του Μπάρμπ-Δάλλη Ιωάννη- Στέφανου
Η έγκριση της νέας
νομοθεσίας για τα ψηφιακά
δικαιώματα από την Κρατική Δούμα στις 12
Μαρτίου και η προσεχής συμπλήρωση ενός
έτους από τις εξαγγελίες του Ρώσου προέδρου Putin, αναφορικά με τους στόχους
της ψηφιακής οικονομίας τον Μάιο του 2019, σημαδοτούν την προσηλωμένη ρωσική
μετάβαση στο νέο ψηφιακό περιβάλλον. Ηδη
από τον Φεβρουάριο του 2019, ο Ρώσος πρόεδρος υιοθέτησε μια σειρά από
πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη των τομέων της ψηφιακής τεχνολογίας, μεταξύ αυτών
της Τεχνητής Νοημοσύνης (Artificial Ιntelligence), του Διαδίκτυου των Πραγμάτων
(Internet of Things), της ρομποτικής (Robotics) και της επεξεργασίας των
Μεγάλων Δεδομένων (Big Data). Τούτων λεχθέντων, στόχος του παρόντος άρθρου
είναι η παρουσίαση, ανάλυση και αξιολόγηση της συνολικότερης αυτής στόχευσης,
δίδοντας έμφαση στα βήματα αλλά και τις προκλήσεις που αναδύονται για τη ρωσική
οικονομία κατά την εξέλιξη της στην 4η
βιομηχανική επανάσταση.
Η
ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας έχει συμβάλει δυναμικά, τόσο στη δημιουργία
νέων πεδίων κερδοφορίας, όσο και στη βιωσιμότητα ενός κράτους στην
παγκοσμιοποιημένη αγορά. Ειδικότερα, οι κορυφαίες επιχειρήσεις και η εθνική
τους βάση —αυτής του κράτους— επωφελούνται από την
ανάπτυξη της υψηλής τεχνολογίας, καθώς εξασφαλίζουν μια προνομιακή θέση απέναντι στα αντίπαλα οικονομικά κέντρα.
Στο παγκοσμιοποιημένο αυτό πλαίσιο, η μετάβαση στην ψηφιακή οικονομία εντείνει
την ανισομετρία της διεθνοποιημένης αγοράς, ενώ παράλληλα οξύνoνται οι
ανταγωνισμοί μεταξύ των κρατών. Κατά συνέπεια, η παραγωγή των νέων ψηφιακών
τεχνολογιών μαζί με τον αντίστοιχο έλεγχο των αγορών, δημιουργεί τις προϋπόθεσεις για μια πιθανή
κυριαρχία ενός κράτους ή ομάδας κρατών σε βάρος χωρών που υστερούν οικονομικά,
στην προκειμένη αυτής της Ρωσίας.
Πράγματι,
η μετάβαση στην ψηφιακή οικονομία αυξάνει σημαντικά τις απειλές για τη Ρωσία.
Αναντίρρητα, η κατάκτηση της ψηφιακής αγοράς και οι επιπλοκές του ελέγχου της
αγοράς από δυτικές εταιρείες, σε
συνάρτηση με τον εξελισσόμενο πόλεμο πληροφοριών, την διαφυγή κρίσιμων
πληροφοριών και την αναμόχλευση
αντικυβερνητικών διαμαρτυριών μέσω του διαδικτύου, σχετίζονται με τη διατήρηση
και διαιώνηση της αυτοκυριαρχίας (sovereignty) του ρωσικού κράτους. Ωστόσο, η
ψηφιοποίηση της επιχειρηματικότητας
μπορεί να αποδώσει και πολλαπλά ωφέλη στην αναιμική και «λαβωμένη» από
τις κυρώσεις ρωσική οικονομία. Οι επενδύσεις από ξένες επιχείρησεις, η
υιοθέτηση καινοτόμων τεχνολογιών, η
αποτελεσματικότερη διαχείριση της ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών και η γενικότερη
επέκταση των διεθνών οικονομικών σχέσεων στους κλάδους της υψηλής τεχνολογίας,
παρέχουν τη δυνατότητα εξασφάλισης μιας δυναμικής οικονομικής ανάπτυξης, τόσο
σε μικροοικονομικό όσο και στο μακροοικονομικό επίπεδο.
