Έγκριση της Ε.Ε για εκσυγχρονισμό του πυρηνικού σταθμού Paks ΙΙ στην Ουγγαρία από τη Rosatom. Ρωσικός “Δούρειος Ίππος” στην Ευρώπη ή χάραξη νέας ρωσο-ευρωπαϊκής ενεργειακής οδού;

της Ράπτη Μαριτίνας

 

Το συγκεκριμένο άρθρο πραγματεύεται το νέο κεφάλαιο στο οποίο περιέρχονται οι σχέσεις μεταξύ Ε.Ε. και Ρωσίας, κατόπιν της επίσημης έγκρισης της Επιτροπής για τον εκσυγχρονισμό και επέκταση του πυρηνικού σταθμού Paks II στην Ουγγαρία εξ’ ολοκλήρου από τη ρωσική Rosatom. Τι μεσολάβησε και παρατηρείται η συγκεκριμένη αλλαγή στάσης της Ευρώπης απέναντι στη ρωσική ενεργειακή εξάρτηση; Πρόκειται για μία νέα σελίδα στις σχέσεις Ευρώπης – Ρωσίας, την επαύριον των ρωσικών κυρώσεων, ή ρωσική στροφή ενεργειακής διείσδυσης στην ευρωπαϊκή ήπειρο μέσω χρηματοδότησης πυρηνικών εργοστασίων;

            Η Ε.Ε. έδωσε το πράσινο φως για τη χρηματοδότηση και επέκταση του πρώην σοβιετικού πυρηνικού σταθμού Paks ΙΙ στην Ουγγαρία από τη Ρωσία, μία υπόθεση που απασχολούσε τις Βρυξέλλες από το 2015.[1] Η συμφωνία για την εξ ολοκλήρου χρηματοδότηση του πυρηνικού σταθμού Paks ΙΙ από τη Ρωσία, συνάφθηκε μεταξύ Ρωσίας και Ουγγαρίας στα τέλη του 2014. Το συμβόλαιο που υπεγράφη μεταξύ των δύο χωρών, αξίας 12,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την πραγματοποίηση του έργου, προέβλεπε τη μερική χρηματοδότηση 10 δις, ως δάνειο από τη Μόσχα, χρήση της ρωσικής τεχνογνωσίας, καθώς και ενίσχυση των διμερών ενεργειακών σχέσεων μεταξύ Βουδαπέστης και Κρεμλίνου με την προμήθεια φυσικού αερίου στη χώρα από τη Gazprom.

            Η συμφωνία είχε ανακοινωθεί τον Ιανουάριο του 2014, προτού προηγηθούν τα γεγονότα στην Ουκρανία και την προσάρτηση της Κριμαίας. Έκτοτε, τα γεγονότα οδήγησαν σε μία πιο “επιφυλακτική στάση” της Ε.Ε. απέναντι στη στάση της Ρωσίας για ενεργειακή επέκταση σε αρκετά ευρωπαϊκά κράτη. Οι Βρυξέλλες μέσω της Επιτροπής Ανταγωνισμού της Ε.Ε, ξεκίνησαν έρευνα αναφορικά με το βαθμό που η συγκεκριμένη συμφωνία αποτελούσε ή όχι κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της Ρωσίας στην αγορά ενέργειας στην Ευρώπη[2] και κατά πόσο παραβίαζε το “Τρίτο Ενεργειακό Πακέτο” της Ε.Ε.[3]^, [4] Επιπρόσθετα,  η συγκεκριμένη ρωσική πρωτοβουλία ήγειρε ερωτήματα στη δυτική Ευρώπη κατά πόσο, η στάση του Κρεμλίνου αποσκοπούσε στην κάλυψη του κενού για την ενεργειακή προμήθεια, σε χρόνο μάλιστα που η Ε.Ε. προέτρεπε επίσημα τα κράτη μέλη της να μειώσουν την εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια στο πλαίσιο του ελεύθερου ανταγωνισμού.[5] Αξίζει να τονιστεί εντούτοις, ότι η έγκριση της ΕΕ αποτελούσε το τελευταίο μεγάλο εμπόδιο για την αναβάθμιση ενός σταθμού που παράγει πάνω από το 50% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.[6]

