Η καταπάτηση των δικαιωμάτων της LGBT κοινότητας στη Ρωσία

 

της Γκρέϊς Γκουμένι

 

Οι νόμοι που αφορούν λεσβίες (lesbian), ομοφυλόφιλους (gay), αμφιφυλόφιλους (bisexual) και τρανσέξουαλ (transsexual) ανθρώπους[1] έχουν εξελιχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Μέχρι τη σεξουαλική επανάσταση της δεκαετίας του ’60 δεν υπήρχε συγκεκριμένη ονομασία που να περιγράφει τα άτομα που ανήκουν σε αυτές τις ομάδες εκτός από τους προσβλητικούς χαρακτηρισμούς της ετεροφυλόφιλης κοινωνίας. Τις τελευταίες δεκαετίες, οι ΛΟΑΤ κοινότητες μάχονται[2] για να εξαλείψουν τις διακρίσεις εις βάρος τους και να προωθήσουν πολιτικές ίσων δικαιωμάτων με τον ετερόφυλο πληθυσμό, έτσι ώστε η κατοχύρωση πάσης φύσεως δικαιωμάτων να γίνει κοινή για όλους[3]. Παρόλα αυτά τα LGBT άτομα υπόκεινται σε πολλές χώρες της γης σε νομικές και κοινωνικές προκλήσεις. Εν προκειμένω είναι γεγονός ότι τα ομόφυλα άτομα στη Ρωσία έχουν ελάχιστα έως και καθόλου δικαιώματα[4]. Αξίζει να αναφέρουμε ότι το ποσοστό των ομοφυλοφίλων το 2003 ήταν στο 3,7% ενώ το 2012 μετά από μια πολιτική διακρίσεων υποστηριζόμενη από την κυβέρνηση της χώρας το ποσοστό μειώθηκε στο μόλις 1,2%. Βέβαια αν υπολογίσει κανείς, ότι την εποχή της αναγέννησης και του διαφωτισμού η Ρωσία δεν είχε καμία επαφή με τη Δύση με σκοπό να διατηρήσει τις παραδοσιακές αξίες της, αυτομάτως αντιλαμβάνεται και το σημαντικό ρόλο που παίζει –μεταξύ άλλων- ο παράγοντας αυτός σήμερα. Αξίζει να αναφερθεί πως η Ρωσία ανήκει στα έξι έθνη που έχουν πρόσφατα υιοθετήσει ή έχουν ήδη σκληρούς αντι-ομοφυλοφιλικούς νόμους[5].

Ιστορική αναδρομή 

      Τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων στη Ρωσία, ανάλογα με την εκάστοτε ηγεσία της χώρας άλλοτε απαρνήθηκαν και άλλοτε προασπίστηκαν. Συνοπτικά, ο τσάρος Ιβαν ο Τρομερός εξέδωσε το 1569 νόμο με τον οποίο η ποινή για την ανδρική ομοφυλοφιλία ήταν η εκτέλεση. Μετά την Οκτωβριανή επανάσταση το 1918 με τον Λένιν η ομοφυλοφιλία αποποινικοποιήθηκε αλλά ακόμα και σε αυτό το χωρίς τη παραμικρή θρησκευτική επιρροή καθεστώς παρέμεινε κοινωνικά στιγματισμένη. Ο διάδοχος του ο Στάλιν την ποινικοποίεισαι εκ νέου με νόμο το 1936 σύμφωνα με τον οποίο οποίος συλλαμβάνονταν στέλνονταν για καταναγκαστική εργασία στη Σιβηρία όπου οι συνθήκες ήταν άθλιες και πολλοί άνθρωποι έχασαν μέχρι και τη ζωή τους. Το 1993 αποποινικοποιήθηκε ξανά με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ από τον πρόεδρο Boris Yieltsin ωστόσο όμως ο κοινωνικός και πολιτικός στιγματισμός της διατηρήθηκε πολύ ισχυρός.

 