Τα
αρχικά βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, εντοπίζονται στους ψηφισμένους νόμους
του 2003, που έθεσαν τις βάσεις για τη δημιουργία της ρωσικής ψηφιακής
οικονομίας, προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση από ξένες τεχνολογίες και να
οικοδομηθεί μια αυτοτελής εσωτερική αγορά. Με βάση την πρόοδο που σημειώθηκε
μέχρι στιγμής και τα στρατηγικά οικονομικά σχέδια της κυβέρνησης, προβλέπεται,
ότι η ψηφιακή οικονομία στη Ρωσία θα αυξήσει το ΑΕΠ της χώρας στα 8,9
τρισεκατομμύρια ρούβλια έως το 2025.[1]
Με βάση το ευρύτερο αυτό πλαίσιο, οι λήψεις μέτρων από τον Ρώσο προέδρο, ήδη
από τον Φεβρουαρίου του 2019, αποσκοπούν στην μετατροπή της ρωσικής οικονομίας
σε ηγέτιδα ψηφιακή οικονομία με κύριο διακύβευμα, την εξασφάλιση ανόδου του
βιοτικού επιπέδου των ρώσων πολιτών, ως απαραίτητο όρο για την επίτευξη των
μακροπρόθεσμων στόχων της ρωσικής οικονομίας.
Η
εστίαση στην ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας εδράζει στις νέες επιχειρηματικές
δυνατότητες που αντικειμενικά αναδεικνύονται. Σύμφωνα με τον Ρώσο πρόεδρο, στη
Ρωσία διαμορφώνεται μια κολοσσιαία εγγυημένη ζήτηση για βιομηχανικά και υψηλής
τεχνολογίας προϊόντα, ενώ παρουσιάζονται ευκαιρίες και για μια ποιοτική ανάπτυξη των ρωσικών
επιχειρήσεων στους τομείς της μηχανολογίας, της κατασκευής εργαλειομηχανών, της
μικροηλεκτρονικής και της βιομηχανίας πληροφορικής μεταξύ άλλων.[2]
Η
συνολικότερη αυτή στοχοθεσία αποτελεί συνεκτική συνέχεια προηγούμενων
προγραμμάτων με πιο εμβληματική το πρόγραμμα για την «Ψηφιακή Οικονομία της
Ρωσικής Ομοσπονδίας» (Digital Economy of
the Russian Federation), το κύριο πλαίσιο υλοποιήσης της ρωσικής ψηφιακής
οικονομίας. Με έτος έναρξης το 2017, έχουν κατατεθεί σχέδια προς υλοποιήση υπό το πρίσμα των νέων
κοινωνικοοικονομικών συνθηκών, συμπεριλαμβανομένης της σταθερής αύξησης της
χρήσης του ευρυζωνικού Διαδικτύου, την ανάπτυξη της ψηφιακής αγοράς, καθώς και
την εκπαίδευση των ερευνητικών
ικανοτήτων του εργατικού δυναμικού της χώρας.[3]
Ξεχωριστός
λόγος όμως πρέπει να γίνει, για τον τομέα των Μεγάλων Δεδομένων (Big Data), ως
βασική «ραχοκοκκαλιά» του ψηφιακού μετασχηματισμού, τόσο για την
κοινωνικο-οικονομική ευημερία του ρωσικού κράτους, όσο και ως προϋπόθεση για
την καθεαυτή του ύπαρξη στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης αγοράς. Το