            Ο σταθμός διαθέτει σήμερα, τέσσερις μικρούς αντιδραστήρες ρωσικής κατασκευής συνολικής ισχύος περίπου 2.000 μεγαβάτ. Οι αντιδραστήρες κατασκευάστηκαν την περίοδο 1982-1987 και αναμένεται να παροπλιστούν την περίοδο 2023-2037. Ο πρώτος από τους δύο αντιδραστήρες αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2025 και ο δεύτερος ένα χρόνο αργότερα. Η κυβέρνηση της Ουγγαρίας έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι ο πυρηνικός σταθμός εξυπηρετεί την μακροπρόθεσμη ενεργειακή ασφάλεια της χώρας και ότι η Ρωσία έχει μικρότερη οικονομική επιρροή στην Ουγγαρία σε σχέση με άλλες δυτικές ευρωπαϊκές χώρες, μολονότι σύσσωμη η αντιπολίτευση της χώρας έχει ταχθεί κατά της εν λόγω συμφωνίας. Το πράσινο-φιλελεύθερο κόμμα της αντιπολίτευσης LMP ζήτησε δημοψήφισμα για το σχέδιο και τόνισε ότι η συμφωνία έγινε εν κρυπτώ, καθώς εξέθεσε την χώρα σε αδικαιολόγητη ρωσική επιρροή.[7] Παράλληλα, η αντιπολίτευση του “Δημοκρατικού Συνασπισμού” “Democratic Coalition” του πρώην πρωθυπουργού της τρίτης Ουγγρικής Δημοκρατίας Ferenc Gyurcsány χαρακτήρισε τη συμφωνία ως μία “παρωχημένη επένδυση που θα αυξήσει την εξάρτηση της χώρας από τη Ρωσία και θα υποθηκεύσει  τις ουγγρικές οικογένειες σε χρέη για δεκαετίες”.[8]

Η ιστορική εξάρτηση της Ουγγαρίας από την πυρηνική ενέργεια και οι προοπτικές για κάλυψη του 50% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας

            Η Εθνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας της Ουγγαρίας (ΟΑΒ) ιδρύθηκε το 1956 και παρουσίασε τεχνικά προβλήματα το 1959. Δέκα χρόνια αργότερα υπογράφηκε διακρατική συμφωνία μεταξύ Ουγγαρίας και Σοβιετικής Ένωσης για την κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή Paks, 100 χιλιόμετρα νότια της ουγγρικής πρωτεύουσας.[9] Κατασκευάστηκε πυρηνικό εργοστάσιο ισχύος 880 MW τo 1971 με ολοκλήρωση των τεσσάρων αντιδραστήρων και έναρξη της λειτουργίας τους μεταξύ 1982 και 1987, το οποίο ανήκει στη κρατικά ελεγχόμενη εταιρεία της Ουγγαρίας “MVM Hungarian Electricity Ltd”.[10] Συντελέστηκε αναβάθμιση των μονάδων παραγωγής το 1990 με ισχύ 470 MW από τα 440 MW, με επιπλέον αναβάθμιση 8% μεταξύ 2002 και 2009, με την ηλεκτροπαραγωγή να φτάνει τα 500-510   MW. Επίσης, η αμερικανική “General Electric” υπέγραψε συμβόλαιο ανακαίνισης των αντιδραστήρων, με χρονικό ορίζοντα οκτώ ετών, μεταξύ 2013-2021.[11] Σήμερα, το πυρηνικό εργοστάσιο Paks διαθέτει τέσσερις αντιδραστήρες σε λειτουργία, συνολικής ισχύος 2400 MW.

