-and-strategies-idUSKCN1QI4O5 [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25].  

^[6] Know India. ‘People & Lifestyle’, Know India. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://knowindia.gov.in/culture-and-heritage/ethnicity-of-india.php [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25].  

^[7] Οι εκλογές του 2019 αφορούσαν στην ανάδειξη 543 αντιπροσώπων για τις έδρες της Λαϊκής Συνέλευσης (Lok Sabha), η οποία αποτελεί το δεύτερο σώμα του Ινδικού Κοινοβουλίου. Για περισσότερες πληροφορίες: Vaishnav, Milan & Hintson, Jamie (2019). 'India elects 2019: The world's largest election, explained', Carnegie Endowment for International Peace, 11 Μαρτίου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://carnegieendowment.org/publications/interactive/india-elects-2019 [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25].    

^[8] Wu, Jin & Gettleman, Jeffrey, ibid.

^[9] Iwanek, Krzysztof (2019). 'Under Modi, how did Hindu nationalism affect India’s foreign relations?', The Diplomat, 27 Απριλίου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://thediplomat.com/2019/04/under-modi-how-did-hindu-nationalism-affect-indias-foreign-relations/ [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25].

^[10] Vaishnav, Milan, ibid.

^[11] Vaishnav, Milan (2019). 'If it’s ‘the economy, stupid,’ why did Modi win?', Carnegie Endowment for International Peace, 25 Μαΐου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://carnegieendowment.org/2019/05/25/if-it-s-economy-stupid-why-did-modi-win-pub-79211 [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25].    

^[12] Ibid.

^[13] Dale, Becky & Jeavans, Christine (2019). 'India general election 2019: What happened?', BBC News, 24 Μαΐου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.bbc.com/news/world-asia-india-48366944 [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25].  

^[14] Dale, Becky & Jeavans, Christine (2019). 'India general election 2019: What happened?', BBC News, 24 Μαΐου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.bbc.com/news/world-asia-india-48366944 [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25].  

^[15] The Washington Post Editorial Board, ibid.

^[16] Dutt, Barkha (2019). 'In 2014, Modi ran on aspiration. In 2019, he is running on fear.', The Washington Post, 15 Απριλίου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.washingtonpost.com/opinions/2019/04/15/modi-ran-aspiration-he-is-running-fear/ [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25].

^[17] Freedom House (2019). 'Freedom in the World 2019: India', Freedom House. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2019/india [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25]. 

^[18] Griswold, Eliza (2019). 'The violent toll of Hindu nationalism in India' , The New Yorker, 5 Μαρτίου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.newyorker.com/news/on-religion/the-violent-toll-of-hindu-nationalism-in-india [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25].

^[19] Frayer, Lauren (2019). 'India is changing some cities' names, and Muslims fear their heritage is being erased', National Public Radio, 23 Απριλίου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.npr.org/2019/04/23/714108344/india-is-changing-some-cities-names-and-muslims-fear-their-heritage-is-being-era [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25]. 

^[20] Bajoria, Jayshree (2019). 'Violent Cow Protection in India' , Human Rights Watch, 18 Φεβρουαρίου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.hrw.org/report/2019/02/18/violent-cow-protection-india/vigilante-groups-attack-minorities [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25]. 

^[21] Frayer, Lauren & Khan, Furkan Latif  (2019). 'The powerful group shaping the rise of Hindu nationalism in India', National Public Radio, 3 Μαΐου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.npr.org/2019/05/03/706808616/the-powerful-group-shaping-the-rise-of-hindu-nationalism-in-india?t=1559069041611&t=1559165286361 [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25]. 

^[22] Griswold, Eliza, ibid.

^[23] Mishra, Pankaj  (2019). 'Indian democracy was dying before Modi', Bloomberg, 25 Μαΐου. Διαθέσιμο στη διεύθυνση: https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2019-05-25/india-s-democracy-was-declining-before-modi-victories [Ημερομηνία πρόσβασης: 2019-05-25].