παράδειγμα του ρωσικού βιομηχανικού κολοσσού Severstal, ένας από τους
μεγαλύτερους παραγωγούς χάλυβα στον κόσμο, αποτελεί το πιο ενδεικτικό
παράδειγμα αξιοποιήσης των Big
Data
ενόψει του επιδεινούμενου
ανταγωνισμού. Χάρις στην δυνατότητα συλλογής και διατήρησης των
στοιχειών της παραγωγής , από το αρχικό 5%
στο πάνω του 50%, η προβλέψιμη
συντήρηση και βελτίωση του ποιοτικού
ελέγχου των προσμίξεων που εισάγονται κατά την παραγωγή χάλυβα βελτιώθηκε
ραγδαία, ωθόντας σε αυξηση της κερδοφορίας αντίστοιχα.[4]
Μέσα στην επόμενη δεκαετία, μόνο στο ρωσικό τομέα της μεταλλευτικής
δραστηριότητας, προβλέπεται αύξηση
κερδοφορίας της τάξης των 320 δισεκατομμυρίων δολαρίων.[5] Η περίπτωση της Severstal αναδεικνύει, πως
ακόμη και μια φαινομενικά παραδοσιακή βιομηχανία μπορεί να βελτιώσει θεαματικά
την παραγωγικότητά της εξαιτίας της καινοτόμου αξιοποίησης των νέων
τεχνολογιών.
Συνχρόνως,
δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι τα δεδομένα σε ψηφιακή μορφή, εκτός από κορυφαία
«πρώτη ύλη» για την κοινωνικο-οικονομική ευημερία του ρωσικού κράτους αποτελούν
και ζήτημα πια ύψιστης
ασφάλειας, καθώς οι πληροφορίες/δεδομένα
επεξεργάζονται κυρίως στον «αυτοκρατορικό κόμβο» (imperial hub) όπου
μπορούν στην συνέχεια να χρησιμοποιούνται από ανταγωνιστές για την άσκηση
πολιτικής πίεσης.[6] Στο
πλαίσιο αυτό, η ανάπτυξη των Big
Data
για τη Ρωσία, αποσκοπεί στην απαραίτητη αναβάθμιση της ήδη υπάρχουσας «ήπιας
ισχύος» (soft
power)
που ασκείται ως επί το πλείστον στην σημερινη ψηφιακή εποχή.
Εντούτοις,
παρά την επιχειρούμενη προσπάθεια αξιοποιήσης καινοτόμων τομέων, τόσο για
εγχώριους λογους (οικονομική ανάπτυξη), όσο και για εξωτερικούς (ασφάλεια και
επέκταση), η πορεία της ρωσικής ψηφιακής οικονομίας διακατέχεται από μια συνεχή κατάσταση
«συναγερμού», εγκλωβισμένη σε προγράμματα
που έχουν περισσότερο διακηρυκτικό χαρακτήρα. Ενδεικτικό αυτού, αποτελούν οι
δηλώσεις Putin
τον Φεβρουάριο του 2019 για την άμεση εκκίνηση των στρατηγικών στόχων της
ψηφιακής μετάβασης. Σύμφωνα με τον Ρώσο πρόεδρο, τα αποτελέσματα «δεν πρέπει να εκφράζονται σε αριθμούς και
αναφορές, αλλά σε πραγματικές ενέργειες και στην αντίληψη των πολιτών».[7]
Η εστίαση αυτή στον ρόλο των πολιτών και ειδικότερα ο ρόλος της νεότερης γενιάς
επιστημόνων, θεωρείται η κινητήρια δύναμη στη ψηφιακή μετάβαση, ως προς την
κοινωνική αφομοίωση των νέων τεχνολογιών.