Πίνακας 1[12]

Reactor	Model	Net MWe	First power	Scheduled close
Paks 1	VVER-440/V-213	470	1982	2032
Paks 2	VVER-440/V-213	473	1984	2034
Paks 3	VVER-440/V-213	473	1986	2036
Paks 4	VVER-440/V-213	473	1987	2037
Total (4)		1889 MWe (2000 MWe gross)

 

Η Ουγγαρία σχεδιάζει την κατασκευή άλλων δύο πυρηνικών αντιδραστήρων έως το 2018, με προβλεπόμενη λειτουργία το 2024 και το 2025.

Πίνακας 2[13]

Reactor	Type	MWe gross	Start construction	First power
Paks 5	AES2006/VVER-1200	1200	2018	2024
Paks 6	AES2006/VVER-1200	1200		2025
Total (2)		2400 MWe

 

            Σε αυτό το σημείο αξίζει να τονιστεί ότι η Ουγγαρία είναι μέλος της “Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων” (Nuclear Non-Proliferation Treaty/NPT) από το 1969. Παράλληλα, είναι μέλος της “Ομάδας Πυρηνικών Προμηθευτών” (Nuclear Suppliers Group) και της “Euratom” από το 2004. Επιπλέον, από το 2000 έχει θέσει σε εφαρμογή το Πρόσθετο Πρωτόκολλο (Additional Protocol) αναφορικά με τις συμφωνίες διασφαλίσεών της με το “Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας” (International Atomic Energy Agency-IAEA).[14]

Η αλλαγή στάσης της Ε.Ε. ως προς τη ρωσική δραστηριότητα στον ενεργειακό τομέα κράτους μέλους της

            Βάσει της συμφωνίας, όπως κατεγράφη ανωτέρω, η ρωσική κρατική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας που κατέχει τη Rosatom θα κατασκευάσει δύο νέους αντιδραστήρες στην τοποθεσία “Paks”, 120 χιλιόμετρα από την ουγγρική πρωτεύουσα. Η συμφωνία θα χρηματοδοτηθεί επίσης με ρωσικό δάνειο 10 δις ευρώ, με την προοπτική να φτάσει η ρωσική χρηματοδότηση από το 80% στο 100% του έργου, με τον ίδιο το Ρώσο πρωθυπουργό να χαρακτηρίζει την κυβέρνηση Orbán ως έναν “αξιόπιστο εταίρο”.[15] Μολονότι, με βάση ρεπορτάζ των Financial Times,[16]  δεν υπήρξε διεθνής διαγωνισμός για να βρεθεί μειοδότης για την ανάληψη του έργου κατασκευής του πυρηνικού σταθμού και οι διαδικασίες χρηματοδότησής του διενεργήθηκαν υπό πλήρη μυστικότητα, με κατάληξη την απευθείας ανάθεση του έργου σε ρωσική εταιρεία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τελικά αποδέχθηκε το Νοέμβριο του 2016 το ουγγρικό επιχείρημα, ότι μόνο η Rosatom θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις ειδικές τεχνικές απαιτήσεις κατασκευής του πυρηνικού σταθμού. Τον περασμένο Νοέμβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ολοκλήρωσε την έρευνα που είχε διεξάγει στην Ουγγαρία για τον τρόπο με τον οποίο είχε υπογραφεί η πυρηνική συνεργασία με τη ρωσική Rosatom, εξετάζοντας ενδελεχώς το επιχείρημα της Βουδαπέστης ότι η Rosatom αποτελούσε τη μοναδική εταιρεία, που θα μπορούσε να αναλάβει των εκσυγχρονισμό και την ανακαίνιση των πυρηνικών αντιδραστήρων, εφόσον κατασκευάστηκαν με καθαρά ρωσική τεχνογνωσία κατά την περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης.[17]