Νεότερη ιστορία 

    Η ανάληψη της εξουσίας από τον Vladimir Putin σήμανε μια πιο αυστηρή πολιτική στα δικαιώματα των LGBT. Αναλυτικότερα, ο πρόεδρος Putin όταν επανεκλέχθηκε ζήτησε από τη Ρωσική Δούμα να εγκρίνει ένα νέο νομοσχέδιο[6][7], το οποίο απαγόρευε την προπαγάνδα των μη παραδοσιακών σχέσεων(κτηνοβασία, ομοφυλοφιλία, παιδεραστία)σε δημόσιους χώρους. Ο νόμος εγκρίθηκε με όλα τα μέλη να ψηφίζουν υπέρ και μόνο μια αποχή. Το περιεχόμενο του κατακρίθηκε τόσο από οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα όσο και από ευρωπαϊκά και αμερικανικά ΜΜΕ. Η διεθνής κοινότητα έκρινε συνεπώς ότι ένα τέτοιο γεγονός όχι μόνο σχεδόν ποινικοποιεί[8] την ομοφυλοφιλία, εφόσον ακόμα και ένα φιλί σε δημόσιο χώρο μπορεί να σε οδηγήσει σε σύλληψη, αλλά ακόμη ότι εξισώθηκε η ομοφυλοφιλική σχέση με την παιδεραστία η την κτηνοβασία σε θεσμικό επίπεδο και στη συνείδηση της κοινής γνώμης. Αξίζει να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις η πλειοψηφία της κοινής ρωσικής γνώμης τοποθετείται αρνητικά όσον αφορά την ομοφυλοφιλική σχέση[9].

 

Υπόθεση Alekseev v.Russia[10]

     Η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων της αρχής της ισότητας και της ίσης μεταχείρισης κατοχυρώνεται τόσο στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης[11] όσο και σε διεθνές επίπεδο. Στον τομέα αυτόν εξαιρετικά σημαντικός είναι τόσο ο ρόλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, όσο και του ΟΗΕ. Στο Συμβούλιο της Ευρώπης υφίστανται όργανα[12] ειδικά επιφορτισμένα µε την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Μπορούμε να ξεχωρίσουμε τον σημαντικό ρόλο που διαθέτει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) που επιβλέπει την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (ΕΣΔΑ).  Η υπόθεση Alekseev εναντίον Ρωσίας είναι η πρώτη προσφυγή που το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο  Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καταδικάζει τη Ρωσία για ζήτημα που αφορά την καταπάτηση των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων. Πιο συγκεκριμένα, στη Ρωσία δεν έχει διεξαχθεί πότε ως τώρα νόμιμη παρέλαση υπερηφάνειας. Τα Pride ποτέ δεν έπαιρναν άδεια από τις αρχές για να διεξαχθούν, ενώ όταν γινόταν η προσπάθεια διεκπεραίωσης τους πολλοί διαδηλωτές είτε συλλαμβάνονταν είτε γίνονταν θύματα αστυνομικής βίας. Ο γνωστός στη χώρα ακτιβιστής λοιπόν κατήγγειλε στο Δικαστήριο ότι η απαγόρευση της Πορείας Υπερηφάνειας στη Μόσχα το 2006, το 2007 και το 2008 παραβίαζε την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Το ΕΔΑΔ συμφώνησε και καταδίκασε τη Ρωσία, επιβάλλοντάς της πρόστιμο 27.510 ευρώ, τα οποία υποχρεώνεται να καταβάλλει στον Alekseev ως αποζημίωση και να φροντίσει για τη σωστή διεξαγωγή Pride τόσο στη Μόσχα όσο και στην Αγία Πετρούπολη. Πιο συγκεκριμένα το 2011 και οι πέντε δικαστές ομόφωνα αποφάνθηκαν ότι η Ρωσία έχει παραβιάσει δικαιώματα της Ευρωπαϊκής Σύμβασης  Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων όπως είναι:

* το άρθρο 11, που κατοχυρώνει την ελευθερία του συνέρχεσθαι 

* το άρθρο 14, την απαγόρευση των διακρίσεων - σε συνδυασμό με το άρθρο 11

* το άρθρο 13, το δικαίωμα στην αποτελεσματική προσφυγή

Ωστόσο ο Ρώσος υπουργός δικαιοσύνης δήλωσε πως η Ρωσία δεν θα υπακούσει σε μια απόφαση που είναι αντίθετη με τη πλειοψηφία της κοινής γνώμης. Επιπροσθέτως, το 2012 με απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου απαγόρευσε τα gay pride για 100 χρόνια, ενώ το 2013 με το νονό περί γκέι προπαγάνδας τα Pride θεωρήθηκαν ότι προπαγανδίζουν[13] την ομοφυλοφιλία και απαγορεύτηκαν εντελώς. Τέλος το 2015 η κυβέρνηση πέρασε από το Κοινοβούλιο νόμο που επιτρέπει στο Ανώτατο Δικαστήριο να μην υπακούει καθόλου στις αποφάσεις του ΕΔΑΔ.