Ειδικότερα,
η ύπαρξη ενός ικανού εξειδικευμένου δυναμικού αποτελεί σήμερα το πιο ισχυρό
ανταγωνιστικό πλεονεκτημα έναντι παγκόσμιων ανταγωνιστών στην νέα κουρσα που
επιφέρει η 4η βιομηχανική επανάσταση στις διεθνείς σχέσεις. Συγκεκριμένα, η
επίτευξη των στόχων της καινοτόμου επιχειρηματικότητας, στο πλαίσιο της
παγκοσμιοποιημένης αγοράς, αυξάνει το ρόλο και την λειτουργική σημασία του
ανθρώπινου πνευματικού δυναμικού.[8] Αναλυτικότερα, το πνευματικό κεφάλαιο τείνει
να αναπτύσσεται μόνο όταν δημιουργούνται στοιχεία, όπως η «πληροφόρηση και η
γνώση» που δημιουργούν μια αλυσιδωτή αντίδραση στην επιχειρηματική
δραστηριότητα και εξασφαλίζουν την ανάπτυξη των καινοτόμων τομέων.[9]
Στη
βάση αυτή, η Ρωσία διαθέτει ένα σημαντικό ανθρώπινο δυναμικό εξειδικευμένο στα
προγράμματα της Τεχνητής Νοημοσύνης (Artificial Ιntelligence), ενώ εφαρμόζονται
αντίστοιχα μεταπτυχιακά προγράμματα (MSc) σε 286 πανεπιστήμια.[10]
Επιπρόσθετα, τα ρωσικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τροφοδοτούν ετησίως
περίπου 50.000 μαθητές σε 65 ειδικότητες, που σχετίζονται με την ανάλυση
δεδομένων, την εκμάθηση μηχανών, την αναγνώριση ομιλίας και εικόνας και τη
γλωσσολογία των υπολογιστών μεταξύ άλλων.[11]
Συνολικά, τα τελευταία πέντε χρόνια, περισσότεροι από 200.000 ειδικοί
εκπαιδεύτηκαν μόνο στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ).[12]
Ως λογική συνέπεια της μεγάλης δεξαμενής δεξιοτήτων στη Ρωσία, οι νεοσύστατες
επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο τομέα του AI καταλαμβάνουν ήδη το 16% της αγοράς.[13]
Ως επι το πλείστον, η ανάγκη πρόσθετων συνεχών εκπαιδευτικών προγραμμάτων για
τις ψηφιακές δεξιότητες στη Ρωσία αποκτά κρίσιμο ρόλο.
Η
εστίαση στην εκπαίδευση και στην τεχνολογική ειδίκευση του νέου εργατικού
δυναμικού, μαρτυρά τη σημασία του
ρωσικού κρατικού παρεμβατισμού ως όργανο συντονισμού της ψηφιακής μετάβασης. Η
διαπίστωση αυτή δεν αποτελεί λεκτική υπερβολή, καθώς η εκπαίδευση αποτελεί σημαντικό
στοιχείο του προαναφερθέντος προγράμματος «Ψηφιακή Οικονομία της
Ρωσικής Ομοσπονδίας»,
όπου περιλαμβάνονται κίνητρα και φοροαπαλλαγές σε εταιρείες που εκπαιδεύουν
τους εργαζόμενους τους σε ψηφιακές ικανότητες, ενώ η ικανότητα ψηφιακού
αλφαβητισμού των πολιτών πρόκειται να αυξηθεί από 5% σε 60% και οι κυβερνητικές
ικανότητες στο 100% έως το 2024.[14]
Συγχρόνως, η κατάρτιση ενός σύγχρονου εξειδικευμένου προσωπικού και η
δημιουργία ερευνητικών και τεχνολογικών
κέντρων αντίστοιχα, ιεραρχούνται υψηλά στους στόχους της ρωσικής ψηφιακής
ατζέντας. Ένδειξη αυτού, αποτελεί ο διακηρυγμένος στόχος για την δημιουργία 15
επιστημονικών και εκπαιδευτικών κέντρών μέχρι την 1η Ιανουαρίου του 2022, με
άμεσο βραχυπρόθεσμο στόχο, την έναρξη πέντε εξ’ αυτών στις διοικητικές περιοχές
των Perm, Tyumen και Belgorod πριν από το τέλος του τρέχοντος έτους.[15]
Αντίστοιχα, η κρατική ενίσχυση για τη χρηματοδότηση του προγράμματος «Ψηφιακή
Οικονομία της Ρωσικής Ομοσπονδίας» ήταν ύψους 53,14 εκατομμυρίων δολαρίων από
το αποθεματικό ταμείο της ρωσικής κυβέρνησης.