            Ενδεικτικές της αλλαγής στάσης της Ε.Ε απέναντι στην επίσημη ανάληψη του έργου από τη ρωσική Rosatom αποτέλεσαν οι τότε δηλώσεις της Επιτρόπου Ανταγωνισμού Margrethe Vestager, στις οποίες ανέφερε ότι “η Βουδαπέστη ανέλαβε ουσιαστικές δεσμεύσεις, οι οποίες επέτρεψαν στην Επιτροπή να εγκρίνει την επένδυση βάσει των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις και ότι “δε θα στρεβλώσει την αγορά ενέργειας σε μη αποδεκτό επίπεδο”. Εντούτοις, η απόφαση συνάντησε την πλήρη αντίθεση της Αυστρίας η οποία έκανε λόγο ότι πιθανή παραπομπή της Ουγγαρίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα είχε ετυμηγορία εις βάρος της κυβέρνησης της Βουδαπέστης. Από την πλευρά της η ουγγρική κυβέρνηση υποστηρίζει σε αυτό το σημείο, ότι η μη αντικατάσταση των παρωχημένων σοβιετικών αντιδραστήρων στην περιοχή Paks, δυνατότητας παραγωγής περισσότερου από το ήμισυ της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, θα αύξανε την ενεργειακή εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο. Η επίσημη συναίνεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη χρηματοδότηση της Rosatom, ενέχει και χαρακτήρα οικονομικής διπλωματίας, με τη διαφαινόμενη προοπτική αξιοποίησης από την Ουγγαρία μεριδίου των δυνητικών κερδών από τον πυρηνικό σταθμό Paks για την εξόφληση μέρους του δημοσίου χρέους της προς την ΕΚΤ, πωλώντας τουλάχιστον το 30% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην ανοικτή αγορά. [18]   

            Η  κυβέρνηση της Ουγγαρίας έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι ο πυρηνικός σταθμός εξυπηρετεί τη μακροπρόθεσμη ενεργειακή ασφάλεια της χώρας και ότι η Ρωσία έχει μικρότερη οικονομική επιρροή στην Ουγγαρία από ό,τι σε άλλες δυτικές ευρωπαϊκές χώρες.[19] Από την πλευρά της η αντιπολίτευση της χώρας κάνει λόγο για το υπέρογκο κόστος του έργου, η κατασκευή του οποίου θα μειώσει τις επενδύσεις της Ουγγαρίας σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας[20] και αντιτίθεται σθεναρά στο επιχείρημα της “τεχνικής εξαίρεσης”, στο οποίο υπόκειται ο εκσυγχρονισμός των αντιδραστήρων από τη ρωσική Rosatom, επιχείρημα της κυβέρνησης της Βουδαπέστης που τελικά αποδέχθηκε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.[21]

            Συγκεκριμένα, ο αρχηγός των Πρασίνων της Ουγγαρίας και μέλος των Πρασίνων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Benedek Jávor αναφέρει ότι η μη πραγματοποίηση διεθνούς διαγωνισμού για τον εκσυγχρονισμό του πυρηνικού σταθμού Paks και η απευθείας ανάθεση του έργου εξ’ ολοκλήρου στο ρωσικό κολοσσό, αντιβαίνει στην “παράδοση” να πραγματοποιείται “κατά περίπτωση” τεχνολογική μελέτη κατασκευής ενός πυρηνικού σταθμού στη χώρα κατασκευής, με βάση τη τοπική νομοθεσία, στοιχείο που καταδεικνύει ότι το επιχείρημα της Ουγγαρίας για την “a priori” ρωσική τεχνογωσία ανακαίνισης του ρωσικού σταθμού είναι αδύναμο.[22] Επιπλέον, οι Πράσινοι τονίζουν το μικρό δυνητικό κέρδος που θα έχει το κράτος της Ουγγαρίας σε σχέση με το απαιτούμενο κόστος συντήρησης και λειτουργίας του πυρηνικού εργοστασίου από τον κρατικό κορβανά ετησίως. Αναλυτικότερα, με βάση τις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις, το ετήσιο κέρδος που θα αποκομίζει το ουγγρικό κράτος από τη λειτουργία του πυρηνικού εργοστασίου θα κυμαίνεται μόνο στα 240 εκατομμύρια ευρώ, χωρίς να συνυπολογίζεται σε αυτό και το ενδεχόμενο επιμήκυνσης του χρόνου ολοκλήρωσης κατασκευής των καινούργιων αντιδραστήρων, πέραν της υπολογιζόμενης δεκαπενταετίας ή εικοσαετίας.[23]