            Εν κατακλείδι, αξίζει να επισημανθεί όπως ορίζει το άρθρο 1 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του ΟΗΕ ότι: «Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης». Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι όλα τα δικαιώματα, είτε πρόκειται για αυτά της LGBT κοινότητας είτε όχι, έχουν την ίδια αξία και πρέπει να τα απολαμβάνουν όλοι σε όλο το κόσμο. Παράλληλα για να ενισχυθεί η σκέψη αυτή πρέπει οι κρατικές αρχές και τα ΜΜΕ, δύο από τους μεγαλύτερους πυλώνες οι οποίοι επηρεάζουν σήμερα την κοινή γνώμη, να λειτουργούν συστηματικά και αδιαλείπτως για την προάσπιση αυτών.

---

[1] Τα αρχικά ΛΟΑΤ ( αγγλικά LGBT, Lesbian-Gay-Bisexual-Transgender) αναφέρονται συνολικά στα Λεσβιακά, Ομοφυλόφιλα , Αμφισεξουαλικά και Τρανσεξουαλικά  άτομα. Ο όρος μπορεί μερικές φορές να συναντάται και ως ΛΟΑΔ, ερμηνεύοντας τα τρανσεξουαλικά άτομα στην ελληνική γλώσσα ως διαφυλικά.

[2]Howard,A.,"UN passes resolution on behalf of LGBT citizens around the globe"October 10,2014. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: https://www.google.gr/amp/www.msnbc.com/msnbc/un-passes-resolution-behalf-lgbt-citizens-around-the-globe/amp?client=safari {Ημερομηνία πρόσβασης: 26/12/2016}.

[3] Curia.gr, Nομική εφημερίδα, Σωτηρίου Δάφνη, LGBT : Νομική προσέγγιση των δικαιωμάτων και των παραβιάσεων εις βάρος των lgbt  πολιτών, θεσμική προστασία, νομικό καθεστώς ανά χώρα και στατιστικά δεδομένα. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: https://curia.gr/lgbt-nomiki-proseggisi-ton-dikaiomaton-kai-ton-paraviaseon-eis-varos-ton-lgbt-politon-thesmiki-prostasia-nomiko-kathestos-ana-xora-kai-statistika-dedomena/

{Ημερομηνία πρόσβασης:30/12/2016}.

[4] Human Rights Watch, Cooper T.,  “Dispatches: Jail Time for Being Gay in Russia”. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: https://www.hrw.org/news/2016/01/14/dispatches-jail-time-being-gay-russia {Ημερομηνία πρόσβασης: 26/12/2016}.

[5] Στις αντίστοιχες χώρες όπως είναι το Καμερούν, η Ουγκάντα, Μπουρούντι, Ιράν, Κατάρ, Τζαμάικα η ομοφυλοφιλία αντιμετωπίζεται ως έγκλημα και τιμωρείται μέχρι και με φυλάκιση.

[6]The Guardian, “Russia passes anti-gay-law”. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: https://www.theguardian.com/world/2013/jun/30/russia-passes-anti-gay-law{Ημερομηνία πρόσβασης: 26/12/2016}.

[7] The Council for Global Equality, “The Facts on LGBT Rights in Russia”. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.globalequality.org/newsroom/latest-news/1-in-the-news/186-the-facts-on-lgbt-rights-in-russia

{Ημερομηνία πρόσβασης: 26/12/2016}.

[8]Human Rights First, “The Anti-Propaganda Law & the Threat to LGBT Rights in Russia” . Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.humanrightsfirst.org/uploads/pdfs/HRF-russias-anti-gay-ban-SG.pdf {Ημερομηνία πρόσβασης: 30/12/2016}.

[9]USA Today, “Foes of Russia's anti-gay law seek new tactics” . Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.usatoday.com/story/news/world/2013/11/17/foes-russia-anti-gay-law/3618657{Ημερομηνία πρόσβασης: 26/12/2016}.

[10] Alekseyev v. Russia, 21 October 2010, applications nos. 4916/07, 25924/08 and 14599/09.

[11] Στο πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ τα άρθρα 10 και 19 της Συνθήκης για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφέρονται σε ζητήματα διακρίσεων. προωθεί ζητήματα σχετικά µε την καταπολέμηση των διακρίσεων. Το Δικαστήριο της ΕΕ ενέχει επίσης καθοριστικό ρόλο στην ενιαία ερμηνεία και εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ κυρίως µέσω των προδικαστικών αποφάσεων.

[12] Εκτός από το ΕΔΔΑ, αξίζει να αναφερθούν :  ο Επίτροπος για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων,  η Συμβουλευτική Επιτροπή για προστασία εθνικών μειονοτήτων και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας.

[13] BBC News, “Moscow bans 'satanic' gay parade”. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://news.bbc.co.uk/2/hi/6310883.stm {Ημερομηνία πρόσβασης: 30/12/2016}.