Με
δεδομένα τα παραπάνω, δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι η ψηφιακή μετάβαση στην
Ρωσία, ουσιαστικά πραγματώνεται με την ενεργητική στήριξη των κρατικών
επιχειρήσεων, καθώς ο ρόλος της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, είναι αισθητά
μικρότερος σε σχέση με άλλες ανταγωνιστικές οικονομίες. Χαρακτηριστικά, το
2018, οι επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα στη ψηφιακή οικονομία στη Ρωσία
αποτελούσαν το 2,2% του ΑΕΠ, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ οι οποίες κατείχαν το
υψηλότερο επίπεδο παγκοσμίως στο 5% και την Δυτική Ευρώπη να κατέχει τη δεύτερη
θέση στο 3,9%.[16]
Ωστόστο, παρά τους
παράγοντες που αντικειμενικά περιορίζουν την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας
στη Ρωσία, όπως η αδυναμία στερέωσης ενός κράτους δικαίου και διαφάνειας, καθώς
και τον ιδιαίτερο απολυταρχικό τύπου άσκησης κρατικού παρεμβατισμού, τις
τελευταίες δύο δεκαετίες, η Ρωσία έχει επιδείξει ισχυρή δέσμευση για την
προσαρμογή των κρατικών θεσμών στις νέες πραγματικότητες της ψηφιακής εποχής.
Απόδειξη αυτού, αποτελούν οι δημόσιες διοικητικές μεταρρύθμισεις του 2003–2013,
με πρώτο το «Ηλεκτρονική Ρωσία 2002–2010» (Electronic Russia 2002–2010) και με στόχο
την προσαρμογή της ρυθμιστικής ικανότητας του κράτους και τη βελτίωση της
αποτελεσματικότητας των δημόσιων υπηρεσιών, που θεωρείται αναπόσπαστο μέρος του
προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας 2011–2020» (Information Society
2011–2020).[17]
Επιπρόσθετα, η ψήφιση και η τελική έγκριση της νέας νομοθεσίας για τα ψηφιακά
δικαιώματα, τον Οκτώβριο του τρέχοντος έτους από το ρωσικό κοινοβούλιο,
αποτελεί βήμα προς τη διεύρυνση του
νομικού πλαισίου της νέας ψηφιακής οικονομίας, σε αντιδιαστολή με τις
απογορευτικές οικονομικές πολιτικές της Κίνας και της Ινδίας.[18]
Παρά
όμως τις διοικητικές και νομοθετικές πρωτοβουλίες, το ρωσικό εργατικό δυναμικό
δεν συμμετέχει ενεργά στη συνεχή εκπαίδευση, η οποία αποτελεί καθοριστικό
παράγοντα για την ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας. Το 2016, σύμφωνα με την
Παγκόσμια Έκθεση της UNESCO για την Εκπαίδευση και την Εκπαίδευση Ενηλίκων, οι
δαπάνες για τα δια βίου εκπαίδευσης προγράμματα στη Ρωσία υποδεικνύουν έναν
αργό ρυθμό προσαρμογής της ρωσικής κοινωνίας, όπου η συνολικότερη κρατική
δαπάνη για την σχετιζόμενη με την ψηφιακή οικονομία εκπαίδευση (0,0235% του ΑΕΠ
το 2016) είναι δύο φορές χαμηλότερη από τον μέσο όρο των χωρών χαμηλού
εισοδήματος και επτά φορές χαμηλότερο σε σχέση με τις χώρες υψηλού εισοδήματος
αντίστοιχα.[19] Αντίθετα,
την ίδια χρονική περίοδο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνέχισε να στοχεύει στη
συνεχιζόμενη εκπαίδευση, ως τρόπο για την επίτευξη του ανταγωνιστικού της