Αποτελεί η Ουγγαρία για τη Ρωσία “πύλη” ενεργειακής εισόδου στην Ευρώπη;

            Το γεγονός ότι, από το 2008, η Ουγγαρία ήρθε αντιμέτωπη με τη διαχείριση του δημοσίου χρέους της την οδήγησε σε μία, θα τολμούσαμε να λέγαμε, “αυτοκριτική” στη σχέση της με την Ε.Ε. και συμμόρφωσης με τους οικονομικούς κανόνες της. Η νυν κυβέρνηση του Viktor Orbán από το 2010 και εφεξής, φαίνεται να προωθεί μια ενισχυμένη συνεργασία με τη Ρωσία στον οικονομικό τομέα και δη τον ενεργειακό. Συγκεκριμένα, το μεγάλο συμβόλαιο με το ρωσικό ενεργειακό κολοσσό Rosatom συνήφθη μεταξύ Putin και του Viktor Orbán με αντάλλαγμα τη χορήγηση δανείου 10 δις ευρώ για τη χρηματοδότηση του 80% της επέκτασης του πυρηνικού εργοστασίου της, που παράγει το 40% της ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα.[24] Επιπρόσθετα, η τελική θέση που τήρησε η Ουγγαρία κατά των ρωσικών κυρώσεων που είχε επιβάλει η Ε.Ε την επαύριον της προσάρτησης της Κριμαϊκής Χερσονήσου, δείχνει ξεκάθαρα και το πλαίσιο της πολιτικής συνεργασίας με το Κρεμλίνο στο οποίο επιθυμεί να κινηθεί.

            Όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, αρχικά η συμφωνία προκάλεσε ισχυρές αντιδράσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία προσανατολίζεται μέχρι σήμερα στη διαφοροποίηση των οδών ενεργειακής τροφοδότησης, πέραν αυτής της Ρωσίας, μετά την ουκρανική κρίση. Συνεπώς, η συμφωνία για πυρηνική συνεργασία του Vladimir Putin με τον Ούγγρο ομόλογό του, θεωρήθηκε από πλευράς Ευρώπης κάτι παραπάνω από ένα διμερές ενεργειακό συμβόλαιο, καθώς λειτουργεί σαν μία άλλη πύλη εισόδου της Ρωσίας σε χώρα μέλος της Ε.Ε, έτσι ώστε να είναι σε θέση να ασκεί επιρροή.[25] Πράγματι, η εξωτερική ενεργειακή πολιτική της Ρωσίας συχνά περιγράφεται αμιγώς ως “γεωπολιτική” συγκριτικά με εκείνη της Ε.Ε, που βασίζεται στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς. Εντούτοις, τα τελευταία χρόνια, μολονότι η στρατηγική γεωπολιτικής ισχύος χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη ρωσική ενεργειακή τακτική, η Ρωσία απέδειξε ότι μπορεί να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή αγορά, σεβόμενη την ευρωπαϊκή νομοθεσία, δηλαδή το Γ' Ενεργειακό Πακέτο (Third Liberalisation Package)[26] χρησιμοποιώντας μέσα της ελεύθερης αγοράς, πλήρως εναρμονισμένα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία για την απελευθέρωση της αγοράς της ενέργειας.[27] Ως εκ τούτου, η προοπτική σύγκλισης των πολιτικών μεταξύ της Ε.Ε και Ρωσίας στην ενεργειακή σκακιέρα διαγράφεται θετική, στοιχείο που εντάσσεται με βάση τους αναλυτές σε μία προσπάθεια συμβιβασμού μετά την επιδείνωση των ρωσο-ευρωπαϊκών σχέσεων το 2014.[28]