πλεονεκτήματος με την εναρμόνιση του μαθησιακού υλικού με τις τρέχουσες
τεχνολογικές τάσεις. Το 2016, οι ισχυρότερες ευρωπαικές εταιρείες επένδυσαν από
2 έως 10% των μισθών των υπαλλήλων τους
στην επαγγελματική τους επανεκπεύδεση.[20]
Επιπροσθέτως, στις 17 Ιανουαρίου του 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τα
σχέδια για την ψηφιακή εκπαίδευση (Communication on the Digital Education
Action Plan) με τον οποίο η ΕΕ μπορεί να βοηθήσει τους πολίτες της, τα
εκπαιδευτικά ιδρύματα και τα εκπαιδευτικά συστήματα να προσαρμοστούν καλύτερα
σε μια εποχή ταχείας ψηφιακής αλλαγής.[21]
Συνοψίζοντας, μπορούμε να επισημάνουμε οτι η ψηφιακή εκπαίδευση στην Ρωσία
είναι περισσότερο στοχευμένη σε ένα μικρό και ήδη ειδικευμένο εργατικό δυναμικό
παρά στο σύνολο της ρωσικής κοινωνίας.
Επίσης, χρειάζεται να
σημειωθεί η διαχρονική συρρίκνωση και
γήρανση του ρωσικού πληθυσμού που οδηγεί αντικειμενικά σε ένα ολοένα μειωμένο
εργατικό δυναμικό, καθώς η Ρωσία αναμένεται να χάσει το 8% του πληθυσμού της
μέχρι το 2050 σύμφωνα με τον ΟΗΕ.[22] Παράλληλα, η Ρωσία δεν αποτελεί την εξαίρεση
από το φαινόμενο που ταλανίζει τις περισσότερες οικονομίες, αυτής της «διαροής
εγκεφάλων» (brain
drain)
όπου ερευνητές με δεξιότητες αναζητούν πιο ελκυστικές επαγγελματικές ευκαιρίες
στο εξωτερικό. Συγκεκριμένα, από το
2012, ο αριθμός των Ρώσων που εγκαταλείπουν τη χώρα έχει τριπλασιαστεί,
φθάνοντας τις 250.000 χιλίαδες το 2016.[23] Ωστόσο, τουλάχιστον σύμφωνα με τις δηλώσεις
του Ρώσου προέδρου, αναμένεται μια θετική πλυθησμιακή ανάκαμψη στα τέλη του
2023 και τις αρχές του 2024.[24]
Συμπληρωματικά,
θα αποτελούσε σοβαρή παράλειψη να μην τονίσουμε τις δυτικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν
από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, που εξακολοθούν να ασκούν πρόσθετη πίεση στη ρωσική
οικονομία και κατ΄επέκταση στην πρόκληση της ψηφοποίησης. Από κοινού με
τις αρνητικές οικονομικές και
δημογραφικές τάσεις, η Ρωσία εξακολουθεί να «αγωνίζεται» να προτρέξει τις παγκόσμιες εξελίξεις,
όπου ο ιδιότυπος κρατικός παρεμβατισμός της δύσκολα θα φτάσει αυτού της Κίνας,
ενώ παράλληλα ο ρωσικός ιδιωτικός τομέας αδυνατεί μακράν από το να ανταγωνιστεί
τον αντίστοιχο των ΗΠΑ. Ενδεικτικό του τελευταίου, αποτελεί το γεγονός, ότι για
το 2018, καμία ρωσική πόλη δεν έχει συμπεριληφθεί στα 20 κορυφαία κέντρα για
την έρευνα του AI, παρά το προωθημένο άνοιγμα του «Κέντρου Καινοτομίας
Skolkovo» το 2010, ως απάντηση της Ρωσίας στο Silicon Valley των ΗΠΑ.[25]
Το Κρεμλίνο έχει αναμφίβολα επίγνωση της δυσμενούς
θέσης τη χώρας στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, όπου η εκπλήρωση μιας ανταγωνιστικής
ψηφιακής οικονομίας θα είναι πιθανή μόνο με μια υπολογισμένη στρατηγική.