            Στο άλλο στρατόπεδο, επιφυλακτική στάση τηρούν αρκετοί αναλυτές για τη σταδιακή ενίσχυση της ενεργειακής επιρροής της Ρωσίας στην Ευρώπη, μετά την πυρηνική συμφωνία για τον εκσυγχρονισμό του πυρηνικού αντιδραστήρα Paks II, όπως συνέβη και με αντίστοιχες συμφωνίες φυσικού αερίου και πετρελαίου που έχουν συνάψει ρωσικοί κολοσσοί με ευρωπαϊκές εταιρείες τα τελευταία χρόνια.[29] Η υψηλή τεχνογνωσία της Μόσχας για τη συντήρηση και ασφαλή λειτουργία των πυρηνικών αντιδραστήρων, ούσα χώρα με παράδοση στην ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας, είναι ένα “εξαγώγιμο προϊόν” για τη Ρωσία και της εξασφαλίζει με αυτόν τον τρόπο ισχυρή θέση στην ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας στην Ευρώπη που βρίσκεται “εν σπαργάνοις”. Η συμφωνία για τη συντήρηση και επαναλειτουργία του πυρηνικού σταθμού  Paks II στην Ουγγαρία, σε συνδυασμό με την ιδίου μεγέθους συμφωνία για την κατασκευή πυρηνικού σταθμού στη Φινλανδία από τη Rosatom[30]^,[31] μπορεί να θεωρηθεί ως το ρωσικό “εισιτήριο” για την αγορά πυρηνικής ενέργειας στην Ευρώπη, επισκιάζοντας άλλους ανταγωνιστές.[32] Επιπλέον, άλλο ένα μέλος της Ε.Ε, η Τσεχία σχεδιάζει την απευθείας ανάθεση στη ρωσική Rosatom κατασκευής πυρηνικού σταθμού, χωρίς την πραγματοποίηση διεθνούς διαγωνισμού, μολονότι ακόμη δεν έχει λάβει την τελική απόφαση.[33] Τέλος, η Rosatom έχει αναλάβει από κοινού με τη γαλλική EDF τον εκσυγχρονισμό και παράταση ζωής των πυρηνικών αντιδραστήρων στη Βουλγαρία, καθώς και την λειτουργία της σουηδικής ενεργειακής μονάδας Vattenfall. [34]^, [35]

            Καταλήγοντας, η ρωσική παρουσία στην ανάπτυξη της αγοράς της πυρηνικής ενέργειας στην Ευρώπη είναι γεγονός. Γεγονός που διαφαίνεται με την επίσημη έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για υπογραφή συμφωνίας για τον πυρηνικό σταθμό Paks II μεταξύ της Ρωσίας και Ουγγαρίας. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου θα το φέρει εις πέρα η ρωσική Rosatom και η εν λόγω συμφωνία εντάσσεται σε μία σειρά συμφωνιών που έχει ήδη συνάψει η ρωσική εταιρεία με χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Βεβαίως, στο πλαίσιο της ρωσο-ευρωπαϊκής συνεργασίας, θα πρέπει να παραμένει αδιαπραγμάτευτο το ζήτημα της ανάπτυξης του ευαίσθητου τομέα της πυρηνικής ενέργειας, με σεβασμό στο φυσικό και αστικό περιβάλλον, υπηρετώντας παράλληλα μακροπρόθεσμους στόχους όπως η ανταλλαγή τεχνογνωσίας και η εξέλιξη μιας εναλλακτικής μορφής ενέργειας.

---

[1]  "Ουγγαρία- Έγκριση της ΕΕ για την κατασκευή πυρηνικού σταθμού", businessenergy,gr, 9/3/2017, http://www.businessenergy.gr/articlenews/15464/%CE%9F%CF%85%CE%B3%CE%B3%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CE%88%CE%B3%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%95%CE%95-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%85%CE%AE-%CF%80%CF%85%CF%81%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D-%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%B8%CE%BC%CE%BF%CF%8D,  ημ. ανάκτησης 25/3/2017.

[2]"Ξεκίνησε ο πόλεμος του αερίου: H Ε.Ε. κατηγορεί τη Gazprom για αθέμιτες τακτικές" , FORTUNEGREECE.COM, 22/4/2015, http://www.fortunegreece.com/article/xekinise-o-polemos-tou-aeriou-h-e-e-katigori-ti-gazprom-gia-athemites-taktikes/, ημ. ανάκτησης 25/3/2017.