Κατ’επέκταση, η ψηφιακή οικονομία αποτελεί μέρος μιας αναβαθμισμένης «στρατηγικού
στυλ» ανάπτυξης (strategic style), όπου η εξέταση και έγκαιρη προσαρμογή των
στόχων που συμβαίνουν στο οικονομικό περιβάλλον, χάρη στις νέες τεχνολογικές δυνατότητες, αποκτούν
καθοριστικό ρόλο για το ίδιο το μέλλον της Ρωσικής Ομοσπονδίας.[26]
Eπιλογικά, η
ψηφιακή οικονομία, μπορεί να
θεωρηθεί, τόσο ως ένα επιπλέον ανώτερο επίπεδο στην «παραδοσιακή» μη ψηφιακή οικονομία, όσο και ως
μέσο επίλυσης των διαχρονικών αδυναμιών της ρωσικής οικονομίας. Ακριβέστερα: α)
μεγάλες κρατικές επιχειρήσεις, που στερούνται ανταγωνιστικότητας και
καινοτομίας β) λίγες τεχνολογικά προηγμένες εξαγωγές γ) και ένα βιοτικό επίπεδο
σημαντικά χαμηλότερο από αυτό των πιο προηγμένων δυτικών οικονομιών. Τα
παραπάνω, μαζί με τις υψηλές αμυντικές δαπάνες λόγω της ευρύτερης αντιπαράθεσης
με τις ΗΠΑ - ΝΑΤΟ, απορροφούν πόρους από οικονομικά παραγωγικότερες επενδύσεις,
θέτοντας ισχυρά εμπόδια στην άμεση μετάβαση της Ρωσίας στην νέα ψηφιακή εποχή.
[1] Leenders
A., «The Digital Economy in Russia. Part 2», Russian International Affairs Council, 20/08/2018, https://russiancouncil.ru/en/blogs/leenders/the-digital-economy-in-russia-part-2/, ημ. ανάκτησης 31/05/2019
[2] Official
Internet Resources of the President of Russia,
Presidential Address to Federal Assembly. 20/02/19, http://en.kremlin.ru/events/president/news/59863/videos, ημ. ανάκτησης 31/05/2019
[3] Leenders
A., «The Digital Economy in Russia. Part 2», Russian International Affairs
Council, 20/08/2018, https://russiancouncil.ru/en/blogs/leenders/the-digital-economy-in-russia-part-2/, ημ. ανάκτησης 31/05/2019
[4] Marr B.,
«Severstal: How data is transforming the steel energy», Bernard Marr & Co. Intelligent Business Performance, https://www.bernardmarr.com/default.asp?contentID=1279, ημ. ανάκτησης 31/05/2019
[5] Ibid.
[6] Harari Υ.
Ν.,
«Who Will Win the Race for AI?», Foreign
Policy, https://foreignpolicy.com/gt-essay/who-will-win-the-race-for-ai-united-states-china-data/,
ημ.
ανάκτησης
31/05/2019
[7] «Putin's
'Great Society' program: Russian government outlines 12 major National
Projects», TASS Russian News Agency,
11/02/2019, http://tass.com/politics/1044056,
ημ.
ανάκτησης
31/05/2019
[8] Askerov
Pulat Fazainovich, Medvedeva Anna Mikhailovna, Rabadanov Ammakadi Rabadanovich,
Bogdanova Indira Musafendievna, Juverich Zvezdichev Grigory (2018), Digital Economy as a priority direction for
the development of modern innovative entrepreneurship in Russia, Revista
Espacios, διαθέσιμο στο http://www.revistaespacios.com/a18v39n41/a18v39n41p30.pdf, σελ. 7
[9] Ibid.
[10] Artificial Intelligence (AI) in
Russia, Holland Innovation Network - Embassy of the Kingdom of the
Netherlands, διαθέσιμο στο https://www.rvo.nl/sites/default/files/2018/11/Artificial-Intelligence-in-Russia.pdf
[11] Ibid
[12] Ibid
[13] Ibid
[14] Leenders
A., «The Digital Economy in Russia. Part 2», Russian International Affairs Council, 20/08/2018, https://russiancouncil.ru/en/blogs/leenders/the-digital-economy-in-russia-part-2/, ημ. ανάκτησης 31/05/2019
[15] «Putin
orders to develop national strategy on AI by summer», TASS Russian News Agency, 27/02/2019, http://tass.com/economy/1046645,
ημ.
ανάκτησης
31/05/2019
[16] Leenders A., «The Digital Economy in Russia. Part 2», Russian International Affairs Council,
20/08/2018, https://russiancouncil.ru/en/blogs/leenders/the-digital-economy-in-russia-part-2/, ημ. ανάκτησης 31/05/2019
[17] Russia Digital Economy Report
- Competing in the
Digital Age: Policy Implications for the Russian Federation,
World Bank,
διαθέσιμο στο http://documents.worldbank.org/curated/en/860291539115402187/pdf/Competing-in-the-Digital-Age-Policy-Implications-for-the-Russian-Federation-Russia-Digital-Economy-Report.pdf, σελ. 53
[18] Suberg W.,
«Russia Adopts Digital Rights Law That ‘Forms the Basis’ of Digital Economy
Development», Cointelegraph,
13/3/2019, https://cointelegraph.com/news/russia-adopts-digital-rights-law-that-forms-the-basis-of-digital-economy-development, ημ. ανάκτησης 31/05/2019
[19] Itsakov Evgeny, Kazantsev Nikolai, Yangutova Soizhina,
Torshin Dmitry
(2018), Digital Economy in the Russian Federation:The Missing Priority for Continuous Education, διαθέσιμο στο https://www.researchgate.net/publication/327209762_Digital_Economy_in_the_Russian_Federation_The_Missing_Priority_for_Continuous_Education,
σελ.
4
[20] Ibid., 5.
[21] European
Commission, Digital Learning & ICT in Education, 17/05/2019, https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/policies/digital-learning-ict-education, ημ. ανάκτησης 31/05/2019
[22] Polyakova A.,
«Weapons of the weak: Russia and AI-driven asymmetric warfare», Brookings, 15/11/2018, https://www.brookings.edu/research/weapons-of-the-weak-russia-and-ai-driven-asymmetric-warfare/, ημ. ανάκτησης 31/05/2019
[23] European Parliamentary Research
Service (2018), Seven Economic Challenges for Russia, EPRS, διαθέσιμο στο http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/IDAN/2018/625138/EPRS_IDA(2018)625138_EN.pdf,
σελ. 9-10
[24] Official
Internet Resources of the President of Russia,
Presidential Address to Federal Assembly. 20/02/19, http://en.kremlin.ru/events/president/news/59863/videos, ημ. ανάκτησης 31/05/2019
[25] Polyakova A.,
«Weapons of the weak: Russia and AI-driven asymmetric warfare», Brookings, 15/11/2018, https://www.brookings.edu/research/weapons-of-the-weak-russia-and-ai-driven-asymmetric-warfare/, ημ. ανάκτησης 31/05/2019
[26] Askerov
Pulat Fazainovich, Medvedeva Anna Mikhailovna, Rabadanov Ammakadi Rabadanovich,
Bogdanova Indira Musafendievna, Juverich Zvezdichev Grigory (2018), Digital Economy as a priority direction for
the development of modern innovative entrepreneurship in Russia, Revista Espacios,
διαθέσιμο στο http://www.revistaespacios.com/a18v39n41/a18v39n41p30.pdf, σελ. 6