[3]Energy-Market legislation, European Commission, https://ec.europa.eu/energy/en/topics/markets-and-consumers/market-legislation, ημ. ανάκτησης 2/4 2017.

[4]"Tο τρίτο ενεργειακό πακέτο εγκρίνεται από τους ευρωβουλευτές κατά την δεύτερη ανάγνωση", Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 21/4/2009, http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?language=el&type=IM-PRESS&reference=20080616FCS31737, ημ. ανάκτησης 2/4 2017.

[5]Φαίη Δουλγκέρη, “Ουγγαρία: Ο ρωσικός Δούρειος Ίππος”, euronews.gr, 2/2/2017, http://gr.euronews.com/2017/02/02/orban-waits-to-be-on-right-side-of-new-world-order, ημ. ανάκτησης 30/3/ 2017.

[6]Supra Note 1.

[7]Ibid.

[8]Andrew Byrne&Neil Buckley, “EU approves Hungary’s Russian-financed nuclear station-Decision fuels European fears over Moscow’s influence, 6/3/2017, Financial Times,  https://www.ft.com/content/0478d38a-028a-11e7-ace0-1ce02ef0def9,  ημ. ανάκτησης 30/3/ 2017.

[9]"Nuclear Power in Hungary", World Nuclear Association, 3/2017, http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-g-n/hungary.aspx, ημ. ανάκτησης 30/3/ 2017.

[10]Ibid.

[11]Ibid.

[12]Ibid.

[13]Ibid.

[14]Ibid.

[15] Supra Note 8.

[16] Ibid.

[17] Supra Note 5.

[18] Ibid.

[19] Μαργαρίτα Αργυροπούλου, “Πράσινο φως ΕΕ σε Ουγγαρία για ρωσική κατασκευή πυρηνικών αντιδραστήρων”, Dikaiologitikanews,  6/3/2017, http://www.dikaiologitika.gr/eidhseis/kosmos/146499/prasino-fos-ee-se-ouggaria-gia-rosiki-kataskevi-pyrinikon-antidrastiron,  ημ. ανάκτησης 30/3/ 2017.

[20]   Supra Note 8.

[21] Adéla Denková, "Green MEP: Hungarian argument for Paks II nuclear project is invalid", EURACTIV.cz, 9/1/2017,http://www.euractiv.com/section/energy/interview/green-mep-hungarian-argument-for-paks-ii-nuclear-project-is-invalid/,  ημ. ανάκτησης 30/3/ 2017.

[22] Ibid.

[23] Ibid.

[24] Supra Note 5.

[25] Ibid.

[26] Supra Note 3.

[27] Tatiana Romanova, "Is Russian Energy Policy towards the EU Only about Geopolitics? The Case of the Third Liberalisation Package", Journal Geopolitics, Vol. 21, 2016 - Issue 4, Taylor and Francis online, http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14650045.2016.1155049?scroll=top&needAccess=true, ημ. ανάκτησης 30/3/ 2017.

 

[28] Ibid.

[29] Sara Stefanini, "Russia’s nuclear attack on Europe -Hungary deal increases reliance on Moscow", POLITICO, 7/2/2017, http://www.politico.eu/article/russias-nuclear-attack-on-europe/, ημ. ανάκτησης 30/3/ 2017.

[30] Supra Note 9.

[31] "Russia, Finland break ground on nuclear power plant", Russia Today, 21/1/2016, https://www.rt.com/business/329667-rosatom-finland-nuclear-plant/,  ημ. ανάκτησης 8/4/ 2017.

[32] Supra Note 31.

[33] Ibid.

[34] Ibid.

[35] "Vattenfall extends fuel supply to include Russia", World Nuclear News, 14/12/2016, http://www.world-nuclear-news.org/UF-Vattenfall-extends-fuel-supply-to-include-Russia-14121601.html, ημ. ανάκτησης 8/4/ 2017.